Samenvatting van I.A. Kapandji
Deel 1: de bovenste extremiteit
Schouder
De schouder is het meest beweeglijke gewricht van het gehele lichaam. De schouder heeft
drie vrijheidsgraden:
- Transversale as → geven anteflexie en retroflexie (sagittaal vlak)
- Sagittale as → geven abductie en adductie (frontaal vlak)
- Longitudinale as → geven exorotatie en endorotatie (transversaal vlak)
- Verticale as → geven horizontale abductie en adductie (transversaal vlak)
Het schoudergewricht is een kogelgewricht, met 8 verschillende bewegingen. Hieronder zie
je het aantal graden dat per beweging gemaakt kan worden. Deze graden worden berekend
vanuit de referentiestand: de stand waarbij de arm verticaal langs de romp hangt.
- Anteflexie → 180 - Retroflexie → 50
- Abductie → 180 * - Adductie → 0
- Exorotatie →80 - Endorotatie → 95
- Horizontale abductie →140 - Horizontale adductie → 30
*Vanuit het oogpunt van de werkingen van de spieren en de bewegingen in de gewrichten is
de abductie onder te scheiden in de volgende fases: abductie tot 60, tot 120, tot 180.
De schoudergordel bestaat uit twee schouderbladen (scapula) en twee sleutelbeenderen
(clavicula). De hoek tussen sleutelbeen en schouderblad is 60 (cleido-scapulaire hoek). De
hoek ligt in het transversale vlak.
De bewegingsmogelijkheden van de schoudergordel zijn:
1. Elevatie 2. Depressie
3. Protractie 4. Retractie
5. Mediorotatie 6. Laterorotatie
Retractie
Wordt bewerkstelligd door de volgende spieren: m. rhomboïdeus, m. trapezius (pars
transversa) en de m. latissimus dorsi.
Protractie
Wordt bewerkstelligd door de volgende spieren: m. pectoralis major, m. pectoralis minor en
de m. serratus anterior.
Voor sommige bewegingen die worden uitgevoerd met een gebogen elleboog, is
tegelijkertijd abductie en exorotatie nodig. Denk aan het kammen van haar en het
aantrekken van een jas.
De functionele stand van de arm is 45 in anteflexie en 60 in abductie, zonder endo of
exorotatie. In deze stand is er een evenwicht van de spieren rond het schoudergewricht.
Daarom wordt deze stand gebruikt bij het immobiliseren van breuken van de bovenarm.
1
,De zes bewegingen van de schoudergordel vinden samen plaats met de bewegingen in het
schoudergewricht (samenwerking). Bijvoorbeeld: abductie in het schoudergewricht is
laterorotatie in de schoudergordel en nog verder omhoog is elevatie. Deze samenwerking is:
humeroscapulair (ritme).
- Horizontale abductie: 60% schoudergewricht en 30% schoudergordel (verhouding
2:1).
- Naar buiten draaien van bovenarm is exorotatie in het schoudergewricht, maar ook
retractie in de schoudergordel.
Circumductie: combinatie van de mogelijke bewegingen van het
schoudergewricht om de drie assen. Als circumductie maximaal uitgevoerd wordt,
beschrijft de arm een onregelmatige kegel in de ruimte, de circumductiekegel.
Deze kegel is niet symmetrisch, maar onregelmatig. Dit komt, doordat de
maximale omvang van de verschillende bewegingen niet gelijk aan elkaar zijn.
De schoudergordel bestaat uit vijf gewrichten:
1. Art. Humeri
2. Art. Subdeltoïdeus
3. Art. Scapulathoracalis
4. Art. acromioclavicularis
5. Art. Sternoclavicularis
Art. Humeri
De art. humeri is het kop-kom gewricht van de schouder. Dit is een glenohumeraal gewricht.
Om het gewricht bevindt zich kraakbeen, het kapsel en peesweefsel. In de kom bevindt zich
het labrum glemoidale. Dit is een ring van vezelig kraakbeen, die de kom iets wijder en
dieper maakt (en dus boller). Dankzij het labrum blijft de kop van de bovenarm beter in de
kom van de schouder zitten.
De kop is omgeven door een kapsel. Binnen het kapsel bevindt zich de pees van de m.
biceps, die zich aan het labrum hecht. Doordat de pees van de m. biceps aan het labrum
vastzit, gaat een schouderprobleem altijd gepaard met een biceps probleem. Het vocht dat
na een trauma ontstaat, gaat naar de m. biceps. Buiten het kapsel is de m. subscapularis
zichtbaar. Om het schoudergewricht liggen ligamenten die het kapsel versterken.
Door de schouder loopt de axillary nerve. Dit is een grote zenuw die zich in drie vertakkingen
deelt. Deze zenuw kan zorgen voor tintelingen in de arm. Veel mensen hebben een hoge
tonus in de nekspieren, waardoor de eerste rib omhoog wordt getrokken. Dit verstoort de
voeding van de arm. Dit zie je veel terug bij kapsters.
2
,De rotator-cuff spieren vormen een spiermanchet die rond het
gewricht lopen en werken als actieve ligamenten. Zij houden de
kop tegen de kom gedrukt.
De rotator-cuff spieren zijn:
1. m. supraspinatus
2. m. subscapularis
3. m. infraspinatus
4. m. teres minor
De rotatoren zorgen ervoor dat het schoudergewricht niet luxeert. De kracht van de
rotatoren is maximaal tot 60 abductie.
M. supraspinatus
Deze spier loopt boven de m. infraspinatus, op de schouderblad lijn. Bij oude mensen neemt
deze spier als eerste af. De primaire functie van deze spier is abductie. De m. supraspinatus
loopt door een tunnel die wordt begrensd door de spina scapulae en het acromion. Deze
tunnel is stijf en onbeweeglijk. Bij dikker worden van de spier (zoals bij verbindweefseling of
bij een ontsteking) raakt de spier beklemd. Verschijnsel van een dergelijke beklemming kan
schoksgewijze abductie zijn. De supraspinatus is snel geïrriteerd en vaak overbelast.
M. subscapularis
Deze spier loopt onder het schouderblad door, naar de voorkant van de kop van het
gewricht. De primaire functie van deze spier is endorotatie (haar kammen).
M. infraspinatus
Deze spier loopt onder de m. supraspinatus, op het schouderblad. De primaire functie van
deze spier is exorotatie (jas aantrekken).
M. teres minor
Deze spier loopt onder de m. infraspinatus door. De primaire functie van deze spier is
exorotatie.
Art. Sternoclavicularis
Dit gewricht bevindt zich tussen het sternum en de clavicula. Dit gewricht bevat een discus
(schijfje van kraakbeen) in de gewrichtsholte. Dit gewricht is een zadelgewricht en heeft dus
twee vrijheidsgraden. Door de discus kan het gewricht zich gedragen alsof het om drie assen
kan bewegen (drie vrijheidsgraden). Dit gewricht is dus anatomisch een zadelgewricht, maar
functioneel een gewricht dat zich om drie assen kan bewegen. Dit gewricht bevat twee
gewrichtsholtes (kamers).
Art. Acromioclavicularis
Dit gewricht bevindt zich tussen het acromion en de clavicula. Dit gewricht is vrij
onbeweeglijk, tenzij de bandjes scheuren, dan zijn er meer bewegingen mogelijk. Dit is
anatomisch een vlak gewricht, functioneel een kogelgewricht (drie vrijheidsgraden). Dit
gewricht kan in drie vlakken bewegen, alleen is de bewegingsuitslag minimaal. Dit gewricht
bevat geen discus.
3
, De spieren van de schoudergordel met hun functie:
1. M. trapezius: deze spier bestaat uit drie delen;
- Pars descendens: dit deel zorgt voor elevatie, het tegengaan van het
zakken van het schouderblad bij belasting (tillen), lateroflexie van de
cervicale wervelkolom en extensie van de cervicale wervelkolom.
- Pars transversa: dit deel zorgt voor laterorotatie en retractie.
- Pars ascendens: dit deel zorgt voor depressie, laterorotatie en retractie.
De m. trapezius pars descendens is vaak tonisch (gespannen). De pars
descendens doet iets met de functie van pars ascendens, als er in pars
descendens veel spanning is, is er in pars ascendens weinig spanning.
2. M. rhomboïdeus: deze spier zorgt voor elevatie, retractie en
mediorotatie.
3. M. levator scapulae: deze spier zorgt voor elevatie, retractie en
mediorotatie.
4. M. pectoralis minor: deze spier zorgt voor depressie, protractie en
mediorotatie.
5. M. subclavius: deze spier zorgt voor depressie.
6. M. serratus anterior: deze spier bestaat uit drie delen;
- Pars superior: protractie en mediorotatie.
- Pars intermedis: protractie.
- Pars inferior: protractie en laterorotatie.
Een andere belangrijke spier is de m. deltoïdeus. De m deltoïdeus
bestaat ook uit drie delen:
- Pars clavicularis: anteflexie, abductie, adductie, endorotatie en
horizontale adductie.
- Pars acromialis: abductie.
- Pars spinalis: abductie, adductie, exorotatie, retroflexie en horizontale
abductie.
De primaire functie van de m. deltoïdeus is abductie.
De m. deltoïdeus en de m. supraspinatus zijn synergisten, ze werken samen bij de abductie
van het schoudergewricht. Zowel de m. deltoïdeus als de m. supraspinatus zijn vanaf het
begin van de abductie actief. De spieren kunnen de arm tot totale abductie brengen zonder
andere spieren daarbij nodig te hebben. Dit kunnen ze ook afzonderlijk van elkaar, blijkt uit
een onderzoek. De grootste activiteit van beide spieren is rond de 90 abductie. De m.
deltoïdeus heeft net als de rotator-cuff spieren als rol het in stand houden van het contact
tussen de gewrichtsvlakken, en dus het tegengaan van een schouderluxatie.
4
