Een maatschappelijk probleem is wanneer een deel van een groep burgers een
bepaalde stand van zaken als problematisch ervaart.
Een sociaal probleem gaat tussen relaties en interacties tussen mensen. Sociale
problemen worden maatschappelijke problemen als ze door een grote groep gedeeld
worden en een invloed op de maatschappij achterlaten.
Een maatschappelijk probleem is een onbedoeld gevolg van het handelen van
individuen, dit kunnen mensen maar ook bedrijven of de staat zijn. Er wordt geen
rekening gehouden met de effecten die de acties hebben op anderen.
In de economie worden deze onbedoelde (negatieve of positieve) effecten
externaliteiten genoemd.
Pas recent zijn maatschappelijke problemen een publiek concern geworden, eerst
werden maatschappelijke problemen beschouwd als onontkoombaar onderdeel van
een samenleving. Filosofen van de verlichting (John Locke, Immanuel Kant, Beccaria
& Rousseau) begonnen kritisch na te denken over de staat en de maatschappij. Ze
ontwikkelden theorieën om de vraag waarom de omstandigheden waarin mensen
leefden niet overeenkwamen met belangrijke principes als vrijheid en gelijkheid.
De term maatschappij werd als tegenhanger gebruik van de term staat. Een staat
hield een machtsinstituut in, waar een maatschappij werd gezien als groep vrije
mensen.
Montesqiue’s theorie van Trias Politica (gescheiden machten) hield in dat de drie
belangrijkste machten, de uitvoerende, rechtgevende en de wetgevende macht van
elkaar gescheiden moesten worden. Dit hield de samenleving in evenwicht en zorgde
ervoor dat de samenleving beschermd wordt tegen despotisme (absolute macht).
Tijdens de Franse revolutie werd gestreden voor een maatschappij van vrijheid,
gelijkheid en broederschap (Liberty, Equality, Fraternity). De rebellen probeerden
daarentegen met geweld de macht te grijpen dit leidde tot een tirannie.
Edmund Burke – perverse consequenties.
Sociologie wordt steeds meer geassocieerd met overheidsbeleid. Overheden
raadplegen sinds de jaren ’50 steeds vaker sociologen om meer kennis over de
samenleving.
Er zal altijd discussie zijn onder burgers of iets een
maatschappelijk probleem is of niet. Discussie over of
er ingegrepen moet worden of juist niet. Gevolgen voor
individuen zorgen ervoor dat mensen die het wel een
probleem vinden, het niet zo willen zien door de
gevolgen die het ingrijpen teweegbrengt.
1. Gedragingen op individueel niveau zorgen
ervoor dat er op maatschappelijk niveau
, onbedoelde gevolgen voorkomen. Individuen houden geen rekening met wat
optimaal is voor de maatschappij.
2. Het moet worden gezien als conflict met bepaalde waarden binnen de
samenleving. Experts zien wel dat er een probleem is maar moeten mensen
daar ook bewust van maken. Na het opsporen van een probleem moet ook
worden geëvalueerd of het ook echt een kritiek probleem is en niet een
onschuldige imperfectie. Het moet botsen met de waardes die op dat moment
belangrijk zijn.
3. Een grote groep mensen moet het zien als een urgent probleem, om het
probleem op de publieke agenda te kunnen zetten. Ook niet alle experts zijn
het altijd met elkaar eens of iets een maatschappelijk probleem is of niet. Om
het probleem op de agenda te zetten is invloed nodig. Zonder invloed is de
kans groot dat het niet onder de aandacht van het publiek komt.
Tegenwoordig speelt sociale media ook een belangrijke rol hierin, al is status
(bekende mensen) toch nog nodig om de grote groep te kunnen bereiken.
4. Er wordt gekeken of overheidsingrijpen nodig is, of dat er andere vormen van
collectieve acties zorgen voor aanpakken van het probleem.
Marktfalen: Het resultaat dat voortvloeit uit de interactie tussen individuele
actoren zonder enige beperking is vanuit het oogpunt van de samenleving niet
bevredigend.
Free rider: niet bijdragen maar wel profiteren.
Interventionistische staten = Staten waarbij de overheid zich veel bemoeit met
de maatschappij en ingrijpt wanneer er sociale problemen zijn.
Nadelen overheidsingrijpen:
De enorme kosten die het met zich meebrengt
Niet de juiste middelen om te kunnen ingrijpen
Kan zorgen voor nieuwe maatschappelijke problemen
Als de overheid overal voor zorgt, vallen de prikkels weg bij individuen om bij
te dragen aan de samenleving (werklozen verdienen goed – zoeken geen
baan meer, mensen gaan eerder met pensioen want krijgen dan evenveel
geld)
Politici kijken vaak ook naar hun eigen belangen. Bijvoorbeeld ten tijde van de
verkiezingen overheidsingrijpen waardoor ze opnieuw gekozen worden.
Dit leidt tot short terminism: kortetermijndenken in plaats van denken aan de lange
termijn. Politieke conjunctuur zijn de schommelingen in economische prestaties die
afhangen van de timing van verkiezingen.
Voor een maatschappelijk probleem zijn gemeenschappelijke waarden nodig,
verschillende groepen in de samenleving botsen vaak over welke waardes belangrijk
zijn.
James Coleman (1990) noemt sociale normen een vorm van sociaal kapitaal. Dat is
iets waarvan iedereen binnen een groep kan profiteren. Sociale normen zorgen voor
voorspelbaarder gedrag, dit zorgt voor minder problemen en meer vertrouwen.
Zijn er wel algemeen aanvaarde sociale normen?
, o Universele verklaring van de rechten van de mens (VN – 1948). Hier staan wel
de rechten van de mensen in, in relatie tot de staat. Maar hier staan geen
universele set van normen in. Er is ook kritiek op deze verklaring.
Filosofische onderligging van sociale normen:
Immanuel Kant ‘categorisch imperatief’
Je moet een ander behandelen zoals je zelf ook graag behandeld zou willen
worden.
Rawls & Nozick ‘state of nature’
Individuelen kunnen in een state of nature niet alleen voor zichzelf zorgen. Zo
ontstaan er overkoepelende systemen die de samenleving beschermen. Voor
deze systemen leveren individuen enige rechten in.
Rawls zegt dat de staat een belangrijke rol in coördineren heeft. In zijn boek ‘a
Theory of Justice’ schrijft hij dat de rechtvaardigste manier is als mensen
zouden kiezen als ‘Original position’ dat houdt in de positie die ze hebben
zonder dat ze hun eigen kenmerken weten. Ze zouden zich achter een
zogeheten “sluier van onwetendheid” bevinden.
Nozick zegt dat het belangrijkst is dat vrijheid om naar eigen waarden leven
gemaximaliseerd moet worden. Nachtwakersstaat (klassiek liberalisme)
Socialisten willen een grote rol van de staat. Waar liberalen weinig bemoeienis willen
van de staat en vrijheid als grootste goed zien. Conservatieven kijken meer naar
pragmatische argumenten. Wijsheid van al lang bestaande sociale instituties zijn het
belangrijkst.
Soms zijn de grenzen van de verschillende sferen vaag. Ook kunnen de sferen
overlappen zoals bij QUANGOs
Rivaliserend houdt in dat als de een er gebruik van maakt, kan de ander er geen
gebruik meer van maken. Exclusiviteit houdt in de mogelijkheid tot beperken van het
goed tot anderen.
Veel publieke goederen worden verzorgd door de staat, maar dit is niet altijd het
geval. Een publiek goed dat niet wordt verzorgd door de staat is sociaal kapitaal.
Putnam omschreef sociaal kapitaal als: sociale organisaties zoals netwerken,
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Sanne505. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
