Minor Recht
Privaatrecht
voor niet-
juristen
Alle aantekeningen
Marjolein Kippers
Januari ‘24
,1. Introductie: personen- en familierecht &
erfrecht
Leerdoelen
Na dit college heeft u kennis en inzicht in: het begrippenapparaat van het personen- en familierecht
en het erfrecht; enkele algemene beginselen van deze rechtsgebieden; en kunt u:de voormelde
kennis en inzicht toepassen in een concrete casus.
College
NL scoort goed op de rule of law-rankings (nr. 5 wereldwijd). Bij civil justice staan we zelfs bovenaan
(toegankelijk, betaalbaarheid, niet corrupt).
Het personen- en familierecht is privaatrechtelijk, maar de overheid speelt er een best wel
belangrijke rol in (het ondersteunen van de registratie). Het EVRM speelt een belangrijke rol om je te
beschermen tegen de staat, maar ook om het (nationale) recht vorm te geven.
Privaatrecht regelt de verhoudingen van mensen onderling en van mensen persoonlijk (wieg tot graf)
Burgerlijk Wetboek
Boek 1: personen en familierecht, incl. huwelijksvermogensrecht
Boek 2: rechtspersonenrecht
Boek 3: vermogensrecht; rechtshandeling en registergoederenrecht
Boek 4: erfrecht
Boek 5: zakelijke rechten
Boek 6: overeenkomsten
Boek 7(A): bijzondere overeenkomsten
Boek 8: verkeersmiddelen en vervoer
(Boek 9: rechten op voortbrengselen van de geest)
Boek 10: internationaal privaatrecht
Het recht is een in de tijd en plaats bepaalde grootheid. Dat komt omdat de maatschappij in de loop
van de tijd verandert. Het verschil in ‘recht’ in verschillende landen kan ervoor zorgen dat juristen
elkaar soms niet begrijpen, omdat ze vaak vanuit hun eigen recht kijken. Vb: Boek 1 (personen- en
familierecht) is ontzettend vaak aangepast omdat het lang geleden is ingevoerd. Vb: legalisering van
het homohuwelijk.
In 2022 kreeg de rechterlijke macht 1,4 miljoen zaken binnen, en 50% ging over familiezaken. Een
groot deel daarvan gaat over bewindszaken.
,Ontwikkelingen binnen het personen- en familierecht
BW boek 1 uit 1970 werd in de jaren ’90 herzien naar aanleiding van jurisprudentie vanaf het EHRM:
Marckx-arrest: een alleenstaande Belgische moeder kreeg een kind dat ze moest erkennen. Dit was een
‘bastaardkind’ en had geen familiebanden met haar familie. Dit ging in tegen art. 8 EVRM (verdrag van Rome)
over family life.
Er waren ook veel andere maatschappelijke ontwikkelingen:
- Meer relatievormen
- Meer echtscheidingen
- Seriële monogamie
- Kinderen uit verschillende bedden – patchwork families
- Meer vermogen
- Internationale samenleving
- Nieuwe voortplantingstechnieken
Ontwikkelingen in de wetgeving:
- Emancipatie gehuwde vrouw
- Afschaffing grote leugen: je noemde overspel als reden om te scheiden. Anders lukte het
niet. Nu kan je duurzame ontwrichting aanhalen.
- Afschaffing schuldbeginsel
- Erkenning van buitenhuwelijkse samenlevingsvormen zoals geregistreerd partnerschap,
maar ook andere dingen, zijn om in het recht rekening te houden met informele
samenlevingsverbanden.
- Erkenning van buitenhuwelijkse zorgrelaties zodat bijvoorbeeld zelfs een nieuwe partner de
facto gezag kan hebben over een kind.
- Erkenning gelijkgeslachtelijke relaties
- Gelijkstelling buitenechtelijke kinderen met uit huwelijk geboren kinderen (meer dan de helft
van de eerste kinderen tegenwoordig)
- Verbetering positie kinderen: bijv. in rechtszaken betreffende het gezin (echtscheiding)
Rechtsbevoegdheid
- Persoon = natuurlijke persoon of rechtspersoon
- Art. 1:1 lid 1 BW: “Allen die zich in Nederland bevinden, zijn vrij en bevoegd tot het genot van
de burgerlijke rechten.”
- Rechtsbevoegdheid begint bij de geboorte en eindigt bij de dood.
- Handelingsbevoegdheid & handelingsbekwaamheid
, Familierelaties
Familierechtelijke betrekkingen: art. 1:197 BW
Bloedverwantschap (art. 1:3 BW) ontstaat door geboorte, erkenning, gerechtelijke vaststelling van
vaderschap, of door adoptie.
- Graad (art. 1:3 lid 1): is belangrijk ivm erfrecht (bijv belasting)
- Aanverwantschap (art. 1:3 lid 2) kan door trouwen of geregistreerd partnerschap
o wordt door een ontbinding van het huwelijk niet opgeheven (art. 1:3 lid 3).
Gevolgen van verwantschap:
- Huwelijksrecht
- Erfrecht
- Successierecht
- Curatele, bewind en mentorschap
- Alimentatie
- Etc.
Afstammingsrecht:
Moeder: art. 1:198
- Er zijn altijd familierechtelijke betrekkingen tot de moeder (art. 1:198 lid 1 sub a). Dat kan
óók via draagmoederschap en eiceldonatie.
- Sinds 1 april 2014 kan ook: ook 2 moeders door geboorte (art. 1:198 lid 1 sub b), erkenning
door een tweede moeder (sub b), en gerechtelijke vaststelling ouderschap (sub d).
- Daarnaast is adoptie mogelijk (sub e)
Vader: art. 1:199
- Geboorte (sub a en b)
- Erkenning (sub c). Dit is geen waarheidshandeling, dus kan ook als je niet de bio vader bent.
- Gerechtelijke vaststelling vaderschap (sub d, 1998) kan je verzoeken bij de rechtbank als je
denkt dat iemand je vader is en je zelf geen vader hebt. Criterium: de man is de verwekker.
Het kan ook na het overlijden. Het heeft terugwerkende kracht en heeft geen termijn.
Zaak Postma (notaris) tijdens zijn leven verwekte hij een kind. Hij erkende dit kind niet, maar
hield wel contact met hem. Maar… hierdoor had het kind ook geen recht op erfenis e.d. ->
Hij haalde art. 14 jo art. 8 EVRM (family life) aan. Heeft bij het EHRM ongelijk gekregen.
Maar… later in 2004 kon door likranden van enveloppen DNA worden afgenomen waardoor
werd bewezen dat hij het biologische kind was. -> Hij kreeg de erfenis.
- Adoptie (sub e)
Gevolgen erkenning: naamrecht, gezagsrecht, omgangsrecht, levensonderhoud, erfrecht, nationaliteit
