Het onderdeel van het privaatrecht dat ondernemingsrecht wordt genoemd, bestrijkt de
rechtsvormen met behulp waarvan ondernemingen gedreven worden. De rechtsvorm is een
hulpmiddel om een onderneming in rechte te kunnen laten functioneren en deze is dus in de eerste
plaats facilitair. Het ondernemingsrecht regelt drie onderwerpen:
● Hoe steekt de juridische organisatie en interne structuur van een onderneming in elkaar?
● Wie mogen en kunnen voor de onderneming transacties sluiten? Het gaat hier om vragen van
vertegenwoordiging
● Hoe zijn de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid voor de gang van zaken in de onderneming
uitgewerkt?
Ondernemingen zijn gericht op winst en dus het behalen van economische voordelen. Als
ondernemingsvorm komen rechtsvormen in aanmerking die toelaten winst uit te keren aan
degenen die in de onderneming participeren. Het ondernemingsrecht dient zo te zijn ingericht dat
het ruimte laat voor het maken van winst. De wetgever en rechters dienen telkens weer een
delicaat evenwicht tussen vrijheid van de ondernemer en regulering van zijn activiteiten, tussen
faciliteit en het waarborgen van bepaalde belangen tot stand te brengen.
Het Nederlandse ondernemingsrecht kent drie hoofdcategorieën:
● Eenmanszaak
Alhoewel de eenmanszaak niet wettelijk is geregeld en geen juridische structuur kent, moet deze
wel in het handelsregister worden ingeschreven. Bij een eenmanszaak is er geen scheiding tussen
het vermogen van de onderneming en van de natuurlijke persoon, hij is met zijn privévermogen
aansprakelijk voor schulden
● Rechtspersonen, waaronder de vereniging, de stichting, de naamloze vennootschap (nv), de
besloten vennootschap (bv) en de coöperatie
● Personenvennootschappen, waaronder de maatschap, de vennootschap onder firma (vof) en de
commanditaire vennootschap (cv)
De besloten vennootschap is een rechtspersoon met een in één of meer overdraagbare aandelen
verdeeld kapitaal. Men kan slechts in een bv participeren via een aandeel in haar kapitaal. Om deze
reden wordt de bv gerekend tot de zogenaamde kapitaalassociaties of kapitaalvennootschappen. Er
dient bij oprichting in ieder geval één aandeel te worden uitgegeven, maar het nominale bedrag
hiervan en het daarop te storten bedrag kan laag zijn. Dit wordt geregeld in de statuten van de bv.
Als er meer dan één aandeel wordt uitgegeven mogen de aandelen in handen zijn van één
aandeelhouder. Het aandeel kan een aantal belangrijke functies vervullen:
● Zij zijn voor de bv een middel om vermogen aan te trekken. De aandeelhouder brengt vermogen
in de bv en als tegenprestatie verkrijgt hij één of meer aandelen
● Aan het aandeel is doorgaans stemrecht in de aandeelhoudersvergadering verbonden, het aandeel
heeft dan dus een zeggenschapsfunctie. De bv heeft een plutocratisch karakter en houdt in dat
hoe meer aandelen iemand houdt, des te machtiger hij is in de aandeelhoudersvergadering en
daarmee in de vennootschap
● Aandelen vervullen vaak een winstverdelingsfunctie, deze winstuitkering noemt men ook wel
dividend
Voor een aandeelhouder kunnen aandelen tevens een handelsfunctie hebben omdat
vermogensobjecten voor overdracht vatbaar zijn. Een aandeel kan ook verpand worden en er kan
door een onbetaalde schuldeiser beslag op worden gelegd. De bv is echter besloten en kunnen niet
zomaar aan derden worden overgedragen. Een aandeelhouder die zijn aandelen wil overdragen
dient deze in beginsel aan de medeaandeelhouders aan te bieden. De statuten mogen de
aandelenoverdracht vrijmaken. De wet voorziet in betrekkelijk uitvoerige voorschriften die
aanduiden binnen welke grenzen de vrije overdraagbaarheid in de statuten beperkt kan worden.
Deze voorschriften worden blokkeringsregelingen genoemd. Het overdragen van aandelen kan
slechts bij notariële akte plaatsvinden.
,De bv wordt geregeerd door haar statuten, dit zijn door de oprichters of aandeelhouders van de bv
zelf opgestelde regels voor haar organisatie. Het zijn haar eigen interne regels naar specifieke aard
en dienen bij de oprichting voor de eerste keer te worden vastgesteld.
Een voordeel van de bv ten opzichte van andere rechtsvormen, is dat de aandeelhouders en
bestuurders in beginsel niet persoonlijk aansprakelijk voor rechtshandelingen die in naam van de
bv worden verricht. De aandeelhouders zijn bovendien niet gehouden om in de verliezen van de bv
bij te dragen boven het bedrag dat op hun aandelen moet worden gestort.
De naamloze vennootschap is een rechtspersoon met een in overdraagbare aandelen verdeeld
maatschappelijk kapitaal. Dit maakt de nv een kapitaalvennootschap. Een ander verschil met de bv
is dat de nv niet slechts één aandeel kan uitgeven.
De naamloze vennootschap is een rechtsvorm die vooral geschikt is voor grote ondernemingen
omdat deze voor het aantrekken van vermogen veelal gebruik maken van de diensten van de
effectenbeurs Euronext Amsterdam. Via Euronext Amsterdam kan een nv aandelen doen
verhandelen mits zij in het bezit is van een beursnotering. Daarnaast bedraagt het
minimumkapitaal van een nv €45.000,- en kent zij een in aandelen verdeeld maatschappelijk
kapitaal. Indien de vennootschap en aandeelnemer overeengekomen dat meer dan het nominale
bedrag op het aandeel wordt gestort wordt de meerprijs agio genoemd. Net als de bv is de nv een
kapitaalassociatie waarbij aandelen dezelfde functies vervullen, maar hoeven deze aandelen niet op
naam te luiden.
Een personenvennootschap gaat om contractuele verhoudingen tussen ondernemers. De vennoten
zijn gezamenlijk dragen van de rechten en plichten van de vennootschap.
De maatschap is een obligatoire, wederkerige overeenkomst tot samenwerking van twee of meer
personen gericht op het behalen van vermogensrechtelijk voordeel dat aan de vennoten ten goede
komt. Het sluiten van een maatschapsovereenkomst is vormvrij. De maatschap heeft dus, net als
de bv en de nv, een winstverdelingsdoel en wil men samenwerken voor gemeenschappelijke
rekening tot een gemeenschappelijk doel. Alle vennoten zijn gehouden iets van waarde in te
brengen in de vorm van bijvoorbeeld een gebouw of arbeid.
Als een maatschap onder gemeenschappelijke naam een bedrijf uitoefent wordt deze een
vennootschap onder firma genoemd. Deze rechtsvorm kenmerkt zich door de hoofdelijke
verbondenheid van de vennoten voor verbintenissen van de vof, waar de maatschap een minder
streng aansprakelijkheidsregime kent. Binnen de maatschap zijn de maten of vennoten voor gelijke
delen aansprakelijk voor de verbintenissen van de maatschap. De verschillen tussen de maatschap
en de vof komen tot uiting op drie punten:
● Bij de vof ontleent iedere vennoot aan de wet vertegenwoordigingsbevoegdheid wat betekent dat
zij in beginsel bevoegd zijn namens de vof te handelen. Een volmacht is niet vereist, maar deze
bevoegdheid kan in de vennootschapsovereenkomst wel worden beperkt. Bij een maatschap is
een volmacht nodig nom namens de andere vennoten te handelen
● Voor schulden van de vof zijn alle vennoten hoofdelijk verbonden, maar binnen de maatschap
geldt dat zij slechts voor gelijke delen verbonden zijn
● Bij een vof wordt de onderneming onder gemeenschappelijke naam gevoerd
Carlande
De hoofdelijke aansprakelijkheid van art. 18 en 19K strekt ook tot verbintenissen die zijn ontstaan
voor het toetreden van een commanditaire vennootschap. De aansprakelijkheid van een stille
vennoot voor schulden van de commanditaire vennootschap is in beginsel beperkt tot zijn inbreng
van de vennootschap. Indien de stille vennoot in strijd handelt met het beheersverbod, wordt hij
op grond van art. 21K evenwel hoofdelijk aansprakelijk voor alle schulden en verbintenissen van de
vennootschap. Deze hoofdelijke aansprakelijkheid geldt ook voor schulden die zijn ontstaan
voordat de vennoot in strijd met het beheersverbod handelde en dient de rechtszekerheid.
Wanneer het voor derden duidelijk kenbaar is dat er sprake is van een gemeenschappelijke
beroeps- of bedrijfsuitvoering spreekt men van een openbare maatschap. De maatschap
presenteert zich dan naar buiten toe als eenheid. Bij een stille maatschap is het voor derden niet
, duidelijk kenbaar dat er sprake is van een gemeenschappelijke beroeps- of bedrijfsuitvoering.
Hierbij kan worden gedacht aan een zoon die langzamerhand zijn vader vervangt in een agrarisch
bedrijf. Van een beroepsuitoefening is sprake wanneer het gaat om persoonlijke of onstoffelijke
dienstverlening omdat het kennen en kunnen van de beoefenaar centraal staat. Bij
bedrijfsuitoefening gaat het minder om de persoonlijke dienstverlening en speelt de
vertrouwelijkheid geen tot een kleine rol, zoals loodgietersbedrijven of bakkers.
Het samenwerkingsvereiste geldt voor zowel de maatschap als de vof. Voor de samenwerking
moeten alle vennootschapen gelijkwaardig zijn en is er dus geen sprake van ondergeschiktheid.
Het samenwerkingsvereiste impliceert ook een zekere duurzaamheid, de keuze om een langdurige
samenwerking aan te gaan om hun gemeenschappelijk doel te bereiken.
Dierenartsenpraktijk
De Hoge Raad bevestigde het oordeel van het hof dat tussen een aantal samenwerkende
dierenartsen in de loop van de tijd stilzwijgend een maatschap was ontstaan. Er is sprake van een
overeenkomst van maatschap wanneer een consensuele, vormvrije overeenkomst is aangegaan,
en zelfs stilzwijgend, op grond van gedragingen van partijen, tot stand kan komen. Hierbij worden
de elementen samenwerking, gelijkheid, verdelen en voordelen tussen de deelnemers
onderscheiden.
Iedere maat is binnen de maatschap zelfstandig bevoegd beheershandelingen te verrichten. Dit zijn
handelingen die tot de normale werkzaamheden van de maatschap behoren, maar iedere andere
maat heeft het recht zich te verzetten tegen deze beheershandelingen. Naast de
beheershandelingen zijn beschikkingshandelingen de handelingen die niet tot de normale
werkzaamheden van de maatschap behoren. Uit de wet volgt expliciet dat de maat niet zelfstandig
onroerende zaken mag aanschaffen en daarnaast mag een individuele maat geen handelingen
verrichten voor de maatschap. Hiervoor is instemming van alle maten vereist, maar hierover kan in
de maatschapsovereenkomst van worden afgeweken. In de externe verhoudingen is een maat
alleen vertegenwoordigingsbevoegd als de andere maten hem gevolmachtigd hebben, maar als
deze maat andere maten vertegenwoordigd zijn zij allemaal voor gelijke mate aansprakelijk.
Iedere vennoot is bevoegd beheershandelingen te verrichten, maar over de
beschikkingshandelingen moeten de vennoten unaniem besluiten. In tegen stelling tot de
maatschap is iedere vennoot bevoegd de vof te vertegenwoordigen zolang de
vertegenwoordigingshandeling in overeenstemming is met het doel van de vennootschap. Deze
vertegenwoordigingsbevoegdheid kan worden beperkt in de vennootschapovereenkomst.
Vervolgens zijn alle vennoten hoofdelijk verbonden.
BV/NV Maatschap/Vof
Aansprakelijkheid De aandeelhouders zijn in De vennoten zijn hoofdelijk
beginsel niet aansprakelijk voor aansprakelijk voor de
hetgeen in naam van de bv of verbintenissen van de vof. Binnen
de nv is verricht de maatschap zijn zij voor gelijke
delen aansprakelijk voor
verbintenissen van de maatschap
Jaarrekening De bv en de nv moeten een Geen verplichtingen ten aanzien van
jaarrekening opmaken, de jaarrekening
vaststellen en openbaar maken
door deze op het kantoor van
het handelsregister te
deponeren
Opzegging Een aandeelhouder kan de Een vennootschap heeft de
kapitaalvennootschap niet mogelijkheid de
opzeggen. Hij kan van zijn personenvennootschap te verlaten
aandeel af door het over te
dragen
Organisatiestructuur De rechtsvormen hebben twee De vennoten zijn belast met het
organen, te weten de bestuur
aandeelhoudersvergadering
met bepaalde in de wet en de
statuten genoemde
bevoegdheden en het bestuur
