Hoofdstuk 16 Nietige en vernietigbare overeenkomsten
§16.1 Inleiding
Van een nietige overeenkomst is sprake wanneer de overeenkomst van begin af aan ongeldig en
daarmee krachteloos is. Bij een nietige overeenkomst ontbreken van aanvang af de door partijen met
het sluiten van de overeenkomst beoogde rechtsgevolgen. Bij een vernietigbare overeenkomsten is
er sprake van een volkomen geldige overeenkomst, zij het dat daaraan een bijzonderheid kleeft. Die
bijzonderheid bestaat daarin dat zij kan worden vernietigd, dat wil zeggen de overeenkomst haar
geldigheid kan worden ontnomen. Een dergelijke vernietiging heeft als regel terugwerkende kracht
(art. 3:53 BW). Dat betekent dat de overeenkomst van aanvang af de beoogde rechtsgevolgen mits,
als ware de overeenkomst van begin af aan nietig.
De wet bepaalt wanneer er sprake is van nietigheid of van vernietigbaarheid. De wetgever kiest
doorgaans slechts voor nietigheid wanneer hij de beoogde rechtsgevolgen in het geheel ongewenst
acht. Voor vernietigbaarheid kiest hij wanneer hij een van de bij de overeenkomst betrokken partijen
een bijzondere bescherming wil geven. De begrippen ‘nietig’ en ‘vernietigbaar’ zien niet alleen op
overeenkomsten, maar op alle rechtshandelingen.
Er zijn vier bronnen van nietigheid en vernietigbaarheid van overeenkomsten te onderscheiden: a. de
wijze van totstandkoming, b. de persoon van de contractant, c. de vorm en d. de inhoud.
§16.2 Wilsgebreken
Bij ‘wilsontbreken’ komt geen overeenkomst tot stand, tenzij art. 3:35 BW de wederpartij beschermt
omdat zij in gerechtvaardigd vertrouwen is afgegaan op de schijn van wil die zij uit de verklaring van
de ander afleidde. In geval van een wilsgebrek is de overeenkomst geldig tot stand gekomen omdat
de ene partij heeft verklaard wat zij ook werkelijk wilde. Een onder invloed van een wilsgebrek tot
stand gekomen overeenkomst is vernietigbaar. Door een geslaagd beroep op een wilsgebrek wordt
de aanvankelijk geldige overeenkomst vernietigd.
Het BW kent vier wilsgebreken. Drie ervan staan in art. 3:44 BW. Dat zijn bedreiging, bedrog en
misbruik van omstandigheden. Het vierde wilsgebrek staat in art. 6:228 BW en is dwaling.
Dwaling is het ontbreken van een juiste voorstelling van zaken. Daaronder valt zowel het niet weten
van bepaalde feiten of omstandigheden als het hebben van een onjuiste voorstelling dienaangaande.
Niet elke onjuiste voorstelling maakt de overeenkomst echter vernietigbaar. Een geslaagd beroep op
dwaling vereist allereerst een causaal verband tussen de onjuiste voorstelling en het sluiten van de
overeenkomst. Art. 6:228 lid 1 BW vereist daartoe niet alleen dat de overeenkomst onder invloed
van dwaling tot stand is gekomen, maar ook dat deze overeenkomst bij een juiste voorstelling niet
zou zijn gesloten. Een onjuiste voorstelling betreffende een cruciaal punt rechtvaardigt nog steeds
niet dat de dwalende zich kan onttrekken aan die overeenkomst. Dan zouden de gevolgen daarvan
namelijk voor rekening komen van de wederpartij, in die zin dat het haar belang bij het doorgaan van
de overeenkomst schaadt. Daarom heeft de wetgever de mogelijkheid tot vernietiging op grond van
dwaling beperkt tot de drie in art. 6:228 lid 1 BW omschreven gevallen, die hierna aan de orde
komen. Zij hebben met elkaar gemeen dat de dwaling mede het gevolg moet zijn van een bepaald
gedrag van de wederpartij. De eerste groep: de dwaling is te wijten aan een inlichting van de
wederpartij. Ook al vindt de dwaling haar oorzaak in een inlichting van de wederpartij, zij leidt iet tot
vernietigbaarheid van de overeenkomst indien de wederpartij mocht menen dat zij geen invloed zou
hebben op haar totstandkoming. De tweede groep: de wederpartij had de dwalende uit de droom
moeten helpen. De wederpartij had in verband met wat zij omtrent de dwaling wist of behoorde te
weten, de dwalende behoren in te lichten. De derde groep: beide partijen hebben gelijkelijk
gedwaald. Ook de wederpartij gaat bij het sluiten uit van dezelfde onjuiste veronderstelling als de
dwalende. Anders dan in de eerste twee gevallen, hebben we hier te maken met een wederzijdse
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper cheyennecaumon. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,74. Je zit daarna nergens aan vast.