Samenvatting H1, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 10, 11 en 13
Hoofdstuk 1 – Inleiding van de Sociale Psychologie
Psychologie is de wetenschap van het gedrag en het innerlijke leven (gedachten en
gevoelens) van mensen.
Sociale psychologie à wetenschappelijke studie van de manier waarop de gedachten,
gevoelens en gedragingen van mensen worden beïnvloed door de werkelijke of
voorgestelde aanwezigheid van andere mensen. Sociale beïnvloeding gebeurt constant.
Dit hoeft niet altijd fysiek te gaan, als jij bij het maken van een keuze al aan een ander denkt,
dan word je sociaal beïnvloed. Bij sociale psychologie worden aannames en concepten
wetenschappelijk getest.
Gedachten, gevoelens en gedragingen
• Gedrag bestuderen gebeurt vaak d.m.v. observaties;
• Gevoelens en gedachten hebben veel invloed op het zichtbare gedrag;
• Gevoelens en gedachten worden vaak bestudeerd d.m.v. vragenlijsten.
Sociale psychologie onderscheidt zich van gezond verstand en van volkswijsheid. Het is
namelijk lastig aan te tonen of iets betrouwbaar is binnen de sociale psychologie. Dit komt
omdat mensen zich niet altijd bewust zijn van hun gevoelens en reacties. Om deze redenen
voeren sociaal psychologen vaak empirisch onderzoek. Zij doen bijvoorbeeld experimenten
waarvoor zij hypothesen opstellen. Hypothese: een als voorlopige waarheid aangenomen,
maar nog te bewijzen veronderstelling.
Empirische methode: op waarneming en/of onderzoek gebaseerde methode voor het
toetsen van hypothesen.
(Sociale) Beïnvloeding gebeurt bewust en onbewust. Het gedrag van mensen is het gevolg
van externe, situationele invloeden.
Bewust à bijvoorbeeld als je een hotelkamer wil boeken en er op de site staat dat er nog
maar 1 kamer te boeken is. Hierbij activeer je het concept ‘schaarste’. Mensen zijn daardoor
veel sneller getriggerd om de kamer te boeken.
Onbewust à bijvoorbeeld bij een commercial. Hier komen super veel merken voorbij zonder
dat je het doorhebt. Je slaat dit wel op.
Sociale psychologie is gerelateerd aan veel andere wetenschappelijke disciplines als,
biologie, neurowetenschap, evolutionaire psychologie, persoonlijkheidspsychologie,
sociologie, etc. deze disciplines houden zich bezig met onderzoek naar determinanten
(bepaalde factoren van het menselijk gedrag). Dit is een bepalende factor in een
ontwikkeling of toestand. Er wordt onderscheid gemaakt in verschillende disciplines in het
analyseniveau. Voor biologen en neurowetenschappers kan het analyseniveau bijv. bestaan
uit: genen, hormonen of psychische processen in het brein. Persoonlijkheidspsychologen
richten hun analyse op het individu. Sociaal psychologen borduren hierop voort, bijv. door de
relatie tussen het brein of de persoonlijkheid en sociaal gedrag te onderzoeken.
à Wat houdt het analyseniveau in voor een sociaal psycholoog? Het individu in de
context van een sociale situatie.
Aanwezigheid van andere mensen: de invloed van andere hebben grote impact op de
keuzes die wij maken. Als bijvoorbeeld de docent een vraag stelt, zal je minder snel
antwoord geven omdat je in een volle collegezaal zit. Want, als je een verkeerd antwoord
geeft, wat zullen mensen dan wel niet denken? Een ander voorbeeld: je speelt golf. Je wilt
een nieuwe stick aanschaffen en al jouw vrienden hebben een duurdere stick van rond de
400 euro. Eigenlijk wil jij de goedkopere aanschaffen want daar heb je goede dingen over
,gelezen. Toch zal je overwegen om de duurdere stick aan te schaffen omdat je je al voorstelt
hoe jij met een goedkopere stick aankomt bij je vrienden. Wat zullen zij wel niet denken?
De evolutionaire psychologie probeert sociaal gedrag te verklaren op basis van erfelijke
factoren die zich door de tijd heen hebben ontwikkeld aan de hand van natuurlijke selectie.
Deze theorie verondersteld dat sociaal gedrag dat we nu vertonen, bijv. agressie en
hulpvaardigheid (gedeeltelijk) het resultaat is van onze aanpassingen aan de omgeving in
een ver verleden. Sociaal gedrag is ook te verklaren met behulp van
karaktereigenschappen. Dit wordt vaak gedaan door persoonlijkheidspsychologen. Zij
kijken naar de individuele verschillen à de aspecten van de persoonlijkheid die een mens
onderscheidt van een ander.
Construct à de manier waarop mensen de sociale wereld waarnemen, begrijpen en
interpreteren.
Sociologie bestudeert algemene wetten en theorieën over groepen en samenlevingen, in
plaats van individuen.
Verklaren van gedrag:
Micro à Welke karaktereigenschap zorgt ervoor dat mensen eerder gewelddadig gedrag
gaan vertonen.
• Persoonlijkheidspsychologie (microniveau, gedrag verklaren).
Meso à In welke sociale context leidt stress tot gewelddadig gedrag? (Hier kijk je iets verder
dan bij micro).
• Sociale psychologie (sociale context).
Macro à Hoe kan het dat er in sommige landen zoveel geweld is tussen mensen (hoe
hangen maatschappelijke factoren daarmee samen)?
• Sociologie (grote groepen mensen).
Bystander effect à andere mensen doen het niet, dus ik doe het ook maar niet.
Defused responsibility. De verantwoordelijkheid wordt verdeeld. Een individu voelt zich
minder verantwoordelijk om actie te ondernemen.
De macht van de situatie
Fundamentele attributiefout (de oorzaak van iets proberen uit te leggen). De neiging om
ons eigen en andermans gedrag volledig toe te schrijven aan persoonlijkheidstrekken, en de
macht van de situatie onderschatten (microniveau). De interne factoren worden overschat,
terwijl de externe, situationele factoren ook een grote rol kunnen spelen. De fundamentele
attributiefout wordt tegenwoordig ook wel de correspondentievertekening genoemd. Je
zou dus i.p.v. alleen maar naar iemand zijn persoonlijkheid te kijken, ook naar de situatie
eromheen kunnen kijken.
Attributie à het toeschrijven van oorzaken aan het eigen of aan andermans gedrag en het
daarmee voorzien van verklaringen.
, Behaviorisme (Skinner) à deze stroming gaat ervan uit dat al het gedrag verklaard kan
worden aan de hand van beloningen en straffen vanuit de omgeving en dat het niet nodig
is om er subjectieve zaken als denken en voelen bij te betrekken. Behaviorisme richt zich
op het waarneembare gedrag. Het behaviorisme is een stroming die de psychologie ziet
als de wetenschap van het zintuiglijk waarneembare. Men gaat er vanuit dat gedrag door de
omgeving wordt bepaald en is aangeleerd.
Gestaltpsychologie, een psychologische stroming waarbij er wordt gekeken naar het
geheel. Hierbij wordt het belang benadrukt van het bestuderen van de persoonlijke
(subjectieve) manier waarop een object wordt waargenomen (het gestalt of geheel), in plaats
van het bestuderen van de manier waarop de objectieve, fysieke eigenschappen zich
combineren tot het object. Sociale psychologie heeft haar wortels vooral in de
gestaltpsychologie. De gestaltpsychologie gaat ervan uit dat we de wereld waarnemen via
subjectieve fenomenologie. Fenomenologie à zonder enig vooroordeel naar iets kijken
(door directe ervaring) en niet door rationele kennis.
Naïef realisme à de overtuiging dat wat we zien echt zo is. Iets is precies zoals we het zelf
waarnemen. Deze overtuiging helpt ons onder andere te begrijpen waarom mensen met
verschillende standpunten het vaak niet eens kunnen worden.
Interpretatie van de situatie. Construct van de situatie: de manier waarop mensen de
sociale wereld waarnemen, begrijpen en interpreteren. Bijvoorbeeld als een docent lesgeeft,
hij kijkt rond en ziet dat mensen stil zijn en luisteren, hij vindt/denkt dus dat hij wel goed
lesgeeft. Of hij kijkt rond en ziet mensen op de telefoon zitten en denkt, oh mijn les is niet zo
interessant.
Sociale cognitie à hoe ontstaan deze situaties, waarom denkt de ene persoon het gaat top,
en denkt de andere persoon het gaat niet zo goed? Dit heeft te maken met:
1. Betekenis geven, wat voor betekenis geef ik aan mijn gedachte. Wat vind ik ervan?
2. Cognitieve efficiëntie, kan ik dit snel en verstandelijk begrijpen. Quick en dirty
informatie verwerken. Eerder kans op vertekening. Je brein vult zelf de rest van de
informatie in (cognitieve capaciteit).
3. Motivationele vertekening (wat doet dit qua gevoel bij mij, behoefte je goed te
voelen over jezelf). Motief van eigenwaarde: behoefte om ons goed te voelen over
onszelf. Je hebt behoefte aan een positief zelfbeeld. Je wilt positief blijven denken
over bepaalde situaties. Bijvoorbeeld, je hebt een nieuwe laptop gekocht maar na
een paar weken blijft die uitvallen. Toch blijf je positief en schrijf je de laptop niet
gelijk af. Je blijft het rechtvaardigen. Ander voorbeeld: ontgroeningen
(zelfverheffingsmotief).
à de meeste mensen proberen een nauwkeurig beeld van de wereld te krijgen, maar
hebben daarvoor vaak onvoldoende informatie.
De meeste mensen hebben de behoefte aan een positieve zelfwaardering. We
rechtvaardigen ons gedrag vaak achteraf, in plaats van dat we onze tekortkomingen
erkennen. Dit wordt ook wel het zelfverheffingsmotief genoemd. Hoewel we graag zo
positief mogelijk over onszelf willen denken, leven we niet in een fantasiewereld. We kijken
realistisch naar bepaalde zaken. We selecteren, interpreteren, onthouden en gebruiken
sociale informatie om te oordelen en te beslissen. Wij als mens proberen accurate inzichten
te verwerven die ons in staat stellen situaties effectief te beoordelen om effectieve besluiten
te nemen. Het accuraatheidsmotief stelt dat wij de behoefte hebben om accuraat waar te
nemen. We vinden het belangrijk dat we een beeld van onszelf hebben dat overeenkomt met
de werkelijkheid.
