in deze samenvatting is het hele boek: 'basiskennis natuur en techniek' samengevat. dit is alle kennis die je moet hebben voor je toelatingstoets. verder is het boek erbij gebruiken wel handig voor de plaatjes en evt extra uitleg.
Inhoud
1. Biologische eenheid............................................................................................................................3
1.1 organisatieniveau cel....................................................................................................................3
1.2 organisatieniveau orgaan en orgaanstelsel..................................................................................4
1.3 organisatieniveau organisme........................................................................................................4
1.4 organisatieniveau ecosysteem......................................................................................................8
2. Instandhouding...................................................................................................................................8
2.1 planten staan aan de basis...........................................................................................................8
2.2 stofwisseling bij dieren.................................................................................................................9
2.3 voeding.......................................................................................................................................12
2.4 beweging....................................................................................................................................13
2.5 afweersysteem...........................................................................................................................13
2.6 instandhouding van ecosystemen..............................................................................................14
3. Gedrag en interactie.........................................................................................................................17
3.1 zintuigen.....................................................................................................................................17
3.2 reactie.........................................................................................................................................17
3.3 hormonen...................................................................................................................................18
3.4 gedrag.........................................................................................................................................18
3.5 vorm en funtie............................................................................................................................18
3.6 adaptie........................................................................................................................................18
3.7 biotische en abiotische factoren.................................................................................................19
3.8 aanpassingen..............................................................................................................................19
4. Voortplanting....................................................................................................................................21
4.1 voortplanting algemeen..............................................................................................................21
4.2 voortplanting planten.................................................................................................................21
4.3 voortplanting schimmels............................................................................................................22
4.4 voortplanting dieren...................................................................................................................22
4.5 aanpassingen aan voortplanting.................................................................................................23
4.6 voortplanting mens.....................................................................................................................23
4.7 erfelijkheid en genen..................................................................................................................24
5. Groei en ontwikkeling.......................................................................................................................26
5.1 van embryo naar volwassene.....................................................................................................26
5.2 groei en ontwikkeling bij planten...............................................................................................27
5.3 levenscyclus................................................................................................................................27
5.4 zorg voor eieren en jongen.........................................................................................................27
, 5.5 biodiversiteit en evolutie............................................................................................................28
6. Materiaaleigenschappen en natuurkundige eigenschappen............................................................29
6.1 de ontwikkeling van wetenschap en technologie.......................................................................29
6.2 stoffen om ons heen...................................................................................................................29
6.3 geluid en licht.............................................................................................................................30
6.4 elektriciteit en magnetisme........................................................................................................32
6.5 krachten......................................................................................................................................33
7. Technisch inzicht..............................................................................................................................34
7.1 techniekdomeinen......................................................................................................................34
7.2 constructies en krachten............................................................................................................35
7.3 bewegings- en overbrengingsprincipes......................................................................................35
7.4 energieomzetting........................................................................................................................36
8. Weersverwachting............................................................................................................................37
8.1 de invloed van het weer.............................................................................................................37
8.2 hoe het weer werkt (weer en temperatuur)...............................................................................37
8.3 bewolking...................................................................................................................................37
8.4 neerslag......................................................................................................................................37
8.5 luchtdruk en wind.......................................................................................................................38
9. Hemellichamen.................................................................................................................................38
9.1 ons zonnestelsel.........................................................................................................................38
9.2 tijd en seizoenen.........................................................................................................................39
9.3 natuurlijke fenomenen (eb en vloed, zon- en maansverduisteringen).......................................39
10. Denk- en werkwijzen natuur en techniek.......................................................................................39
10.1 onderzoeksvaardigheden ontwikkelen.....................................................................................39
10.2 onderzoekend en ontwerpend leren (OOL)..............................................................................39
10.3 zelf onderzoeken of ontwerpen in de klas................................................................................39
Samenvatting toelatingstoets pabo biologie
,Onderzoekend en ontwerpend leren
Aandachtsgebieden
Levende natuur -> planten, dieren en eigen lichaam
Niet-levende natuur -> weer en seizoen, materie en energie, omgeving/milieu en fysische
verschijnselen
Techniek -> transport, constructie, communicatie en producie
10 kernconcepten
Biologie Natuurkunde en techniek
1. biologische eenheid 6. materie en techniek
2. instandhouding 7. energie en techniek
3. gedrag en interactie 8. licht, geluid en techniek
4. voortplanting 9. kracht, beweging en techniek
5. groei en ontwikkeling 10. ruimte
1. Biologische eenheid
1.1 organisatieniveau cel
Organellen
Planten en dierencellen hebben veel verschillende organellen. Bacteriën zijn veel eenvoudiger.
Celmembraam en celplasma
Celmembraam -> scheiding tussen binnen- en buitenkant van een cel. Dun vliesje aan de binnenkant
van de cel en omsluit het celplasma. Bevat kanaaltjes die transport regelen van toevoer van goede
stoffen en de afvoer van slechte stoffen.
Celplasma -> dikke vloeistof waar de andere organellen in liggen.
Celwand
Bacteriën, schimmels en planten hebben naast de celmembraam ook een celwand.
Celkern
In de celkern zit erfelijke informatie opgebrogen (in de vorm van DNA). DNA is een lange keten van
chromosomen. Lange stukken DNA noem je genen. De genen geven aan wat er in een cel gebeurt.
Celkern bevat informatie voor de aanleg van eigenschappen van het organisme.
Mitochondrion
Een cel kan groeien, delen, reageren op de omgeving en stoffen maken -> energie voor nodig ->
mitochondriën.
Vacuole
Blaasje opgevuld met water. Het is een soort opslagruimte voor goede of schadelijke stoffen.
Dierlijke cellen -> geen of heel weinig
Planten -> 1 grote -> zorgt voor de stevigheid
Bladgroenkorrels
Planten kunnen energie halen uit zonlicht. Daarvoor zijn bladgroenkorrels voor nodig.
Bladgroenkorrels gebruiken koolzuurgas (co2, uit de lucht) en water -> voedingstoffen. Zonlicht geeft
ze energie voor de omzetting. Bij elkaar heet het: fotosynthese.
, 1.2 organisatieniveau orgaan en orgaanstelsel
Organen werken samen in orgaanstelsels. Een orgaan heeft vaak meerdere functies en is opgebouwd
uit weefsel. Dat weefel bestaat uit cellen.
orgaanstelsel Belangrijkste functie Vb. orgaan
Bloedvatenstelsel Transport van afvalstoffen en nuttige stoffen Slagaders, hart
door het lichaam
Ademhalingsstelsel Opname van zuurstof (O2) en afgifte van Longen
koolzuur (CO2)
Spijsverteringsstelsel Verteren van voedsel en het opnemen van Maag en darmen
nuttige stoffen
Lever Verwerken van allerlei verschillende stoffen Lever
Uitscheidingsstelsel Zorgen dat afvalstoffen het lichaam verlaten Nieren
Lymfevatenstelsel Ondersteunen van het bloedvatenstelsel en de Lymfeknopen
afweer
Zintuigen Opvangen van prikkels uit het lichaam en de Oor, oog
omgeving
Zenuwstelsel Doorgeven van signalen tussen zintuigen, Hersenen
organen, spieren en hersenen
Hormoonstelsel Doorgeven van signalen tussen verschillende Hypofose, bijnieren
organen
Skelet Geeft stevigheid en vorm aan het lichaam, Gewrichten
maakt bewegen mogelijk
Spierstelsel Maakt beweging mogelijk Armspieren
Voortplantingsstelsel Voortplanting Eierstokken, teelballen
Net als mensen en dieren hebben planten ook orgaanstelsels.
1.3 organisatieniveau organisme
Organisme is een levend wezen. Ondanks dat de verschillen groot zijn, zijn er ook overeenkomsten
(voeden, voortplanten, overleven vijanden en verdedigen zich tegen invloeden omgeving).
Verschillende soorten organismen -> worden groepen gemaakt.
Alle organismen bestaan uit cellen. Op basis van de opbouw van de cellen zijn 5 groepen gemaakt.
Het ordenen van soorten in steeds kleinere groepen noem je: classificeren.
Ordenen is moelijk omdat er steeds nieuwe ontdekkingen worden gedaan.
Bacteriën 1 cel Cel zonder organellen
Eencelligen 1 cel Cel met organellen (veel verschillen tussen verschillende
soorten
Schimmels 1 of meer cellen Cel met organellen: celwand, geen bladgroenkorrels
Planten Meer cellen Cel met organellen: celwand en bladgroenkorrels
Dieren Meer cellen Cel met organellen: geen celwand of bladgroenkorrels
Bacteriën
Bacteriën zijn de kleinste organismen die we kennen. Bacteriën hebben geen celdkern dus de DNA
zweeft rond in de celplasma. Bacteriën planten zich voort door celdeling. Bacteriën komen overal op
aarde voor.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lottekraaijveld. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,33. Je zit daarna nergens aan vast.
