Invloeden van de levensloop 2
Deel 1: Diagnostiek en benadering.
1. Psychiatrie en maatschappij.
1.1 Gek of ziek.
Vanaf 17de eeuw sprak men van: Krankzinnigheid en geestesziekte. (behandeling = opsluiten )
Vanaf 19de eeuw sprak men van: Zenuwziekte en werd het grotendeels gelijk gesteld met hersenziekte.
Begin vorige eeuw: Sigmund Freud: Hij zorgde er voor het psychologisch verklaard en behandeld werd.
Psychotherapie: Lichte stoornissen.
Opnamen: Levenslange opname.
1960: Medicijnen tegen ziekte werden uitgebracht.
Antipsychiatrie: Een beweging die zich afzette tegen de medische psychiatrie. ( Komt door de samenleving )
Nu 3 richtingen in de psychiatrie:
Biologische richting
Psychotherapeutische richting
Sociale richting
Normaal: Je voldoet aan een bepaalde norm van een specifieke sociale groep.
Abnormaliteit: Slaat op elke afwijking ten opzichte van de norm.
Het wordt pas beschouwd als een stoornis als een abnormaal persoon anderen en/of de omgeving
hindert/stoort.
Hoe beoordeel je of gedrag normaal is?
Kenmerken van de beoordelende persoon, zoals leeftijd, geslacht, maatschappelijke positie en sociale
rol. Bepaald gedrag is normaal voor een kind maar niet voor een volwassenen bijvoorbeeld.
Tijd en plaats van gedrag. VB: In je bikini of pyjama over straat lopen is raar maar niet met carnaval.
Waarden en normen van de heersende tijdsgeest. VB: discussie of homoseksualiteit een afwijking is.
Let op: Verwachtingen en eisen van de samenleving spelen hierin vaak een doorslag gevende rol.
Gestoord gedrag moet aan een aantal kenmerken voldoen:
De stoornis moet ook bij andere personen als storend zijn vastgesteld.
Vanwege deze gelijkenis ( op grond van een overeenkomstig patroon dus ) beschreven en geordend
kunnen worden binnen het begrippenkader van psychiatrie.
Wetenschappelijke consensus: andere deskundige moeten tot dezelfde conclusie komen.
Principe van repliceerbaarheid: als het gaat om een nieuwe stoornis moet de vaststelling ook door een
collega deskundige mogelijk zijn.
Psychische ziekten: Deze term verwijst naar lichamelijke afwijking, aandoening of stoornis met een specifieke
oorzaak, een duidelijk verloop en – zo mogelijk – een aangepaste therapie. Uitgaande van deze definitie kan
men in de psychiatrie bijna niet van een ziekte spreken, behalve in een beperkte groep stoornissen die een
neurobiologische oorzaak hebben.
De drie uitstromingen:
Biologische richting: Wilt organische bepaaldheid van ziektes achterhalen.
Psychologische richting: Het gaat om de beleving van ziek zijn. De subjectieve ervaring van onwel,
lijden of een beperking.
Sociologische richting: de rol van ziek zijn. Enerzijds erkenning van zieke of patiënt en anderzijds de
verwachting te zoeken naar herstel. Door het raadplegen van deskundige.
We spreken dus: van psychiatrische cliënten. Omdat dit beter past bij het ambulante karakter en is minder
medisch.
,Extra:
Andere tijden, andere zeden: Opvattingen en normen veranderen door de jaren heen.
Psychiatriseren van ongewenst gedrag: Psychiaters hebben dubbele loyaliteit, aan cliënten en instanties.
VB: Masturberen of homoseksualiteit
VB: drapetomanie =de ziekelijke neiging van slaven om weg te lopen.
Sovjet-unie: Mensen die van de gewenste mening afweken werden bestempeld met een stoornis.
1.2 Wetenschap en praktijk.
Psychopathologie: Verzamelbegrip voor het geheel van psychiatrische stoornissen. + de wetenschap of studie
van geestelijk of psychisch lijden.
Psychiatrie: Toegepaste wetenschap. ( Algemene kennis en persoonlijk aanvoelen speelt een rol )
Wetenschap gaat uit van objectiverende en generaliserende benadering: Individuen worden vergeleken op een
deelaspect, met de bedoeling om tot algemenere uitspraken te komen.
Er wordt gebruik gemaakt van het medische model. Stappen:
1. Diagnose: Beschrijving van karakteristieke eigenschappen, ongeacht de mogelijke verklaringen van de
stoornis.
2. Verklaring: Verkenning van factoren die de stoornis mogelijk hebben veroorzaakt, uitgelokt, bevorderd
of in stand gehouden heeft.
3. Prognose: een op onderzoek gebaseerde voorspelling van het mogelijke verloop van de stoornis,
enerzijds met therapeutisch ingrijpen en anderzijds onder invloed van behandeling.
4. Therapie: Ontwerp en uitvoering van bepaalde interventies. Op grond van a, b, en c, met het doel de
stoornis te doen verdwijnen of minstens te verbeteren.
5. Preventie: Ontwerp en uitvoering van actieplan op grond van a,b,c, en d om stoornissen te
voorkomen, ( primaire preventie ), zo snel mogelijk en effectief te behandelen (secundaire preventie )
of om nadelige gevolgen te beperken. ( tertiaire preventie of revalidatie )
Er is een meer gelijkwaardige werkrelatie tussen zorgverlener in cliënt waardoor de zorgvraag centrale staat.
1.3 Werkterreinen.
Geheel van hulpverlening wordt geestelijke gezondheidszorg GGZ genoemd.
De ggz-voorzieningen kunnen in drie groepen worden onderscheiden:
Ambulante/ extramurale zorg.
= Richt zich op cliënten in hun eigen woonomgeving, waarbij de zoveel mogelijk deel blijven nemen
aan de maatschappij. ( belangrijkste vorm )
- Extramuraal: Buiten de muren van de kliniek.
Ambulantisering: Meer zorg aan huis, en bij voorkeur korter. Maatschappelijke participatie,
zelfredzaamheid en zelf managend staat centraal.
Multidisciplinaire wijkteams: Kijken naar wat de persoon zelf kan en waar hij of zij hulp bij nodig heeft.
Intramural/ klinische zorg.
= opname, dag en nacht opname.
- Intramuraal: binnen de muren.
- PAAZ: behandeling of verpleging op psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis.
- In ggz-instelling of privé kliniek voor klinische behandeling.
Arbeidsrehabilatie: Ondersteuning bij het verkrijgen en behouden van werk.
Categorale centra: Die zijn uitsluitend toegankelijk voor specifieke doelgroepen, categorieën.
Tussenvoorzieningen/ semimurale zorg.
= Voor mensen waarvoor ambulante zorg onvoldoende is maar volledige opname niet noodzakelijk is.
- Daarvoor zijn er als alternatief beschermende woonvormen. Hier krijg je ondersteuning en
begeleiding.
- Of psychiatrische deeltijdbehandelingen: de dagbehandelingen variëren van één dagdeel tot 5
dagen per week. ( bij PAAZ of GGZ )
RIBW: Regionale instellingen voor beschermd wonen.
,Overkoepelende ggz-instellingen: Er zijn veel organisaties die beschikken over instellingen voor bepaalde
problematieken.
Expertisecentra: Sommige instellingen bundelen hun kennis en ervaring op een bepaald terrein.
Onvrijwillige zorg = uiterste middel.
Oude wet BOPZ: Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen.
= gevaarcriterium: Opname kon alleen als cliënt gevaar vormde voor zichzelf of omgeving.
RM: Rechtelijke machtiging gaf die dwangopname uit. Arts op psychiater gaf dan een verklaring voor
gevaar af.
Nieuwe Wvggz: wet verplichte GGZ.
= Behandelen staat centraal en niet meer gedwongen opname.
‘’aanzienlijk nadeel voor zichzelf of anderen’’ is nu het uitgangspunt.
Onderscheidt in twee vormen:
- Voor mensen met psychische stoornis die geen behandeling willen maar deze wel noodzakelijk is.
Dat kan aangevraagd wordt via een zorgmachtiging.
- Mensen die acute verplichte zorg nodig hebben maar die zorg weigeren, kan de burgermeester
ook een tijdelijke crisismaatregel opleggen.
Nieuwe wet zorg en dwang.
= Voor mensen met een verstandelijke beperking en/of een neurocognitieve stoornis. Regelt opname
als ze dat zelf niet meer kunnen of wanneer zij zich tegen deze opname verzetten.
TBS ( Er is dan een risico op herhaling waardoor de samenleving gevaar loopt )
= Mensen die en ernstig delict hebben begaan maar daarvoor vanwege een psychische stoornis niet
verantwoordelijk voor zijn. ( zijn vermindert of volledig ontoerekeningsvatbaar )
Psychiater of psycholoog maakt daar een beslissing over: cliënt kan in Pieter baan centrum worden
geplaats. Dat is een psychiatrische observatiekliniek.
- Volledig ontoerekeningsvatbaar: TBS met dwangverpleging.
- Verminderd ontoerekeningsvatbaar: Gevangenisstraf (tweede derde deel van straf) en daarna
TBS.
Terug keer in samenleving na de TBS:
Delictpreventieplan: Dader leert signaleren wanneer het mis kan gaan en leert wat hij dan het beste
kan doen.
Het langzaam geven van meer vrijheden staat centraal hierbij. Dit is niet verplicht maar als je weigert
heb je wel meer kans dat je TBS verplicht wordt.
- Iemand die niet meer terug kan keren in maatschappij: Langdurige forensisch-psychiatrische
zorgafdeling.
Stepped care: Eerst moet de lichtste behandeloptie worden geprobeerd en dan steeds een stapje zwaarder.
De huisarts speelt een grote rol. Verwijzingsmogelijkheden voor de huisarts:
De basis-ggz: Bij lichte psychische problematieken is de doorverwijzing meestal naar de
praktijkondersteuner huisarts ggz. ( POH-ggz ) De huisarts blijft verantwoordelijk.
De generalistische basis-ggz: Bij ernstigere problematiek of een stoornis volgens de DSM-5 kan de
huisarts de cliënt hiernaar doorverwijzen.
De specialistische ggz: Bij cliënten met nog zwaardere, complexe of acute psychische stoornissen kan
de huisarts hiernaar doorverwijzen.
Hoog-specialistische ggz: Dit is een doorverwijzing als er zeer gespecialiseerde behandeling van
specifieke problematiek nodig is.
Regiebehandelaar: Coördineert de behandeling en centrale aanspreekpunt voor alle betrokkenen.
Uitvoer: In de laatste drie sectoren wordt je behandeld door klinische, neuro- of ggz psychologen,
psychotherapeuten of psychiaters.
Matched care: Er wordt gezocht naar de juiste behandeling/ het geen wat het meest passend is voor de cliënt,
niet te veel en niet te weinig zorg dus.
, Ex-cliënten:
Ervaringsdeskundige: Mensen die een gelijke situatie hebben meegemaakt en daardoor cliënten goed
kunnen begeleiden.
Algemene organisaties voor cliënten en hun naasten:
- LOC zeggenschap in zorg: Een landelijke cliëntenorganisatie waaronder de ggz. De willen mensen
die afhankelijk zijn van de zorg een betere kwaliteit van leven en meer zeggenschap geven.
- Mind Landelijk Platform Psychische Gezondheid: Platform die ernaar streeft om de sociale positie
van iedereen die te maken heeft met een psychische stoornis structureel te verbeteren.
- Labyrint in Perspectief: Vereniging die ondersteuning biedt aan familieleden van en andere
directbetrokkenen bij cliënten met een psychische stoornis.
Organisaties voor cliënten met een bepaalde aandoening:
= Belangen behartigen, voorlichtingen en organiseren van onderlinge steun voor cliënten en
betrokkenen.
- Alzheimer Nederland: Voor cliënten en omgeving.
- Ypsilon: Familieleden en naasten van mensen met een verhoogde kwetsbaarheid voor psychose.
- De Nederlandse vereniging voor autisme: Cliënten met ASS en hun naasten.
2. Diagnose.
2.1 Classificatie van symptoom tot syndroom.
Classificatie/ systematische ordering: Komt voort uit de noodzaak om vaststellingen of bevinden nauwkeurig te
omschrijven en een plaats te geven in het geheel van reeds bekende verschijnselen of kenmerken.
Kort gezegd: Naam geven en ordenen van stoornissen. ( onderzoek en zorgverlening )
Psychische stoornissen worden geordend als syndroom: Omdat ze geen aantoonbare lichamelijke oorzaak
hebben.
Syndroom: Is een groep of samenhangend geheel van symptomen in puur beschrijvende zin.
Symptomatisch/ symptoom: Als er veronderstelt wordt dat iets een uiting, signaal of kenmerk is van een
psychische stoornis of syndroom.
- Hoofdsymptomen: Verwijzen met grote waarschijnlijkheid naar een specifieke stoornis.
- Bijsymptomen: Maakt het beeld van de stoornis volledig, maar is bijkomstig.
Categoriale classificatie: Stoornissen worden onderverdeeld in duidelijk afgebakende klassen of categorieën op
grond van een aantal kenmerken die aanwezig moeten zijn om van een dergelijke stoornis of syndroom te
mogen spreken. ( de vraag is alleen of je dit met stoornissen wel moet willen, mensen in hokjes plaatsen )
