Lisanne Kipping, VPV209A
Leerdoelen GDW/MK/VPK 3.2
Week 1: een introductie in de psychiatrie
Het eigen beeld over psychiatrie weergeven.
Psychiatrische stoornissen zijn afwijkende gedragspatronen waarbij er sprake is van
aanzienlijke persoonlijke stress of een beperkt functioneren in handelen. Het belemmert de
deelname in de maatschappij en het normale functioneren.
Maatschappelijke opvattingen en (voor)oordelen ten aanzien van psychiatrisch patiënten
benoemen.
Stigmatisering komt veel voor in de psychiatrie.
- Mensen met een psychiatrische aandoening zijn gewelddadig en gevaarlijk
- Mensen met een psychiatrische aandoening zijn minder intelligent
- Hun psychische problemen komen door persoonlijke zwakte
- Eens ziek betekent altijd ziek
- Mensen met een psychiatrische aandoening zijn dom of ontoerekeningsvatbaar
- Mensen met een psychiatrische aandoening kunnen niet meer deelnemen aan de
maatschappij
- Eigen schuld
- Die mensen zijn niet goed
Het werkveld van de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) beschrijven en de rol van de
verpleegkundige binnen het multidisciplinaire team.
- Kinder- en jeugdpsychiatrie
o Specifieke benadering bij een kind
o Ouders betrokken
o Andere ziektebeelden (ASS, ADHD)
- Volwassenen psychiatrie
o Verschillende afdelingen op basis van de hoofddiagnose
- Ouderenpsychiatrie
o Vaker lichamelijk onderzoek
o Meer co-morbiditeit
o Andere omstandigheden
o levensfase problematiek
- Klinische psychiatrie
o Acute opname afdeling
o Dagbehandeling
o Langdurige opnameafdeling
- Ambulante psychiatrie
o Thuiszorg
o Bemoeizorg (bij mensen die nadrukkelijk geen hulp vragen of accepteren en
zorginstellingen mijden)
,Ambulante psychiatrie: de cliënt wordt niet opgenomen, maar heeft behandelsessies op
locatie of thuis. Met ambulante begeleiding worden cliënten ondersteund in het dagelijks
leven. Dit gebeurt met zorg op maat zodat mensen de regie kunnen voeren over hun eigen
leven, om zoveel mogelijk zelfstandig deel uit te kunnen maken van de samenleving.
- Verslavingszorg
o Dubbeldiagnose
- Forensische psychiatrie
o Opname ter observatie of TBS
- Ziekenhuis psychiatrie (combinatie met lichamelijke ziekten)
o PMU
Multidisciplinair team: psychiater, psycholoog, psychotherapeut, psychiatrisch
verpleegkundige, sociaalpsychiatrisch verpleegkunde (post HBO), maatschappelijk werk
(ondersteuning oplossen/omgaan problemen dagelijks leven), psychomotorisch
therapeuten, vak therapeut als creatieve therapie, overige als politie huisarts woningbouw
etc,.
Omschrijven wat inleidende termen als psychiatrie, psychische stoornis en
psychopathologie betekenen.
- Psychiatrie = het medisch specialisme dat zich bezighoudt met psychische
ziektebeelden en soms ook de psychische gezondheid in het algemeen
- Psychische stoornis = afwijkende emoties, gedachten of een afwijkend
gedragspatroon dat wordt gekenmerkt door een storing in het dagelijks sociaal
functioneren van een persoon. Psychische stoornissen hebben ook een lichamelijke
oorzaak en zijn dus zeker niet alleen ‘psychisch’ qua oorzaak.
- Psychopathologie = het studiegebied dat zich bezighoudt met het beschrijven van
diverse vormen van afwijkende emoties, gedachten en afwijkend gedrag.
- Klinische psychiatrie: tak van de psychologie die zich bezighoudt met de beschrijving,
oorzaken en de behandeling van psychische stoornissen.
- Psycholoog: iemand die de studie psychologie heeft afgerond, mag geen medicijnen
voorschrijven.
- Psychiater: iemand die na de studie geneeskunde een vervolgopleiding heeft gedaan
waarin hij of zij zich gespecialiseerd heeft in het diagnosticeren, mag medicijnen
voorschrijven.
- Symptomen: zijn uitingen van bij bepaalde stoornissen horende verschijnselen
(koorts bij een blaasontsteking, stemmen horen bij een psychose)
- Diagnostische criteria: zijn specifieke verschijnselen of vereisten waaraan voldaan
moet worden wil men kunnen spreken van een omschreven stoornis (criteria in
DSM5).
, Criteria benoemen die professionals gebruiken bij het bepalen of gedrag afwijkend is.
Een diagnose in de psychiatrie is soms lastig te stellen: er kunnen namelijk meestal geen
oorzaken zoals een virus aangetoond worden en er is vaak geen alleroverheersende oorzaak.
De diagnose wordt daarom gesteld op grond van het zoveel mogelijk proberen te begrijpen
waarom een bepaalde patiënt op een bepaald moment een bepaalde psychiatrische stoornis
heeft gekregen en waarom deze is blijven bestaan. Voor de behandeling is het essentieel dat
er vervolgens gericht wordt op deze oorzakelijke factoren. Deze oorzakelijke factoren
kunnen vervolgens geclassificeerd worden waarbij aan de volgende twee voorwaarden moet
worden voldaan:
1. Er moeten bepaalde dingen aanwezig zijn, anders mag de diagnose niet gesteld
worden
2. Er moeten bepaalde dingen juist niet aanwezig zijn, anders mag de diagnose niet
gesteld worden
Pas wanneer aan beide voorwaarden voldaan is, mag de betreffende aandoening worden
geclassificeerd volgens de DSM-V. Het gaat bij het vaststellen van een diagnose dus ook om
de mogelijke lichamelijke en psychische oorzaken en om de sterke en zwakke kanten van de
patiënt.
Criteria: Wanneer is gedrag afwijkend?
De meest gebruikte criteria zijn: uitzonderlijk gedrag, sociaal afwijkend gedrag, een foute
perceptie of interpretatie van de realiteit, aanzienlijk emotioneel lijden van de persoon,
ongepast of contraproductief gedrag, gevaarlijk gedrag.
Uitzonderlijk Uitzonderlijk gedrag is bijvoorbeeld het horen van stemmen, wordt dikwijls als
afwijkend beschouwd. Zelfredzaamheid op zichzelf hoeven we niet te zien als
afwijkend, denk maar aan recordhouder van iets.
Sociaal afwijkend Alle samenlevingen hebben normen die bepalen welke vormen van gedrag
acceptabel zijn in een bepaalde context: gedrag dat mensen in de ene cultuur
normaal vinden, kan door mensen in een andere cultuur als afwijkend worden
aangemerkt. Kan ook per generatie verschillen.
Foute perceptie of Normaal gesproken vormen onze zintuigen en cognitieve processen een accurate
interpretatie van de mentale representatie van onze omgeving. Als iemand dingen ziet of stemmen
realiteit hoort die er niet zijn, worden deze hallucinaties als gewoonlijk opgevat als een
teken van een onderliggende psychiatrische stoornis.
Aanzienlijk emotioneel Heftige emotionele reacties vinden we in principe niet afwijken, tenzij ze lang
lijden van de persoon aanhouden nadat de aanleiding van de emoties verdwenen is en/of zo hevig zijn
dat de betrokkene niet goed meer kan functioneren.
Ongepast of Gedrag dat onprettige gevoelens oproept in plaats van bevrediging, gedrag dat
contraproductief gedrag ons beperkt in ons vermogen om bepaalde rollen te vervullen of gedrag dat ons
ervan weerhoudt om ons aan onze omgeving aan te passen, kan als afwijkend
worden opgevat.
Gevaarlijk gedrag Gedrag dat gevaar oplevert voor de betrokkene zelf of voor anderen noemen we
gewoonlijk ook afwijkend. De sociale context is echter van groot belang.
, De culturele en historische veranderingen beschrijven in de beeldvorming en behandeling
van afwijkend gedrag in de Westerse cultuur.
Culturele aspecten van afwijkend gedrag
- Angst in de westerse cultuur heeft vaak de vorm van het niet betalen van de
hypotheek of het mogelijk verlies van een baan, in de Afrikaanse cultuur de vorm van
het niet kunnen voortplanten of tovenarij
- In het verre oosten wordt bij depressie de nadruk gelegd op fysieke en somatische
symptomen als hoofdpijn, vermoeidheid en zwakte en in de westerse culturen op
schuldgevoel en somberheid.
Culturele achtergrond afwijkend gedrag
Gedrag dat in de ene cultuur normaal gevonden wordt, kan in de andere cultuur als
abnormaal worden beschouwd. Concepten van gezondheid en ziekte kunnen in
verschillende culturen ook anders zijn. Afwijkende gedragspatronen kunnen in verschillende
culturen variëren, evenals de sociale visies of modellen die dat gedrag verklaren.
Zelfs de woorden waarmee we psychische stoornissen beschrijven kunnen in andere
culturen een andere betekenis hebben. Zelfs de belangrijkste symptomen kunnen verschillen
(zie hierboven).
Historische visies op afwijkend gedrag
In de hele geschiedenis van de (westerse) cultuur zijn concepten van afwijkend gedrag
bepaald door het overheersende wereldbeeld van die tijd. In de huidige westerse cultuur
overheerst de visie dat lichamelijke en/of psychosociale factoren van invloed zijn op het
ontstaan van afwijkend gedrag.
In de oude samenleving schreef men afwijkend gedrag toe aan goddelijke of
bovennatuurlijke krachten. In de middeleeuwen beschouwde men abnormaal gedrag als een
teken van bezetenheid door de duivel en werd met exorcisme geprobeerd de aangedane
personen van kwade geesten te bedrijven. Asielen of gekkenhuizen ontstonden in Europa in
de late vijftiende en de vroege zestiende eeuw. De omstandigheden van deze instituten
waren echter mensonterend. Met de opkomst van de morele therapie in de negentiende
eeuw verbeterde de situatie. Voorstanders van morele therapie geloofden dat geesteszieken
weer konden functioneren als ze met vaardigheid en begrip behandeld werden. De
ondergang van de morele therapie in het laatste deel van de negentiende eeuw leidde tot de
overtuiging dat ‘krankzinnigen’ niet met succes te behandelen waren.
Historische visies op afwijkend gedrag:
Hippocrates (460-366 voor Christus)
- Ziekten van lichaam en geest waren het gevolg van natuurlijke oorzaken en niet van
bezetenheid door bovennatuurlijke geesten
- Gezondheid werd bepaald door een evenwicht in de humores, lichaamssappen =
verstoring in dit evenwicht is verantwoordelijk voor afwijkend gedrag.
- Behandeling door adertherapie
- Abnormale gedragspatronen werden gecatoriseerd:
o Melancholie = ernstige depressie
o Manie = sterke opwinding, bezetenheid
o Bezetenheid = bizar gedrag bij bv. schizofrenie
