SAMENVATTING – GEDRAG IN DE KLAS
AOLB 3, 2022-2023, SINJA WILDEBOER
Van der Ploeg – De sociale ontwikkeling van het kind................................................................................................. 3
H1 Het sociale ontwikkelingstraject...................................................................................................................................3
H2 De invloed van het gezin...............................................................................................................................................5
H3 De school.......................................................................................................................................................................7
H4 De vrije tijd....................................................................................................................................................................9
H6 De sociaal-economische situatie (SES)........................................................................................................................11
H7 Waarom kiezen kinderen voor elkaar?.......................................................................................................................13
H8 Vriendschappen...........................................................................................................................................................15
H9 Het populaire kind.......................................................................................................................................................18
H11 Leidinggevende kinderen..........................................................................................................................................21
H12 Afgewezen kinderen..................................................................................................................................................23
H13 Eenzame kinderen.....................................................................................................................................................26
H14 Gepeste kinderen......................................................................................................................................................29
Goossens – Observeren in psychologie en pedagogiek.............................................................................................. 34
H1 Dataverzameling door observatie...............................................................................................................................34
H2 Naar een observatiesysteem.......................................................................................................................................36
H3 De regels van het spel: van categorieën naar cijfers..................................................................................................37
H4 De registratie van intensiteit.......................................................................................................................................38
H5 Overeenstemming tussen observatorern: de rol van training....................................................................................39
H6 Betrouwbaarheid en validiteit....................................................................................................................................40
H9 Observatie ten bate van de therapeutische ingreep...................................................................................................41
van Lieshout & van Deth – Pedagogische adviezen voor speciale kinderen................................................................43
H4 Angst...........................................................................................................................................................................43
H5 Faalangst.....................................................................................................................................................................46
H7 Depressieve gevoelens...............................................................................................................................................48
H9 Aandachtsdeficiëntiestoornissen met en zonder hyperactiviteit (AD(H)D)................................................................51
H10 Oppositionele, normoverschrijdende en agressieve gedragsstoornissen.................................................................54
H11 Autismespectrumstoornis (ASS)................................................................................................................................60
1
,Verschueren & Koomen – handboek diagnostiek in de leerlingbegeleiding, kind en context......................................65
H8 Executieve functies......................................................................................................................................................65
H10 Zelfconcept................................................................................................................................................................67
H12 Opvoeding en gezin...................................................................................................................................................70
H13 Relaties tussen kinderen op school...........................................................................................................................72
H14 Didactisch en pedagogisch handelen van leerkrachten............................................................................................74
H15 Interacties tussen leerkrachten en individuele leerlingen.........................................................................................77
Artikelen.................................................................................................................................................................. 79
Groepsdynamica in de klas – stichting school en veiligheid.............................................................................................79
Pesten als groepsproces – Huitsing et al..........................................................................................................................79
young children’s perspectives on resolving social exclusion within inclusive classrooms – de Leeuw et al.....................81
Mediation and moderation of divorce effects on children’s behavior problems – Weaver & Schofield..........................81
The role of classmates’ social support, peer victimization and gender in externalizing and internalizing behaviors
among canadian youth – Attar-Schwartz et al................................................................................................................82
H2 Coping – stress bij kinderen – van der ploeg...............................................................................................................83
H3 – Wanneer is een copingstrategie effectief?..............................................................................................................85
Is positive feedback a forgotten classroom practice? – Katie Sprouls et al.....................................................................87
Teachers with special needs, De-psychiatrization of children in schools – Laura Batstra et al.......................................87
conclusions about interventions, programs, and approaches for improvind executive functions that appear justified
and those that, despite much hype, do not – Diamond & Ling........................................................................................88
zie mij! Een literatuurstudie – Sijp et al............................................................................................................................89
School-base depression and anxiety prevention programs: an updated systematic review ande meta-analysis –
Werner-Seidler et al..........................................................................................................................................................90
teaching students with Autism Spectrum Disorders: what are the needs of educational professionals? – vd Steen et al
..........................................................................................................................................................................................90
Was het wel expres? – van Dijk et al................................................................................................................................90
The advantages of an ADHD classification form the perspective of teachers – Wienen et al.........................................91
It also takes teachers to tango: using social validity assessment to refine an intervention design – Rademaker et al. .92
How can educational innovations become sustainable? A review of the empirical literature – PRenger et al...............92
Werken aan effectiviteit – NJI..........................................................................................................................................93
link naar quizlet........................................................................................................................................................ 93
2
,VAN DER PLOEG – DE SOCIALE ONTWIKKELING VAN HET KIND
H1 HET SOCIALE ONTWIKKELINGSTRAJECT
1.1 INLEIDING
Geslaagde sociale ontwikkeling = als kinderen goed met andere kinderen omgaan en in staat zijn alledaagse bij de
leeftijd passende problemen op te lossen sociale competentie
Bij sociale competentie is buitengewoon belangrijk en veelzijdig en sterk bepalend voor het toekomstige sociale gedrag
van kinderen
1.2 SOCIALE VAARDIGHEDEN
De kern van sociale ontwikkeling is:
- Participeren en initiatief nemen tot sociale interacties
- Oog hebben voor wat andere kinderen beweegt
- Zich houden aan regels en afspraken
8 basisvaardigheden:
1. Relaties met anderen omgaan, onderhouden
2. Oog hebben voor de ander rekening houden met de ander, zowel verbale als non-verbale signalen goed
interpreteren
3. Overleggen met de ander samenwerken, luisteren, helpen, eigen mening niet opdringen
4. De ander aanvoelen bedoelingen van anderen onderkennen, gevoelens van anderen begrijpen
5. Beheersen van eigen emoties kunnen omgaan met emoties, niet bij het minste of geringste in huilen
uitbarsten
6. Controleren van eigen gedragingen niet als een dolleman tekeergaan, nadenken alvorens te handelen
7. Oplossen van problemen in staat zijn conflicten op te lossen en ruzies bij te leggen, botsingen niet laten
escaleren
8. Respecteren van regels je houden aan afspraken, beloftes nakomen
Kinderen die stap voor stap deze sociale vaardigheden leren beheersen, hebben een geslaagde sociale ontwikkeling
gunstige positie
1.3 ASPECTEN VAN SOCIALE COMPETENTIE
Sociale competentie is sterk gebonden aan situatie: gedrag is in ene situatie wel sociaal competent en zelfde gedrag in
andere situatie niet
Sociale competentie houdt ook in dat niet alleen in alledaagse situaties adequaat wordt gehandeld, maar ook in
situaties waarin sprake is van nieuwe, onverwachte of gespannen situaties
Sociale competentie is een integraal begrip: vormt een ondeelbaar geheel waarin ook emotionele en cognitieve kanten
aanwezig zijn
Vraag of een kind sociaal competent handelt kaan ook bezien worden vanuit het perspectief van betrokken personen:
afhankelijk van het perspectief waaruit men kijkt kan iets sociaal competent zijn
Sociale competentie is geen persoonlijkheidskenmerk, het is een kwaliteit die vooral tot uitdrukking komt in relatie tot
anderen
1.4 HET IK EN DE ANDER
Kind verandert van een egocentrisch naar een sociaal kind
- Jonge kind is sterk op zichzelf geconcentreerd en ervaart vooral de geborgenheid binnen het gezin
3
, - Later ervaart het kind dat het niet alleen op de wereld is, er moet rekening worden gehouden met andermans
belangen
Twee elementaire en contraire uitdagingen:
- Jezelf realiseren, zelforiëntatie
- Je verbonden voelen met een ander, oriëntatie op de ander
1.5 EEN VERWANT BEGRIP
Perspectief nemen = het vermogen om onderscheid te maken tussen het eigen belang en dat van anderen
kinderen die goed perspectief nemen, zijn beter in staat zich te verplaatsen in de positie van de ander
- Gevoelens van zichzelf en de ander begrijpen
- Vermogen om te begrijpen dat het eigen gedrag invloed kan hebben op de gevoelens van anderen
- Leren oog te krijgen voor meerdere aspecten die in een situatie kunnen spelen en die mee te laten wegen in
de bepaling van het eigen gedrag
Door het ontbreken van perspectief nemen, ontwikkelt het kind geen relaties met andere kinderen
Interpersoonlijke sensitiviteit = een ‘antenne’ voor wat er speelt in de onderlinge relaties
1.6 ONTWIKKELINGSVERLOOP VAN SOCIALE VAARDIGHEDEN
Belangrijke stappen in de sociale ontwikkeling zijn:
- 0-2 jaar: rudimentaire interacties met omgeving
- 2-3 jaar: rudimentaire relaties met andere kinderen; het is meer spelen in aanwezigheid van elkaar dan met
elkaar
- 3-5 jaar: relaties buiten het gezin; meer interactief samenspelen
- 6-11 jaar: relaties buiten het gezin nemen in belangrijkheid toe; ontwikkeling van vriendschappen; participatie
in groepsverband; begrip voor regels
Berry en O’Connor (2009): de sociale ontwikkeling is niet lineair, maar heeft een grillig verloop
- In het begin sterk stijgend, dan veel trager (neemt zelfs even af), laatste 2 jaar van basisschool weer hoger
afname door sterke nadruk op cognitieve ontwikkeling
1.7 SOCIALE ONTWIKKELING EN PROBLEEMGEDRAG
Sociaal incompetent gedrag is een van de sterkste voorspellers van toekomstig probleemgedrag
Sociale incompetentie heeft veen negatieve gevolgen:
- Gemis aan vrienden
- Veel gedragsproblemen agressie tot angst en alcoholverslaving tot delinquentie
1.8 SOCIALISATIE
3 gebieden van sociale ontwikkeling: (1e, 2e, 3e (opvoedings)milieu)
1. Gezin – aanvankelijke invloedrijkste socialisatieveld
2. School – school legt steeds meer beslag op het kind
3. Vrije tijd – belangrijk oefenveld
Invloed van de gebieden wordt mede bepaald door de bredere context waarin ze functioneren:
- Sociaaleconomische situatie woonbuurt, behuizing, opleiding
- Gezinsconstellatie eenouder/gebroken gezinnen
- Stressvolle gebeurtenissen werkloosheid
Ook biologische factoren spelen een rol
4
, Figuur 1 Schema sociale ontwikkeling
H2 DE INVLOED VAN HET GEZIN
2.1 INLEIDING
2.2 OPVOEDING
3 basiskenmerken: ondersteunen, controleren en autoritatief opvoeden
2.2.1 ONDERSTEUNEN
4 kenmerken:
1. Warmte bieden (geborgenheid, bescherming en veiligheid bieden)
2. Responsief zijn (reageren op de behoeften en andere signalen van kinderen)
3. Betrokkenheid tonen (zich met de kinderen verbonden voelen, hen volgen en meeleven)
4. Affectie geven (positieve emoties tonen, blijk geven van liefde en zorg)
Overbescherming: ouders die kinderen te veel steunen, reageren op elk signaal van hun kind en belemmeren de
ontwikkeling
Liefdeloos opvoeden: ouders die te weinig ondersteunen en kinderen te veel aan hun lot overlaten, geven geen blijk van
affectie
2.2.2 CONTROLEREN
4 kenmerken:
1. Reguleren (eisen stellen, grenzen aanbrengen en regels opstellen en hanteren)
2. Monitoren (goed op de hoogte zijn van het doen en laten van de kinderen)
3. Belonen van goed gedrag (kinderen positief waarderen als zij iets goed hebben gedaan)
4. Straffen (dit middel doordacht en met mate hanteren)
Autoritair opvoeden: te controlerend en te hard optreden, ouders stellen te veel eisen
Permissief opvoeden: te weinig controle
2.2.3 AUTORITATIEF OPVOEDEN
4 kenmerken:
1. Luisteren en overleggen (kinderen serieus nemen en waar mogelijk in besluiten betrekken)
2. Uitleg geven (laten zien wat de gevolgen zijn van wangedrag)
3. Consistent en flexibel optreden (vaste lijn volgen, maar oog houden voor omstandigheden)
4. Autonomie verlenen (kinderen stap voor stap ruimte en zelfstandigheid geven)
5
