1
Inhoud
Beginselen van het Nederlandse Staatsrecht....................................................................................4
Hoofdstuk 1 – inleiding.................................................................................................................... 4
Staat en staatsmacht...................................................................................................................... 4
De democratische rechtsstaat en de grondregels...........................................................................5
Hoofdstuk 2.4 – inhoud en systeem van de Grondwet..................................................................6
Hoofdstuk 4 – De Europese Unie.................................................................................................... 7
Instellingen...................................................................................................................................... 8
Doorwerking van het EU-recht...................................................................................................... 11
Betekenis van de EU voor Nederland........................................................................................... 11
Hoofdstuk 5 – De regering............................................................................................................. 12
Hoofdstuk 6 – de Staten – Generaal.............................................................................................. 13
Tweekamerstelsel......................................................................................................................... 13
Kiesrecht....................................................................................................................................... 14
Hoofdstuk 8 – De verhouding van parlement, minister en koning.............................................17
Strafrechtelijke ministeriële verantwoordelijkheid.........................................................................19
Hoofdstuk 9.1 t/m 9.11 – Wetgeving.............................................................................................. 21
Organen, functie, wetgever en het legaliteitsbeginsel...................................................................21
De totstandkoming van een wet.................................................................................................... 23
Hoofdstuk 10 – Herziening van de Grondwet...............................................................................27
Procedure van grondwetsvoorziening........................................................................................... 27
Grondwettelijk overgangsrecht..................................................................................................... 28
Hoofdstuk 11 – Bestuur.................................................................................................................. 28
Hoofdstuk 12.3 – Het bestuur van de buitenlandse betrekkingen..............................................31
De grondslag van het buitenlandse beleid....................................................................................31
Verdragen..................................................................................................................................... 31
Dualistisme en monisme............................................................................................................... 32
Ieder verbindend criterium arrest HR............................................................................................ 32
Hoofdstuk 13.5, 13.5 & 13.7 – Rechtspraak..................................................................................33
Onafhankelijke rechterlijke macht (13.4 + 13.5)............................................................................33
Controle van de rechter op de regelgeving (13.7).........................................................................34
Hoofdstuk 14.1 – 14.7 – De Grondrechten....................................................................................35
Typen grondrechten...................................................................................................................... 35
Internationale regelingen van grondrechten..................................................................................36
Grondrechten naast verdragen..................................................................................................... 38
Horizontale werking...................................................................................................................... 38
Beperking van grondrechten......................................................................................................... 39
Hoofdstuk 15.2 – Decentralisatie: autonomie en medebewind...................................................40
Autonomie..................................................................................................................................... 40
,2
Medebewind................................................................................................................................. 40
Hoofdstuk 16.9 – 16.14 – De organen van de gemeente..............................................................40
De gemeenteraad......................................................................................................................... 41
Commissies.................................................................................................................................. 41
Het college van burgemeesters en wethouders............................................................................42
De burgemeester.......................................................................................................................... 42
Verantwoordingsplicht van college en de burgemeester...............................................................44
Constitutioneel recht – Kortmann (artikel)...................................................................................47
Bestuursrecht in het Awb-tijdperk.................................................................................................... 48
Hoofdstuk 3 – bestuur en bestuurden.......................................................................................... 48
Openbare lichamen....................................................................................................................... 49
Bestuursorganen.......................................................................................................................... 49
Belanghebbenden......................................................................................................................... 51
Hoofdstuk 5 – Bestuurlijk handelen.............................................................................................. 52
Besluiten....................................................................................................................................... 53
Beschikkingen............................................................................................................................... 55
Algemeen verbindende voorschriften............................................................................................ 57
Beleidsregels................................................................................................................................ 57
Overige besluiten van algemene strekking...................................................................................57
Hoofdstuk 6 – Bijzondere rechtsnormen......................................................................................57
Hoofdstuk 7 – Algemene rechtsnormen, materieel.....................................................................59
Abbb’s in de Awb.......................................................................................................................... 60
Niet gecodificeerde abbb’s............................................................................................................ 62
Contra legem................................................................................................................................ 62
Privaatrechtelijke zorgvuldigheidsnorm......................................................................................... 63
Hoofdstuk 10 – De handhaving van het bestuursrecht...............................................................63
Last onder bestuursdwang als herstelsanctie...............................................................................65
Last onder dwangsom als herstelactie.......................................................................................... 66
Bestuurlijke boete als bestraffende sanctie...................................................................................67
Hoofdstuk 14 – Bezwaar en administratief beroep......................................................................69
Administratief beroep.................................................................................................................... 73
Hoofdstuk 15 – bestuursrechtspraak............................................................................................ 74
Hoofdstuk 16 - Het bestuursprocesrecht......................................................................................78
Behandeling beroepsschrift.......................................................................................................... 78
Beoordeling van het beroepschrift................................................................................................ 80
Voorlopige voorziening................................................................................................................. 81
Hoger Beroep............................................................................................................................... 83
Herziening van de uitspraak......................................................................................................... 84
Webcasts............................................................................................................................................. 85
Staatsrecht...................................................................................................................................... 85
,3
Nederland als democratische rechtsstaat en als koninkrijk...........................................................85
Regering en parlement................................................................................................................. 86
Transnationaal recht..................................................................................................................... 86
Wetgevingsprocedure................................................................................................................... 87
Decentralisatie.............................................................................................................................. 87
Grondbeginselen.......................................................................................................................... 88
Bestuursrecht................................................................................................................................. 89
Belanghebbende........................................................................................................................... 89
Besluit........................................................................................................................................... 89
Soorten besluiten.......................................................................................................................... 89
Gelaagde opbouw Awb................................................................................................................. 90
Rechtsmiddelen............................................................................................................................ 90
Vereisten art. 8:1 Awb................................................................................................................... 91
Voorlopige voorzieningen............................................................................................................. 91
Bepalingen openbare orde............................................................................................................ 91
Normen voor het bestuurshandelen.............................................................................................. 92
Handhaving................................................................................................................................... 92
Beginselplicht tot handhaving....................................................................................................... 92
Jurisprudentie..................................................................................................................................... 93
Staatsrecht...................................................................................................................................... 93
HR 27 juni 1986, ECLU:NL:HR:1986:AM9331 (Methadonbrief)...................................................93
CBHO 14 november 2016, CBHO 2016/069 (Schending legaliteitsbeginsel)...............................94
EHRM 22 november 2012, ECLI:NL:XX:2012:BY6026 (Telegraaf media v. The Netherlands)....94
HvJEG 15 juli 1964, ECLI:EU:C:1964:66 (Costa v. ENEL)...........................................................95
Hr 10 oktober 2014, ECLI:NL:HR:2014:2928 (Rookverbod).........................................................96
HR 2 november 2004, ECLI:NL:HR:2004:AR1797 (Rusttijden)....................................................97
Bestuursrecht................................................................................................................................. 99
ABRvS 26 januari 2011, ECLI:NL:RVS:2011:BP2067 (Belangenvereniging Indische buurt)........99
Rb. Overijssel 28 oktober 2015, ECLI:NL:RBOVE:2015:4792 (Monstertruck Haaksbergen)......100
CRvB 10 januari 2018, ECLI:NL:CRVB:2018:92 (Psychotische episoden).................................101
ABRvS 30 juni 2004, ECLI:NL:RVC:2004:AP4683 (Beginselplicht tot handhaving)...................102
Rb. Noord-Nederland 31 augustus 2016, ECLI:NL:RBNNE:2016:4001 (Studielink)...................102
, 4
Beginselen van het Nederlandse Staatsrecht
Hoofdstuk 1 – inleiding
Staat en staatsmacht
De staat is een organisatie die met voorrang boven andere organisaties effectief gezag uitoefent over
een gemeenschap van mensen op een bepaald grondgebied. Erkenning door andere staten is geen
formeel vereiste, maar wel een belangrijke aanwijzing dat de staat effectief gezag uitoefent. Toelating
tot de VN versterkt de rechtspositie van het land in het internationale verkeer.
Maatschappelijke verschijnsel staat: gemeenschap van mensen die zich, ondanks de verschillen
onderling, bereid zijn de grondwaarden van die gemeenschap in leefregels neer te leggen en die
leefregels door dwang te handhaven. Het toepassen van dwang ter handhaving is een kenmerkende
gemeenschapsnorm voor de staat en een of meer organen zijn hiertoe bevoegd, deze zijn met gezag
bekleed en dit kan bij een persoon rusten of bepaalde groepen. Tevens kan een door het volk
gekozen volksvertegenwoordiger gezagdrager zijn, dit hangt af van de aard van de inrichting van de
staatsgemeenschap.
In de middeleeuwen lag het gezag bij de vorst, hij kon naar willekeur zijn gezag splitsen, maar er was
ook sprake van sociale zekerheid, de boeren werden beschermd tegen bijvoorbeeld een oorlog of
plunderingen. Met het opkomen van een klasse die de sociale bescherming minder nodig had,
kooplieden en burgers, werd de rechtvaardigheid van het gezag als persoonlijk recht in twijfel
getrokken, het werd gezien als een attribuut van een abstractie die ruimte liet voor de samenwerking
van velen bij de uitoefening ervan, de staat. Machiavelli gaf hier adviezen over hoe een gezagdrager
heeft op te treden met het doel niet om zijn persoonlijke grootheid te verhogen, maar om de eenheid
van de staat te bewerkstelligen. De vorst wordt orgaan en symbool van de staat. In de middeleeuwen
waren het gezag en de dwang van de overheid natuurlijke tegenhangers van de sociale zekerheid, de
opkomende burgerij moest echter zelf voor haar sociale zekerheid zorgen, waardoor de vraag rees
waaraan het gezag zijn rechtvaardiging ontleende. Gezag is dan ook het tegendeel van vrijheid, het
beperkt de vrijheid van het individu, zoals Locke zegt by nature all free, equal and independent.
Om in de maatschappij van vrije individuen het gezag te kunnen aanvaarden moet men als volgt
redeneren: het onmisbare gezag bestaat alleen, omdat de individuen, gezocht hebben naar een vorm
van samenwerking die met alle gemeenschappelijke kracht de persoon en het goed van ieder lid
verenigt en beschermt en waardoor ieder zich weliswaar met alle anderen verenigt, maar toch alleen
maar zichzelf gehoorzaamt en even vrij blijft als tevoren – Rousseau, contrat social. Deze theorie
verenigt gezag en vrijheid, omdat het gezag uit de vrijheid is afgeleid, ze maakt het mogelijk de
beperkingen, door gezag aan de individuele vrijheid gesteld, te aanvaarden, omdat het beperkingen
zijn, die bij het contrat social de vrije individuen zichzelf hebben opgelegd. De contrat social theorie
geeft het dilemma weer waar het staatsrechtswetenschap zich in vindt, de vrijheid van het individu
door dwanguitoefening te handhaven. Het staatsrecht is niets anders dan een afspiegeling van de
samenleving, een eigen eenheid, die de kleinere eenheden van de individuen bevat. Tegelijkertijd is
het een afspiegeling van de mens, in wie behoefte aan individuele vrijheid samengaat met het besef
deel van een menselijke gemeenschap te zijn. Ieder staatsrecht is een compromis tussen individuele
vrijheid en dwang van de gemeenschap en de theorie van het contrat social brengt de ambivalente
houding van de mens tot de staat aan het licht. Individuen hebben de staat nodig om hun vrijheid te
waarborgen, maar tegelijkertijd hebben zij het gevoel dat daardoor hun vrijheden worden beperkt. Met
andere woorden, zij zijn soeverein want ze wijzen de bestuurders aan, maar aan de andere kan
onderworpen aan het mede door henzelf ingestelde gezag.
Om het risico op een dictatuur te vermijden is er het systeem van checks and balances, de verdeling
van het gezag over verschillende organen en dus verschillende mensen of groepen van mensen.
Doordat ieder orgaan slechts een deel van het gezag kan uitoefenen heeft het de andere organen
nodig, het houdt zichzelf zo ook in evenwicht. Dit is afgeleid van de trias politica van Montesquieu, hij
bepleitte dat de overheidstaken wetgeving, bestuur en rechtspraak niet aan hetzelfde orgaan gegeven
moesten worden, maar dat deze functies gescheiden moeten worden. De essentie hiervan is in het
Nederlandse staatsrecht behouden, de staatsmacht is gespreid over verschillende organen die de
