Filosofie eindtermen 1-77 voor eindexamen klassen 2020, 2021, 2022, 2023, 2024. Iedere eindterm zorgvuldig omschreven, met behulp van 'slagen voor het goede leven', aantekeningen van mijn docent & 'het goede leven en de vrije markt'. Omschreven met makkelijker taalgebruik & efficient.
EINDTERMEN FILOSOFIE: HET GOEDE LEVEN EN DE VRIJE MARKT
2020-2024 eindexamenonderwerp
EINDTERM 4
De kandidaat kan de vraag naar het goede leven relateren aan de vraag wat het betekent
dat de mens “zich tot zichzelf-in-de-wereld verhoudt”. Daarbij kunnen zij een
beargumenteerd standpunt innemen aan de hand van:
- Socrates’ opvatting dat het niet onderzochte leven niet de moeite van het leven
waard is
- Het verschil tussen mensen en dieren volgens Casserir
- Nietzsches opvatting van de mens als een niet vastgesteld dier
Zich tot zichzelf-in-de-wereld verhoudt = mens heeft relaties met anderen.
Het niet onderzochte leven is de moeit niet waard --> je moet nadenken over hoe je je leven
op een “goede manier” wilt leven. Een doordacht leven is veel waardevoller van een
onnadenkend leven --> je hebt jouw prioriteiten veel duidelijker: zelfreflectie belangrijk.
Casserir --> mens = animal symbolicum = symboliserend dier --> ruimere betekenis aan
ervaringen. Dieren volgen alleen hun instinct & het oppervlakkige.
Nietzsche --> mensen zijn beperkter in functies dan dieren (door gevoel). Dieren volgen de
kudde vanwege instinct. Mensen moeten dit niet doen:
Niet-vastgesteld dier = volgt de kudde niet. Maakt dus eigen keuzes
Übermensch = maakt eigen normen en waarden --> op eigen kracht zijn eigen leven vorm te
geven.
EINDTERM 5
De kandidaten kunnen de kritiek van Nussbaum weergeven op de opvatting dat het bruto
nationaal product als criterium voor het goede leven kan worden gehanteerd. Daarbij
kunnen ze de capabilites approach uitleggen, toepassen en beoordelen.
BNP = algemene materiële welvaart --> maatstaf voor hoe goed een land het doet.
> Te materieel: geld & rijkdom
> Betreft alleen het geheel ipv individueel
> Gaat niet over immateriële rijkdommen (kansen, welbevinden etc.)
Capabilities = vermogens waarover men moet beschikken om het goede leven te bereiken
(ontwikkelen)
Capabilities approach = mogelijkheden om jezelf veelzijdig te beïnvloeden, zodat je een
goed leven voor jezelf en anderen creëert.
Veelzijdiger dan bnp als maatstaf, maar onrealistisch: geld voor nodig & geen
rekening met natuurlijke factoren.
,Overheid mag deze niet inperken: jij bent de baas over jouw leven.
EINDTERM 6
De kandidaten kunnen Plato’s argumentatie voor de ideale staat reconstrueren en
evalueren. Hierbij kunnen zij:
- De kritiek van Plato op een democratie weergeven
- Uitleggen wat bij Plato het verband is tussen de hiërarchische orde in de samenleving
en de driedeling van de menselijke ziel
- Beargumenteren dat Plato’s ideale staat zowel als een utopie als een dystopie kan
worden beschouwd en daarbij de kritiek van Popper benoemen.
Kritiek democratie: 1) heersers streven te veel naar eigen belang (geen eerlijke
besluitvorming) 2) alleen “wijze mensen” kunnen goede besluiten nemen.
In een democratie zijn de burgers aan de macht --> er worden dus geen wijze beslissingen
genomen.
Ideale staat = stabiliteit & orde --> belang van de staat is het belangrijkst en de arete
(=deugdzaam leven) laten bloeien. Samenwerking & bewust zijn van jouw plaats.
= HIERARCHISCHE ORDE (boeren & werklieden, strijders & wachters en filosoofkoningen) -->
samenwerken!!!!!!
3 delen van de menselijke ziel: vegetatief verlangend, thymotisch-eervoelig, denkend-
schouwend (=belangrijkste) --> bij de mens is niet elk deel even groot
--> Degenen met een groot denkend-schouwend deel kunnen wijze beslissingen nemen,
vanuit de ratio --> filosoofkoningen.
Utopie (perfecte staat) = als iedereen zijn eigen plaats kent, er orde en geluk is,
filosoofkonignen heersen vanuit het belang van de staat met de ratio.
Dystopie (plek waar je niet wil leven) = als filosoofkoningen gaan onderdrukken, geen
vrijheid is, maar ongelijkheid, ontevredenheid met zijn plek in de staat.
Kritiek Popper = de staat wordt totalitair --> gedwongen om mee te doen aan het 1 e idee
van de goede samenleving. Er mag niet anders gedacht worden.
EINDTERM 7
De kandidaten kunnen Aristoteles’ argumentatie dat er verschillende goede staatsvormen
zijn reconstrueren en evalueren. Daarbij kunnen zij:
- Uitleggen welke rol de rede (logos), de deugd (arete) en het handelen (energeia) als
werkelijkheid van de ziel daarin spelen.
- Beargumenteren dat deugdzaamheid en geluk (eudaimonia van het praktische leven)
uitsluitend kunnen worden bereikt in de stadsstaat (polis)
- Met voorbeelden uitleggen dat staatsvormen kunnen ontaarden
,Deugdenethiek = verwerkelijken van goede eigenschappen --> geluk & zelfverwerkelijking
(eudaimonia):
Deugdzaam leven = doel vervullen (zoon logon echon = dier met rede) --> handelen
(=enargeia) en beredeneren vanuit ratio (= logos) --> denk je het goede --> deugdzaam
(=arete) = innerlijke mogelijkheid van goed handelen ==> eudaimonia (=geluk).
Eudaimonia is ook zelfverwerkelijking --> mens is zoon politikon = sociaal dier --> ontplooing
kan alleen samen met anderen --> geluk alleen verkrijgen in de polis. Geluk = algemeen
begrip van geluk.
Elke regeringsvorm kan ontaarden --> leider moet belang van volk vooropstellen:
- Monarchie --> tyrannie
- Aristocratie --> oligarchie
- Polis --> democratie
Alleen de mensen die handelen vanuit de arete zijn wijs --> enige die wijze besluiten kunnen
nemen & mogen dus als enige besturen --> democratie slecht.
EINDTERM 8
Kandidaten kunnen de opvatting van Aristoteles over een deugdzaam leven uitleggen en
toepassen. Daarbij kunnen zij met voorbeelden:
- Een definitie geven van deugd en deze defilitie uitleggen en toepassen
- Uitleggen dat het streven naar geluk (eudaimonia) samenvalt met het goede voor
zichzelf en de gemeenschap
- Het onderscheid tussen dianoëtische deugden en ethische deugden uitleggen &
uitleggen dat die elkaar veronderstellen
- De volkomen deugd niet is weggelegd voor de massa
- Wat ware vriendschap met zichzelf betekent en een afweging maken in hoeverre dit
voor mensen in de samenleving van toen mogelijk was en nu is.
Deugd = intentie van iemand om het juiste te doen --> het verstandige midden te kiezen in
een praktische situatie.
-->Je moet telkens nadenken over wat het meest redelijke is (= midden tussen 2 uitersten)
Dianoëtische deugd = denkende deel van de ziel
Ethische deugd = strevende / hoe je je moet gedragen
Veronderstellen elkaar --> nadenken over wat bet betekent dat je ethische deugden hebt &
ethische deugden nodig om tot dianoëtische te komen (geen woede).
Volkomen deugd = rechtvaardigheid = combinatie --> lukt door oefening & als je omgaat
met jezelf als vriend = altijd het verstandige midden te houden (geen tegenstrijdige
belangen)
Goed leven moet je nastreven als individu --> anderen voor nodig --> jij beïnvloed anderen &
anderen beïnvloeden jou --> jij kan niet gelukkig worden zonder dat de gemeenschap dat
probeert.
, Ideaal was alleen haalbaar voor de elite --> vanwege het feit dat sommige mensen het
simpelweg niet bezitten --> die vallen dan onder het gezag van anderen.
EINDTERM 9
De kandidaten kunnen uitleggen en evalueren welke rol de deugd rechtvaardigheid bij
Aristoteles speelt bij de zelfverwerkelijking van de mens in de polis. Tevens kunnen zij
uitleggen dat volgens Aristoteles het volgen van de wet een vrije handeling is en kunnen zij
een standpunt innemen over de vraag of dit in onze tijd ook relevant kan zijn.
Rechtvaardigheid = streven naar zelfverwerkelijking --> sociaal aspect: men leeft niet alleen
voor zichzelf, maar voor de samenleving (= zoon politikon).
Als rationeel/deugdzaam mens kan je bedenken dat de wet goed en nodig is. Een verstandig
mens herkent zich hierin en volgt het vrijwillig --> vrij mens.
EINDTERM 10
De kandidaten kunnen aan de hand van de vijf dimensies van het goede leven de opvattingen
van Plato en Aristoteles over het goed leven uitleggen, vergelijken, toepassen en beoordelen.
PLATO:
- Relaties --> ken je plaats in de samenleving & heb er vrede mee
- Instituties --> accepteer de toestand zoals hij is
- Lichaam --> minderwaardig aan geest
- Natuur --> minderwaardig aan mens --> gebruiken zoals je wil
- Zingeving --> doordacht leven (kan alleen bereikt worden door elite, want die kunnen
rationeel denken)
ARISTOTELES
- Relaties --> zoon politikon --> zowel voor zichzelf als anderen geluk nastreven
- Instituties --> zijn zowel voor individu als samenleving --> bijdragen aan goede en
evenwichtige samenleving.
- Lichaam --> streven naar deugdzaam midden
- Natuur --> resprecteer en begrijp de kosmos --> gebruiken
- Zingeving --> goed leven = wijs leven --> doordacht en weloverwogen. Eudaimonia =
doel --> oefenen in goed denken en handelen.
EINDTERM 11
De kandidaten kunnen uitleggen dat arete (deugd/voortreffelijkheid) een karakterhouding is.
Daarbij kunnen zij uitleggen:
- Waarin een karakterhouding zich onderscheid van emoties en vermogens
- Dat voortreffelijkheid gericht is op het midden, zoals door verstandige mensen
bepaald
- Dat het bezit van voortreffelijkheid alleen het resultaat kan zijn van herhaald gedrag,
maar dat deze handelingen op zich niet voldoende zijn om voortreffelijk te worden
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper yasminwind. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
