Farmacotherapie in de apotheek
Hoofdstuk 1 Pijnstillers
Pijn weefselbeschadiging Chemische stoffen worden vrijgemaakt die de zenuwuiteinden prikkelen =
Prostaglandine Geeft vaatverwijding, einden gevoelszenuwen gevoeliger, koorts
- Klacht of signaal Behandeling pijn oorzaak Acuut of Chronisch?
Chronische pijn, retard doseren, zonodig verhogen. Geen waarschuwingssignaal meer (wordt onderdrukt)
Analgetisch Pijnstillend
Acute pijn
Antipyretisch Koortsdempend
- Duidelijke oorzaak
Antilogistisch/Inflammatoir Ontstekingsremmend
- Weefselbeschadiging
Paracetamol: Analgetisch/Antipyretisch
- Oorzaak bestrijden + pijnbestrijding
Chronische pijn NSAID: Analgetisch/Antipyretisch/Anti-inflammatoir
- Neuropatische pijn / pijnsyndromen Stappenplan Pijnbestrijding:
Pijn bij kwaadaardige aandoeningen
1: Oraal of rectaal een niet-opioïd
- Toename van pijn
- Langere periode van pijnbestrijding 2: Codeïne of Tramadol toevoegen
Pijn bij reumatische aandoeningen. 3: Oraal, transdermaal of rectaal een Opioïd
- Jarenlange behandeling van pijnklachten 4: Parenteraal opioïd (epiduraal, subcutaan)
Bijwerkingen NSAID's Zwangerschap en NSAID
* Maagklachten (darm) ! Niet in de laatste 3 maanden van de zwangerschap
* Verminderde nierdoorbloeding ! Afgeraden bij vrouwen die zwanger willen worden
* Verminderde bloedstolling, toename van bloedingstijd ! Geen gevaar bij incidenteel gebruik tijdens de
(niet bij COX-2 remmers) lactatie
* Huidreacties
* Overgevoeligheid bij astma patiënten (astma-aanval)
1e keus Ibuprofen, Naproxen, Diclofenac
Contra-indicaties: Maagzweer/Ulcus Pepticum Astma/COPD Bloeddruk/Hartfalen
Interacties: Antistollingsmiddelen (Trombosedienst inlichten) Antidepressiva (versterken werking)
Dosering Paracetamol Dosering Paracetamol (Rectaal)
Volwassenen oraal: Volwassenen rectaal:
500 mg-1000 mg per keer 1000 mg per keer 2-3 x per dag
maximaal 4 gram per dag: chronisch 2,5 gram per dag
Kinderen oraal: Kinderen rectaal:
3-6 maanden 60 mg 4-6 x per dag 3-6 maanden 120 mg 2-3 x per dag
1-2 jaar 120 mg 4-6 x per dag 1-2 jaar 240 mg 2-3 x per dag
2-4 jaar 120-180 mg 4-6 x per dag 2-4 jaar 240 mg 3 x per dag
4-6 jaar 180 mg 4-6 x per dag 4-6 jaar 240 mg 4 x per dag
6-9 jaar 240-250 mg 4-6 x per dag 6-9 jaar 500 mg 2-3 x per dag
9-12 jaar 360-375 mg 4-6 x per dag 9-12 jaar 500 mg 3 x per dag
Opioïden (Ook wel Morfinomimetica genoemd) Plaatselijke verdoving (=Anestheticum)
-werking via receptoren in centrale zenuwstelsel. * Oppervlakte anesthesie
-sterke pijnstilling Op slijmvlies (mond, blaas, rectum)
-verlagen bewustzijn, andere pijnbeleving * Infiltratie anesthesie
-kinderen en ouderen gevoelig Rondom verdoven gebied. Via injectie (bv hechten
-opiumwet wond)
-combineren met laxeermiddelen !!! Toevoegen van epinefrine (=adrenaline) vernauwd
Bijwerkingen: sufheid, remming van de ademhaling, bloedvaten, minder verspreiding
obstipatie, misselijkheid, braken, stemmingsverandering, * Geleidingsanesthesie
urineretentie, hypotensie, jeuk Dichtbij een zenuw (bv. Tandarts)
Contra-indicatie: Astma/COPD (mag genegeerd worden) * Epidurale anesthesie
Bv. Bij een keizersnee Onderlichaam gevoelloos.
Contra-indicatie: Epilepsie en hartritmestoornis (Bij parenteraal toedienen!)
,Farmacotherapie in de apotheek
Pijnstillers = Analgetica
Niet-Opioiden
Paracetamol Panadol
NSAID'S
Aceclofenac Biofenac
Acetylsalicylzuur Aspirine, Aspro, Alka-Seltzer
Carbasalaatcalcium Ascal
Celecoxib Celebrex
Dexibuprofen Seractil
Dexketoprofen Stadium
Diclofenac Cataflam, Voltaren
Etoricoxib Arcoxia
Fenylbutazon
Flurbiprofen Froben
Ibuprofen Brufen, Advil, Nurofen
Indometacine Indocid
Ketoprofen Orudis, Oscorel
Lumiracoxib Prexige
Meloxicam Movicox
Plaatselijk verdovende middelen
Nabumeton Mebutan
Lidocaïne Xylocaïne
Naproxen Aleve
Piroxicam Brexine Lidocaïne/Prilocaïne Emla
Sulindac Bupivacaïne Marcaïne
Tiaprofeenzuur Surgam Mepivacaïne Scandicaïne
Prilocaïne Citanest
Combinatiepreparaten Ropivacaïne Naropin
Acteylsalicylzuur/Paracetamol Chefarine
Diclofenac/Misoprostol Arthrotec
Paracetamol/Codeïne
Paracetamol/Coffeïne Finimal, Panadol Plus
Paracetamol/Tramadol Zaldiar
Paracetamol/Propyfenazon/ Daro Hoofdpijnpoeder Paradon, Sanalgin, Saridon
Coffeïne
Opidoïden/Morfinomimetica
Alfentanil Rapifen
Buprenorfine Temgesic, Transtec
Codeïne
Dextropropoxyfeen Depronal
Fentanyl Actiq, Durogesic
Hydromorfon Palladon
Methadon Symoron
Morfine Oramorph, Kapanol, MS Contin
Nicomorfine Morzet
Oxycodon Oxycontin, Oxynorm
Pentazocine Fortral
Pethidine
Piritramide Dipidolor
Sufentanil Sufenta
Tramadol Tramal, Tramagetic
, Farmacotherapie in de apotheek
Hoofdstuk 2 Reumatische Aandoeningen
Ong.16% bevolking heeft reumatische aandoening
Acute of chronische aandoeningen van het houdings en bewegingsapparaat
Lichamelijke beperkingen,afhankelijkheid en pijn
Inflammatoir Gewrichtsontsteking (o.a.Reumatoide artritis)
Jicht Arthritis Urica Bacteriële infectie Septische artritis
Non inflammatoir Gewrichtsveroudering (o.a.Artrose)
Reumatoïde Artritis
- Auto-immuunziekte
* Antilichamen maken tegen lichaamseigen stoffen
* Gewricht beschadigt door ontstekingsreactie
- 1% van de bevolking Meer vrouwen dan mannen
- Ontsteking en beschadiging van meerdere gewrichten
- Roodheid, warme, pijn, zwelling, beperking beweging
- Aantasting hart/longen/nieren Algeheel ziek!
Behandeling
- Bestrijden van ontstekingsreactie
- Voorkomen van gewrichtsbeschadiging
- Pijnbestrijden NSAID’s of Cox-2 (= Minder veilig)
- Langzaam werkende antirheumatica
* DMARD’s al in vroeg stadium
(afremmen ziekteproces)
* SAARD's = slow acting antirheumatic drugs
-Glucocorticoïden Krachtige ontstekingsremmers
Overbruggingsperiode totdat langzaamwerkende antirheumatica goed werkt
- Klassieke dmard’s
Biologicals TNF-α-remmers
Tumor necrose factor (één van de ontstekingsstimulerende stoffen)
Nieuwe groep van stoffen
• Dure en specialistische middelen
- Alleen met machtiging op kosten ziektekostenverzekeraar
- 10.000-15.000 euro per jaar
• Gegeven via ziekenhuis in infuus
• Gegeven via Apotheekzorg/Redswan (injectie)
(niet via de apotheek)
Artrose Jicht
- Chronische aandoening - Vorming en neerslag van natriumuraatkristallen.
- Verkalking van gewichtskraakbeen - Afwijking in afbraak van eiwitten
* Gewrichtspijn, stijfheid - Uraatkristallen in gewrichten en kraakbeen.
* Afwijking in cellen die kraakbeen aanmaken Begint vaak in grote teen 4x vaker bij mannen
- Komt meer voor bij ouderen
- Gewrichten ontzien Acute jichtaanval: plotseling heftige
- Pijnstiller 1e keus: paracetamol gewrichtsontsteking, begint meestal ´s nachts, duurt
Daarna andere pijnstillers (Snachts NSAID) 1 tot 3 weken.
- Glucosamine: bevorder aanmaak kraakbeen? - Een verhoogd urinezuur gehalte geeft maar zelden
- Lichaamseigenstof die de opbouw van kraakbeen jicht (10%). Er is dan geen behandeling nodig.
ondersteunt. - Rust en koude kompressen geven verlichting
- Vermindert de pijn bij mensen met milde tot Behandeling
matige artrose van de knie. Acute jichtaanval Pijnbestrijding
Voorkomen aanvallen Voorkomen
urinezuurvorming
, Farmacotherapie in de apotheek
Antirheumatica/Antiflogistica
NSAID's (Zie hoofdstuk Pijnstillers) (Arthortec) Meer kans op maagzweer!
COX 2 remmers (Minder maag/darmproblemen, niet bij Hart/vaatproblemen!)
Celecoxib Celebrex
Etoricoxib Arcoxia
Nabumeton Mebutan (Cox-1)
Valdecoxib Bextra
DMARD Langzaamwerkende antirheumatica, Werking na 2-6 mnd, vroeg in behandeling ingezet
Aurothimlaat Tauredon
Chloroquine A-CQ-100
Hydroxychloroquine Plaquenil (begin 300mg/dag, later 200 mg/dag/per 2 dagen milder)
Leflunomide Arava (1e 3 dagen 100 mg/dag, dan 10-20 mg/dag)
Aurothiomalaat Tauredon
Geen effect?? Andere DMARD, Combi DMARD + pred, Combi 2 DMARD's
Immunosuppresiva
Azathioprine Imuran
Ciclosporine Neoral (DMARD)
Methotreaat Emthexate, Ledertrexate (DMARD) 1x per week Combinatie met B11-
Foliumzuur bestrijdt bijwerking op maag/darmkanaal, Niet gelijktijdig!
TNF-alfa-remmers (Biologicals) = Injectie/Infuus
Abatacept Orencia
Adalimumab Humira
Anakinra Kineret
Inflixmab Remicade
Etanercept Enbrel
Rituximab Mabthera
Overig
Sulfasalazine Salazopyrine (DMARD)
Bij Jicht
NSAID's
Diclofenac Voltaren
Indometacine Indocid (Bijw. heftige hoofdpijn)
Colchicine Begin 1 mg dan elke 2 uur 0.5 mg, max 5 mg, Niet binnen 3 dagen herh.
Bijw. Misselijk, braken, buikkramp, diarree teratogeen = Monstervorming)
Compliceerde Jicht Urinezuurverlagende middelen
Starten 4 weken na een aanval, nooit tijdens! Gebruiken bij > 3 aanvallen per jaar
Allopurinol Zyloric
Benzbromaron Desuric