Macht is aantrekkelijk. Als je macht hebt kunnen je andere beïnvloeden in hun denken en doen.
In belang van de ander, uit eigenbelang of wederzijds belang.
Sociale ongelijkheid gaat ook bijna helemaal over machtsverschillen. Hoe hoger je op de
maatschappelijke ladder staat, hoe grote je macht is. Of je veel of weinig macht hebt, hangt vooral af
van je genen en de maatschappelijke omstandigheden waarin je bent opgegroeid. Ook sociale
omstandigheden als de tijdsgeest, de sociale klasse en de cultuur waarin je opgroeit, bepalen jou
machtpositie.
Op microniveau krijgt de zorgverlener te maken met macht over de cliënten en de macht van andere
zorgverleners.
De bewustwording van je manier van uitoefenen en ondergaan van macht is een belangrijke stap
naar vrijheid.
6.2. Macht
Het begrip macht gebruiken we hierin een neutrale betekenis. Dat wil zeggen: mach op zich is niet
goed of slecht. Bij macht denken we vaak aan een eenzijdige machtsrelatie waarin de
machtsmeerdere de gedragingen van de machtsmindere kan bepalen. Maar ook de machtsmindere
kan het gedrag van de machtsmeerdere beïnvloeden. Denk aan dat de baas je kan ontslaan maar de
medewerker kan maar de vakbond gaan. Het gaat om macht om en uitwisseling tussen individuen
mat materiele en immateriële zaken. Hierbij laten de mensen zich vooral leiden door eigenbelang.
Machtuitoefening vindt op verschillende manieren plaats: afdwingen van gedrag (dwang). Mikken op
instemming van de andere (gezag) en heimelijk beïnvloeden (manipulatie). Ook deze drie begrippen
gebruiken we in neutrale zin
6.2.1 Dwang
Dwang is het beïnvloeden van de gedragingen van anderen in overstemming met de bedoeling van
de machthebber en tegen de van de anderen in.
Soms is dwang ook nodig om de samenleving niet in gevaar te mensen of mensen te beschermen.
Denk aan gedwongen opname. Gevangnemen bij misdrijven en een rijverbod na te veel
alcoholgebruik. Elke Nederlander wordt ook gedwongen om belasting te betalen of zich te
verzekeren.
6.2.2 Gezag
Bij gezag is sprake van acceptatie, dialoog en argumentering. Aanvaarding van de beïnvloeding is bij
gezag essentieel. Dat betekent niet dat de beïnvloeding altijd in het voordeel van de machtsmindere
is. Gezag kun je ook krijgen door manipulatie, zoals selectieve informatieverstrekking en rooskleurige
beloftes. Gezag levert vaak meer rendement op dan dwang, omdat er instemming is van de
machtsmindere. Daardoor kan de beïnvloeding sneller en effectiever verlopen en bouwt de
machtsmeerdere krediet op bij de machtsmindere voor de toekomst. Gezag kan rationeel,
traditioneel en charismatisch zijn.
Rationeel gezag
Dit type gezag berust op het geloof in de rechtsorde, de regels die daarbij horen en de deskundigheid
van de gezagsdragers. Het gaat hierbij niet zozeer om de persoon als wel om de argumenten en het
recht.
Traditioneel gezag
Bepaalde personen hebben gezag op basis van tradities die min of meer als heilig worden
beschouwd. De 'onderdanen’ zijn trouw aan de gezagsdrager. Denk aan: eert vader en uw moeder.
, Charismatisch gezag
Sommige personen hebben buitengewone gaven of we vinden dat ze die hebben, bijvoorbeeld
Ghandi,Hitler en Mandela. Uit bewondering volgen de ‘gelovigen’ deze leiders met een voor hen
bijzonder uitstraling.
6.2.3 Manipulatie
Manipulatie is een veelvoorkomende vorm van machtsuitoefening. Er is sprake van heimelijke
beïnvloeding.
Manipulatie is beïnvloeding van het gedrag van anderen in overeenstemming met de bedoelingen
van de machthebber zonder dat deze andere zich bewust zijn van de beïnvloeding.
De bedoelingen van manipulator kunnen gebaseerd zijn op eigen belangen, maar ook op de belangen
van de gemanipuleerde. Wanneer je manipulatie onderkent, houd die op en neem dan meestal de
vorm aan van gezag of dwang. Veel mensen zien manipulatie als iets wat niet mag. Maar we
manipuleren bijna dagelijks. Ook zorgverlening is manipulatie een veel gebruikte manier om cliënten
te beïnvloeden. Complimenten om hun beter te laten voelen. In de praktijk lopen dwang, gezag en
manipulatie regelmatig in elkaar over.
6.3. Waarom willen mensen macht?
Met macht heb je mogelijkheden om het gedrag van anderen te beïnvloeden in jouw voordeel.
Volgens Mauk Mulder leidt machtsuitoefening op zich al tot voldoening en vervult ze als zodanig een
autonome menselijk behoefte. Eigenlijk zegt Mulder is macht lekker. Al zullen mensen dat niet vaak
zo noemen in een samenleving die grote nadruk legt op gelijkheid. Sommige zeggen macht te willen
omdat dit hen onafhankelijk maakt. Of ze willen eigen baas zijn. Weer anderen zien macht als een
middel om beter eigen behoeft te kunnen bevredigen.
6.4. Macht en politiek
Op talrijke terreinen in de samenleving is sprake van macht. Landen, groeperingen, partijen,
bedrijven en personen zijn voortdurend in de weer om meer macht te verwerven of macht te
behouden. Politiek is bij uitstek een terrein waar macht een belangrijke rol speelt.
Democratie
Nederland heeft een parlementaire democratie, die geborgd wordt door tal van instituties.
Democratie zou je kunnen beschouwen als georganiseerd wantrouwen tegen ongebreidelde
machtsuitoefening.
Sjaak Koenis vindt dat de democratie in ons land een januskop heeft. één gezicht toon de democratie
als een bron van mondigheid en emancipatie; het andere gezicht toont democratie als een bron van
boosheid en rancune.
Ons demcratische systeem speel een belangrijke rol in het verdelen en controleren van de macht.
Populisme
De laatste decennia zien we hoe in westerse democratieën het populisme aan invloed wint. De
kranten staan er vol mee. Wilders in Nederland, Poetin in Rusland. Ze krijgen veel aandacht en
steeds meer aanhang en macht. De macht van de politici is vooral gebaseerd op de verspreiding van
nepnieuws en negatieve framing van ander politici of het democratische proces. Populisme is een
omstreden begrip, volgens politicoloog Jan-Werner Muller. Hij zegt: ‘mensen associëren populisme
met simpele ideeën tegen de gevestigde orde, aantrekkelijke opgedist voor de laagopgeleide,
gefrustreerde massa’. Antipluralisme is populisten eisen het morele monopolie op om als enige de
vertegenwoordigers te zijn van ‘het volk’, ook wel ‘de zwijgende meerderheid’ genoemd.
Tegelijkertijd doen ze er alles aan om hun tegenstanders in een kwaad daglicht te stellen. Populisten
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Hbosocialwork. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.