Weekopdracht 1 – Armoede, sociale uitsluiting en armoedeval
Wat is armoede?
Armoede kan gedefinieerd worden als het niet beschikken over voldoende middelen om een
maatschappelijk aanvaardbaar niveau van bestaan te bereiken en te behouden.1 De
armoedegrens van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) kent twee niveaus; het
basisbehoeftebudget en het niet-veel-maar-toereikendbudget. Het basisbehoeftenbudget is
een budget voor de noodzakelijke kosten, zoals wonen, verzekeringen, voedsel en kleding.
Het niet-veel-maar-toereikendbudget is ruimer en houdt rekening met kosten voor sociale
participatie en voor ontspanning.2 Je kunt hierbij denken aan contributies, abonnementen
voor bijvoorbeeld een sportschool en vakanties.3 Het bedrag voor een alleenstaande
bedroeg in 2017 €1039,- per maand voor het basisbehoeftenbudget en €1135,- per maand
voor het niet-veel-maar-toereikendbudget.4
Soorten armoede
Schulden leiden vaak tot armoede, terwijl armoede niet persé tot schulden hoeft te leiden.5
We onderscheiden twee soorten armoede; tijdelijke armoede en structurele armoede.6
Mensen die in tijdelijke armoede leven, beschikken wel over de mogelijkheid om uit de
armoede te komen. Ze hebben voldoende middelen om hun financiële situatie te
veranderen.7 Een zelfstandige ondernemer kan bijvoorbeeld tijdelijk in armoede leven. Zijn
onderneming loopt minder goed en hij maakt minder winst. Hierdoor moet hij per maand
leven van een bedrag van €1000,-. Na een jaar gaat het weer beter met zijn onderneming en
maakt hij meer winst. Hierdoor houdt hij per maand een bedrag van €1500,- over om rond te
komen. Hij verdient €500,- per maand meer, wat hij kan gebruiken om uit de armoede en
eventuele schulden te komen.
Mensen die in structurele armoede leven, beschikken niet over de mogelijkheid om uit de
armoede te komen. In zo een situatie spreken we ook vaak van kansarmen. De armoede
wordt hierbij overgedragen van generatie op generatie.8
Relatieve armoede
Naast tijdelijke- en structurele armoede spreken we in Nederland over relatieve armoede.
Hierbij gaat het erom met welke groep je jezelf vergelijkt. Indien iemand in armoede zich
vergelijkt met de bovengemiddelde burger, lijkt zijn armoede groter dan wanneer diegene
zich vergelijkt met iemand uit Afrika.9
1
Haster 2013, p.26.
2
Goderis e.a. 2018, p. 6.
3
Goderis e.a. 2018, p. 9.
4
Goderis e.a. 2018, p. 6.
5
Haster 2013, p.25.
6
Haster 2013, p.25.
7
Haster 2013, p.27.
8
Haster 2013, p.26.
9
Haster 2013, p.27.
, Is er sprake van armoede?
De armoedegrens van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) is berekend in 2017. De
bijstandsnorm in 2020 voor een alleenstaande is €1052 per maand. Mevrouw Klausch zit in
de bijstand en leeft dus boven de armoedegrens van het basisbehoeftenbudget en onder de
armoedegrens van het niet-veel-maar-toereikendbudget.
Echter, heeft mevrouw Klausch in totaal een schuld van € 26.788,85. Ze heeft diverse
schuldeisers en momenteel is er al beslag gelegd op haar inkomen door één schuldeiser.
Hierdoor moet mevrouw Klausch leven van de beslagvrije voet, wat 90% van de
bijstandsnorm bedraagt. Voor mevrouw Klausch is dit een bedrag van €947,09. Dit betekent
dat mevrouw Klausch zowel onder de armoedegrens van het basisbehoeftenbudget moet
leven als onder de armoedegrens van het niet-veel-maar-toereikendbudget.
Momenteel leeft mevrouw Klausch dus in armoede. Sinds mevrouw Klausch haar baan
verloren is, is ze de grip op haar uitgaven compleet kwijtgeraakt. Ze kan de openstaande
rekeningen niet meer betalen en haar schulden lopen steeds verder op. Mevrouw Klausch
beschikt wel over de mogelijkheden om uit de armoede te komen. Ze zou namelijk op zoek
kunnen gaan naar een nieuwe baan, waardoor ze haar inkomen per maand kan vergroten.
We spreken daarom van een tijdelijke armoede bij mevrouw Klausch.
Sociale uitsluiting
Het leven in armoede kan leiden tot sociale uitsluiting. Als er sprake is van sociale uitsluiting,
dan raken mensen vervreemd en/of geïsoleerd van de samenleving. Dit wordt veroorzaakt
door het feit dat mensen in armoede niet of nauwelijks kunnen meedoen in de samenleving.10
Om vast te stellen of er sprake is van sociale uitsluiting, wordt er gekeken naar vier
verschillende componenten. De vier componenten zijn: beperkte participatie, materiële
achterstelling en financiële beperkingen, onvoldoende culturele of normatieve integratie en
achterstelling tot (sociale) grondrechten.11
Het eerste component betreft participatie. Er zijn drie vormen van participatie, namelijk
sociale-, culturele- en maatschappelijke participatie. Bij sociale participatie is er sprake van
netwerken leggen of behouden. Het gaat hierbij om je omgang met onder andere familie,
vrienden en buren. Bij culturele participatie bezoek je bijvoorbeeld musea en pretparken of
ga je uiteten in een restaurant. Maatschappelijke participatie is gericht op activiteiten
waarmee je groepen of personen van dienst bent. Een voorbeeld van maatschappelijke
participatie is het verrichten van arbeid.12
De tweede component betreft materieel gebied en financiën. Er is sprake van een tekort op
materieel gebied als een huishouden bijvoorbeeld niet beschikt over een wasmachine. Ook
het niet kunnen veroorloven om dagelijks een warme maaltijd op tafel te zetten of vaste
lasten te kunnen betalen valt onder dit component.13 Indien er sprake is van financiële
beperkingen, kan een persoon niet volop meedoen in de samenleving. Ze moeten
rondkomen van een laag bedrag en kunnen het niet permitteren om een dagje en musea of
10
Armoede en sociale uitsluiting 2018, p.20.
11
Armoede en sociale uitsluiting 2018, p.21.
12
Broese van Groenou 2020 > Samenleving > Sociale participatie, bekeken op 26 maart 2020.
13
Hoff & Vrooman 2011, p.59.
