Samenvatting en aantekeningen voor de minor Beleid en Management in de publieke sector aan de faculteit van Bestuurskunde aan de Erasmus Universiteit. Dit vak is ook verplicht voor premaster studenten.
Beleid in beweging
Inhoudsopgave
1. Politiek, beleid en sturing: een positiebepaling...............................................................4
1.1. Politiek, beleid en sturing.......................................................................................................4
1.1.1. Politiek...................................................................................................................................................4
1.1.2. Beleid.....................................................................................................................................................5
1.1.3. Sturing....................................................................................................................................................5
1.1.4. Beleidsprocessen...................................................................................................................................5
2. Beleid en maatschappij: beelden van een veranderende samenleving.............................6
2.1. De versplintering van de samenleving....................................................................................6
2.1.1. De structurele versplintering.................................................................................................................6
2.1.2. De politiek-culturele versplintering.......................................................................................................6
2.2. De netwerksamenleving.........................................................................................................7
2.3. De risicosamenleving..............................................................................................................8
2.4. De onstatelijke samenleving...................................................................................................9
2.5. De vloeibare samenleving.......................................................................................................9
3. Benaderingen van beleid...............................................................................................11
3.1. De rationele benadering.......................................................................................................11
3.1.1. Dominant verklaringsmechanisme......................................................................................................11
3.1.2. Wereld- en mensbeeld........................................................................................................................11
3.1.3. Instrumentatie.....................................................................................................................................12
3.1.4. Beoordeling..........................................................................................................................................12
3.1.5. Rol van kennis en informatie...............................................................................................................12
3.1.6. Verloop van het beleidsproces............................................................................................................13
3.1.7. Rol van de politiek...............................................................................................................................13
3.2. De politieke benadering.......................................................................................................13
3.2.1. Dominant verklaringsmechanisme......................................................................................................13
3.2.2. Mens- en wereldbeeld.........................................................................................................................13
3.2.3. Instrumentatie....................................................................................................................................13
3.2.4. Beoordeling..........................................................................................................................................14
3.2.5. Rol van kennis en informatie...............................................................................................................14
3.2.6. Verloop van het beleidsproces............................................................................................................14
3.2.7. Rol van de politiek...............................................................................................................................14
3.3. De culturele benadering.......................................................................................................14
3.3.1. Dominant verklaringsmechanisme......................................................................................................14
3.3.2. Mens- en wereldbeeld.........................................................................................................................15
3.3.3. Instrumentatie.....................................................................................................................................15
3.3.4. Beoordeling..........................................................................................................................................15
3.3.5. Rol van kennis en informatie...............................................................................................................15
4. Hoofdstuk 4 – Geen tentamenstof.................................................................................17
5. Beleidsproblemen en agendavorming...........................................................................17
5.1. Beleidsproblemen in allerlei soorten en maten....................................................................17
, 5.1.1. De sociale en politieke constructie van beleidsproblemen.................................................................18
5.2. Benaderingen.......................................................................................................................18
5.2.1. Classificatie..........................................................................................................................................18
5.3. Benaderingen van agendavorming.......................................................................................19
5.3.1. Soorten agenda’s.................................................................................................................................19
5.3.2. Het barrièremiddel..............................................................................................................................20
5.3.3. Het stromenmodel...............................................................................................................................20
5.3.4. Institutionele benadering....................................................................................................................21
6. De vorming van beleid: ontwerp, instrumentkeuze en besluitvorming...........................22
6.1. Het ontwerpen van beleid: vier ontwerplogica’s..................................................................22
6.1.1. Rationele benadering: beleidsontwikkeling als het uittekenen van beleid........................................22
6.1.2. De politieke benadering: beleidsontwikkeling als stratego................................................................23
6.1.3. De culturele benadering: beleidsontwikkeling als beeldenstorm.......................................................24
6.1.4. De institutionele benadering: beleidsontwikkeling als waarderingspraktijk......................................25
6.2. Beleidsinstrumenten............................................................................................................26
6.2.1. Beleidsinstrumenten nader beschouwd..............................................................................................26
6.2.2. Beleidsinstrumenten in allerlei soorten en maten..............................................................................26
6.2.3. Beleidsinstrumenten en perspectieven...............................................................................................27
7. De uitvoering van beleid...............................................................................................28
7.1. Beleidsuitvoering volgens de benaderingen.........................................................................28
7.1.1. Beleidsuitvoering volgens de rationele benadering............................................................................28
7.1.2. Beleidsuitvoering volgens de politieke benadering............................................................................29
7.1.3. Beleidsuitvoering volgens de culturele benadering............................................................................30
7.1.4. Beleidsuitvoering volgens de institutionele benadering.....................................................................30
7.2. Beleidsuitvoering vanuit een management- en organisatieperspectief................................30
7.2.1. Bureaucratie........................................................................................................................................30
7.2.2. Kwaliteitssystemen en de uitvoering van beleid.................................................................................31
7.3. Kenmerken en veranderingen binnen uitvoeringsbureaucratieën........................................31
7.3.1. De uitvoeringsinstantie als persbureaucratie......................................................................................31
7.4. Ketenbenaderingen in de uitvoering van beleid...................................................................31
7.4.1. Soorten ketens en afhankelijkheden...................................................................................................32
8. Toezicht en handhaving................................................................................................34
8.1. Motieven (,) toezicht en handhaving....................................................................................34
8.1.1. Wat is toezicht?...................................................................................................................................34
8.1.2. Wat is handhaving?.............................................................................................................................35
8.2. Toezichtarrangementen........................................................................................................36
8.2.1. Veronderstellingen..............................................................................................................................36
8.2.2. Repressief toezicht..............................................................................................................................37
8.2.3. Lerend toezicht....................................................................................................................................37
8.2.4. Polycentrisch toezicht..........................................................................................................................38
8.3. Kritische factoren.................................................................................................................38
8.4. Integrale handhaving en toezicht.........................................................................................39
9. Oordelen over beleid.....................................................................................................40
9.1. Soorten evaluaties................................................................................................................40
9.1.1. Systematisch en ad hoc.......................................................................................................................40
9.1.2. Ex ante en Ex post................................................................................................................................40
2
, 9.2. Beoordelingscriteria.............................................................................................................40
9.2.1. Criteria volgens de rationele benadering............................................................................................40
9.2.2. Criteria volgens de politieke benadering.............................................................................................41
9.2.3. Criteria volgens de culturele benadering............................................................................................41
9.2.4. Criteria volgens de institutionele benadering.....................................................................................41
9.3. Het evalueren van beleid......................................................................................................41
9.3.1. De evaluatie volgens de rationele benadering....................................................................................41
9.3.2. De evaluatie volgens de politieke benadering....................................................................................42
9.3.3. De evaluatie volgens de culturele benadering....................................................................................42
9.3.4. De evaluatie volgens de institutionele benadering.............................................................................42
9.4. Evaluatieonderzoek..............................................................................................................42
9.4.1. Het push-model...................................................................................................................................43
9.4.2. Dominant-pull model...........................................................................................................................43
9.4.3. Het verspreidingsmodel.......................................................................................................................43
9.4.4. Het interactiemodel.............................................................................................................................43
9.4.5. Het enlightenment-model...................................................................................................................43
9.4.6. Het politiek-argumentatieve model....................................................................................................43
9.5. Oordeelvorming en het afleggen van verantwoording.........................................................43
10. Leervermogen en beleidsdynamiek.............................................................................45
10.1. Leren en beleidsdynamiek..................................................................................................45
10.1.1. Leren als begrip..................................................................................................................................45
10.1.2. Leerniveaus en -gradaties..................................................................................................................45
10.1.3. Beleidsdynamiek...............................................................................................................................45
11. Aantekeningen............................................................................................................47
11.1. Benaderingen van beleid....................................................................................................48
11.1.1. Rationele benadering........................................................................................................................48
11.1.2. Politieke benadering..........................................................................................................................49
11.1.3. Culturele benadering.........................................................................................................................50
11.1.4. De institutionele benadering.............................................................................................................50
3
, 1. Politiek, beleid en sturing: een positiebepaling
1.1. Politiek, beleid en sturing
1.1.1.Politiek
Politiek heeft betrekking op de vraag hoe een samenleving als gemeenschap in staat is om
de problemen waarmee deze samenleving wordt geconfronteerd op een bevredigende
manier aan te pakken. Dit heeft betrekking op verschillende gebieden: economisch, fysiek,
sociale voorzieningen, cultureel en sociaal. Binnen de politiek zijn er een tal van waarden die
in strijd zijn met verschillende spanningsvelden en dilemma’s.
Kenmerkend voor politieke processen is dat het niet alleen gaat om de afweging van
waarden, maar om de vraag voor wie deze afweging gemaakt moet worden. Wie krijgt wat
in het geval van schaarste? Wat ten gunste is van de ene groep, kan ter nadele zijn van een
andere groep. De criteria op grond waarvan een classificatie plaatsvindt (wie krijgt wat) en
daarmee dit proces van in- en uitsluiting laat plaatsvinden, verwijst naar de kern van politiek.
Voorbeeld: statushouders
Een statushouder heeft de hele asielprocedure doorlopen en heeft vervolgens een
verblijfsvergunning voor vijf jaar gekregen. Elke gemeente in Nederland moet verplicht
jaarlijks een aantal statushouders huisvesten en hen toegang geven tot voorzieningen, zodat
ze in de lokale samenleving kunnen participeren. Tegelijkertijd kan dit wel ten koste gaan van
andere mensen die ook een beroep willen doen op een sociale huurwoning.
Politiek gaat over de vraag waarom een degelijke beslissing genomen moet worden. Om dit
soort beslissingen te nemen is het belangrijk dat politieke keuzeprocessen aan een aantal
spelregels voldoen. Deze spelregels zijn opgenomen in de grondweg, internationale
verdragen etc. De representatieve democratie is een dergelijke institutie die spelregels en
praktijken kent, waardoor het mogelijk is om belangen en waarden tegen elkaar af te wegen.
Daarnaast is de gezaghebbendheid van dergelijke politieke beslissingen ook gebaseerd op
historisch gegroeide gewoontes.
Politiek gaat om het toebedelen van waarden voor de samenleving als geheel. Echter is de
overheid hier niet altijd verantwoordelijk voor. Doorgaans worden er in de literatuur drie
ideaaltypische allocatiemechanismen onderscheiden die kunnen worden ingezet om de
waarden die een samenleving belangrijk acht, te realiseren:
1. De staat
De staat heeft diverse motieven om op te treden: als bemoeigoed, maar ook het
tegengaan of voorkomen van negatieve effecten van marktwerking of het realiseren
van bepaalde gewenste externe effecten.
2. De markt
Liberalisering en marktwerking hebben er toe geleid dat steeds meer (quasi-)
collectieve goederen, bijvoorbeeld in de sociale zekerheid, nu via de markt worden
aangeboden.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper michelle974. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
