Deel 1B
Biopsychosociale stress response
H10 De rol van lifestyle en stress in relatie tot gezondheid en ziekte
Toename chronische ziekte: een van de grootste mondiale gezondheidsproblemen.
Ongezonde leefstijl en stress wordt geassocieerd met een verhoogd risico op een
verscheidenheid aan psychische problemen.
Diverse bronnen hebben invloed op de opbouw van ‘allostatic load’ die deels samenhangen
met leefstijl
a. Belastende levensomstandigheden gerelateerd aan gevoeligheid voor hogere
stresswaarden
b. Leefstijl gerelateerde chronische stressoren in de volwassenheid, zoals werkdruk,
stress door te hoge eisen of psychische distress, relationele problemen,
aanpassingsproblemen of ontwikkelingsfactoren (ADHD/ASS)
c. Uitputting door het lichaam fysiek/mentaal te weinig rust geven
Intense/systematische/langdurige stress draagkracht adaptiesysteem overstijgt lichaam
lichaam kan niet adequaat herstellen werking biologische systemen overbelast
(bloedcirculatiesysteem, zenuwsysteem, immuunsysteem, spijsvertering, metabolistisch
systeem) gezondheidsproblemen allostatic overload het gevolg van een ontregelde
vicieuze feedback loop tussen lichamelijke zenuw- en immuunsysteem en psychologische
processen.
10.2 Rationale en indicatie
Mensen met chronische-somatische aandoeningen kunnen moeilijkheden hebben in
hanteren of veranderen van leefstijlpatronen die een nadelige invloed uitoefenen op het
hanteren van hun aandoeningen (bv ongezonde voeding). Ze kunnen ook problematisch
worden door een aandoening (bv beweging). Stress gerelateerde factoren kunnen een rol
spelen in ontstaan/beloop ziekte.
10.2.2 Hulpvraag en doelstellingen
, De hulpvraag van een client op gebied van leefstijl/stressantering direct (ik wil werken
aan leefstijl en stress) of indirect (bijkomend naast angst-probleem). Het kan ook door
huisarts/naaste gesteld worden
- Plan voor gedragsverandering; naast doelstellingen, uitzoeken wat nodig is om
gedragsverandering op gang te krijgen
a. motivatie: waar is de motivatie door gedreven en welke overtuigingen en
percepties hanteert de client over de rol van gezondheidsgedrag in zijn
problematiek? In welke fase van leefstijlverandering bevindt de client zich?
b. Is de doelstelling adequaat, reel en te realiseren? Is helder wat de client moet
oden (zelfregulatie, zelf-effectiviteit)
c. is de huidige periode en toestand van client geschikt om gedragsverandering aan
te gaan?
d. wat is de kracht van ‘de macht der gewoonte’? Een voornemen tot verandering
van bestaand gedrag kan snel vergeten worden
e. wat is de rol van de omgeving: welke barrières voorziet de client, bij zichzelf, in de
interpersoonlijke, sociale, economische leefsfeer. Welke inadequate omstandigheden
spelen een rol?
- Doelstellingen: Doelen zijn gericht op een streven en moeten vervolgens geconcretiseerd
worden in een plan op maat, dat wellicht bestaat uit meerdere, gefaseerde onderdelen
(bekijk vb. in boek)
10.3 assessment
Leefstijl
Enkele mogelijkheden voor het assessment van leefstijl: leefstijlanamnese: voeding en
eetpatroon, bewegen en sport, welbevinden en ontspanning, middelengebruik, slapen,
seksueel gedrag, hygiëne
- Een manier om behandelplan op te stellen: aankaarten, inventariseren & exploreren,
informeren, doelen formuleren, een plan van aanpak maken.
- Cirkel van gedragsverandering kan behulpzaam zijn. Fases:
precontemplatie/ontkenning, contemplatie/erkenning, voorbereiding, actie, volhouden
van beoogd gedrag, afsluiting
Stress, veerkracht en ziekte/gezondheidsbeleving
Vaakvoorkomende klachten bij kort- en langdurige stress: hoofd-, nek-, rugklachten, stijfheid
bij opstaan, hyperventilatie, slapeloosheid, overgewicht, koude handen en voeten, wazig
zien, dubbelzien, hoge bloeddruk, hartklachten, maag- en darmklachten, duizeligheid,
vatbaarheid voor ziekten en infecties
- Er wordt aangeraden gestructureerde interviews te gebruiken.
- Voorbeelden van vragenlijsten in boek (stress, adaptief omgaan en
gezondheidsbeleving)
10.4 Casuistiek in context
Cliënten met gezondheidsproblemen en chronische ziektes de rol van leefstijlfactoren en
stressoren kan heel verschillend zijn. Het objectieve ziektebeloop (intensiteit symptomen,
beperkingen vanwege klachten, tijdsbeloop ziekte, prognose) en de subjectieve
ziektperceptie spelen een rol (voorstellingen over de aard van de klachten en symptomen,
duur van de ziekte, oorzaken, ernst van de gevolgen, gevoel van controle)
(casus lezen Willem van Zanten)
Ayers H3 Stress and health (p. 55 – 74)