Samenvatting Psyche en Soma ~ Week 2 ~ 2023-2024
Leerdoelen
1. Je kunt een globaal overzicht geven van de vakgebieden medische psychologie
en revalidatiepsychologie in Nederland en de werkwijze van een psycholoog in
deze vakgebieden. (H1 t/m 4)
2. Je kunt van meedere somatische aandoeningen globaal de somatische
symptomen, etiologie, prevalentie, beloop en medische behandeling
beschrijven. (H29 t/m 40)
3. Je kunt de biopsychosociale stress response beschrijven en de invloed daarvan
op gezondheid en ziekte analyseren. (H10)
4. Je kunt veelvoorkomende fysieke en psychische reacties op somatische ziekten
analyseren in de context van een casus en in verschillende fases van de
levensloop. (H7 t/m 14)
5. In de context van een casus kun je hypotheses opstellen over de rol van fysieke,
psychische, sociale en leefstijl gerelateerde factoren bij het ontstaan, in stand
blijven en afnemen van psychische klachten bij een somatische aandoening bij
patiënten en hun naasten. (Volledig handboek, betreft sociaal H15 t/m 18)
6. In de context van een casus kun je globaal beschrijven welke intakevragen je
zou stellen, welk diagnostisch onderzoek je zou uitvoeren en welk behandelplan
je zou opstellen als medisch psycholoog. (H5, 6 en 23 t/m 28)
7. Je kunt verschillende wetenschappelijke onderzoeksmethoden binnen het
vakgebied behavioural medicine benoemen en wetenschappelijke studies
kritisch evalueren. (Aanvullende literatuur)
, Samenvatting Psyche en Soma ~ Week 2 ~ 2023-2024
College 1 ‒ Introductie
WHO definieert gezondheid als een staat van complete fysieke, mentale en sociale
welzijn en niet alleen de afwezigheid van ziekte of zwakte.
Biomedisch model
Ziekte kan volledig worden verklaard vanuit de biologie en dus fysiologische
processen.
Biopsychosciaal model (BPS model)
Naast biologische zijn er ook
psychologische en sociale factoren voor
ziekte en gezondheid. Dit model wordt
veelal geprezen. Volgens dit model is
gezondheid een uitkomst van een
complexe mix van genetische,
biomedische en psychologische
processen, zoals leefstijl, sociale context,
politieke en economische context, milieu,
klimaat etc. het BPS-model is zowel
bruikbaar op individueel als groepsniveau.
Het patiëntenproces is:
- Ziektevrije periode
- Aanloopperiode
- Diagnose
- Primaire behandeling
- Herstel
OF
- Aanvullende behandeling
- Geen herstel
- Geen ziektevrije periode
In aanloopperiode staan twee dingen centraal:
- Symptoomperceptie
o Je hebt aandacht voor je symptomen en interpreteert ze als gevaarlijk of
normaal
- Hulpzoekend gedrag
o Dit hangt af van de waargenomen dreiging van je symptomen, ofwel,
heb jij het gevoel dat er iets gevaarlijk aan de hand is.
, Samenvatting Psyche en Soma ~ Week 2 ~ 2023-2024
Bij de diagnose en de primaire behandeling kunnen er mogelijk heftige emoties
ontstaan. Er is namelijk veel onzekerheid en er is een grote impact op het dagelijks
leven. Mensen gaan op zoek naar controle en houvast, omdat die door de
onzekerheden zijn weggenomen.
Bij herstel willen mensen de draad graag weer oppakken, maar er kunnen late
gevolgen van de ziekte aanwezig zijn, of traumaʼs aan de ziekte zelf. Veel mensen
hebben moeite met zingeving (zie college 4 ʻkanker en zingevingʼ).
Bij geen ziektevrije periode moet er goede coping ontstaan om de zorg (de therapie
en medicatie) lang vol te kunnen houden. Therapietrouw (houden aan de aangeboden
zorg) is belangrijk, maar het geeft geen garantie dat iemand beter wordt.
Zelfmanagement is hoe de patiënt zelf omgaat met de klachten en de ziekte.
Gezondheidspsychologie houdt zich bezig met de relatie tussen gedrag, gezondheid
en ziekte, zowel op het gebied van onderzoek, als op het gebied van behandeling,
preventie en revalidatie. Het is belangrijk om bij behandelingen (altijd) evidence
based te werken. Dan baseer je je keuzes op wetenschappelijk bewijs.
- Bij een case study behandel je kleine groepen patiënten op een specifieker
probleem.
- Bij kwalitatieve studies neem je interviews of focusgroepen af.
o Deze studies kunnen antwoord geven op de vraag: “hoe ervaren mensen
het probleem?”.
- Bij een cross-sectionele studie meet je eenmalig met cijfers uit vragenlijsten
een grotere hoeveelheid mensen.
o Hoeveel mensen hebben dit probleem
- Bij een case-control studie link je gezonde mensen aan casussen van patiënten
om het verschil te onderzoeken.
- Bij cohort studies kijk je naar een groep over een langere periode
o Hoe gaat het met studenten over de tijd? Of hoe gaat het met mensen
die net gediagnosticeerd zijn met kanker over de tijd?
- Bij een randomised controlled trial test je een nieuwe interventie tegen de
normale zorg.
o Kijk of de interventie werkt.
In de wetenschappelijke wereld maken we veel gebruik van meta-analyses en
systematische reviews van originele studies. Dit zijn ook wel syntheses. Met deze
syntheses stellen we uiteindelijk richtlijnen, ook wel synopses, op. De synopses
helpen om systemen ofwel beslisondersteuningen in de praktijk in te stellen om te
helpen bij keuzes in de zorg.
, Samenvatting Psyche en Soma ~ Week 2 ~ 2023-2024
Medische psychologie
- Helpen bij het ondersteunen van communicatie tussen de behandelaar, patiënt,
klachten bij behandeling etc.
Revalidatiepsychologie
- Dragen bij aan zo min mogelijk functioneringsbeperkingen en zo min mogelijk
participatieproblemen.
30% van de mensen met een chronische ziekte ervaart psychische problemen bij het
omgaan met deze ziekte.
Mensen met kanker hebben kans op depressie (prevalentie ~0.13) of
aanpassingsstoornis (prevalentie ~0.131). Als je depressie hebt, is er slechter herstel,
therapietrouw, leefstijl en een verhoogd risico op overlijden of complicaties.
Al deze zaken kunnen weer leiden tot depressie, wat weer zorgt voor een vicieuze
cirkel. Het kan zijn dat chronische ziekten en depressie een gedeelde etiologie
hebben, in genetica, sociale factoren (zoals SES), leefstijl of langdurige stress.
Depressie zorgt voor hogere zorgkosten, maar psychologische zorg is dan wel weer
kosteneffectief.
Eerst zal een medisch psycholoog een
diagnose moeten stellen. De informatie komt
vanuit een anamnese, vragenlijsten,
psychologische testen of andere informatie.
Bij depressie bij een chronische ziekte geeft
een psycholoog vaak ook psycho-educatie ->
Er zijn vervolgens veel behandelingen
mogelijk.
CBT is moeilijk, want cognities en emoties
kunnen in dit geval passen bij de volgende situaties:
- Angst voor de dood
- Angst voor het (opnieuw) krijgen van een ziekte
- Angst voor de progressie van een ziekte
Dan kun je moeilijk CGT gaan toepassen en de cognities aanpassen naar:
- Je gaat niet dood
- Je krijgt de ziekte niet (opnieuw)
- De ziekte wordt niet erger
Als je geen CGT kunt toepassen, wat kun je dan wel doen?
