Hoorcollege 1:
- Recht gaat over goed en kwaad
- Moraal gaat over goed en kwaad
Wat is dan het verschil tussen recht en moraal?
Moraal: een verzameling van normen
Recht: rechtsnormen zijn een deelverzameling van morele normen, niet alle morele normen
zijn rechtsnormen
Morele norm die geen rechtsnorm is beleefdheid
Ariafora: dingen die er moreel niet toe doen
Waarom maken we een onderscheid tussen moraal en recht, wat legitimeert het verschil?
- Wordt gelegitimeerd dat sommige morele normen zo belangrijk zijn dat we ze niet
kunnen overlaten aan het vrije maatschappelijke spe, maar dat we de overheid en de
staat daarbij moeten betrekken om die normen af te dwingen
- Als je een morele norm overtreedt dan treedt niet het overheidssanctie apparaat in
maar sociale sancties vanuit omgeving, zoals
Aard en natuur van het recht:
- Lijkt het te gaan om iets vasts, iets onveranderlijk
- Recht en moraal veranderen voortdurend en zijn in de ruimte ook verschillend
(landen)
- Aard van het recht en moraal (onveranderlijk) staat haaks op de feiten
- Sommige rechtsnormen worden in de loop van de tijd afgeschaft, bepaalde geboden of
verboden, die worden vrijgegeven, kunnen vaak nog wel gelden als morele norm maar
worden niet door de staat afgedwongen, vervolgend kan die morele norm ook weer
vervagen
- Andersom kan je er ook opeens een moraal opkomen en kan het opeens zo belangrijk
worden geacht dat het moraal ook wordt gejuridificeerd:
1. Vlees eten, was moreel indifferent, nu moreel kwaad
2. Autorijden
3. Vliegtuigen
Gezien die veranderlijkheid rijst te vraag zijn recht en moraal iets vastigs, bestaan goed en
kwaad wel in het vaste van het woord? Of zijn recht en moraal nooit meer dan vooroordeel,
bijgeloof en willekeur?
- Recht en moraal zijn niks anders dan het willekeurig oordeel van de mens op een
bepaalde plek in een bepaalde tijd
- Is het puur willekeur of zijn er ook morele en rechtsbeginselen van goed en kwaad die
onveranderlijk en absoluut zijn en dus die vastheid hebben? Gevonden in de
werkelijkheid precies zoals newton zijn natuurwetten ook heeft gevonden in de
werkelijkheid?
- Natuurrecht vs rechtspositivisme
De fundamentele beginselen van ons rechtSamenhangende beginselen van gelijkheid en
democratie
- Alles komt terug op gelijkheid maar waarom ergens wel ongelijkheid zoals bij
tentamen en niet bij andere dingen?
Alexis de toqueville
, Gedachte van nieuwer is beter, die gaat niet op als je het hebt over dit soort
onderwerpen, die vooruitgang geld alleen maar in de natuurwetenschap en
techniek in andere wetenschappen geldt dat niet
Hij was van adel, graaf, komt uit een familie waarbij niet gelijkheid maar
hiërarchie een grondbeginsel was, niet democratie maar aristocratie
Hij wordt geboren midden in de Franse revolutie, waarbij gelijkheid en
democratie grondbeginselen waren. Hij hoorde thuis het een en op straat het
andere over goed en kwaad daardoor zag hij scherper wat democratie en
gelijkheid nou echt was
Gelijkheid en democratie is zo normaal geworden voor ons dat het moeilijk is
om er kritisch over na te denken
Vergelijkenderwijs bespreekt hij de moderne principes van gelijkheid en
democratie en de traditionele principes van hiërarchie en aristocratie. Is dat een
zinvol analytisch schema?
Even omweggetje antropologisch en archeologische ontdekkingen:
- De mens bestaat 200.000 jaar
- Tot heel kort geleden, 5000 jaar, bestond dat leven van onze voorouders uit een
nomadisch leven, we trokken over de wereld als jagers en verzamelaars in relatief
kleine clans.
- Er was geen staat, geen gevangenis, geen juridisch apparaat zonder veel
arbeidsverdeling
- Primitieve mens, paleolithische mens
- En toen kwam de neolithische revolutie: de mens verruilt zijn eenvoudige bestaan
voor een bestaan met vaste verblijfplaats als boer, je krijgt dorpen en rijkdom en een
maatschappelijke hiërarchie, arbeidsverdeling, een staat, een leger, belastingen,
schrift, literatuur, religie, adel complexe beschavingen
- Je moet je er goed van bewustzijn dat je twee soorten traditionele samenlevingen hebt
- De complexe samenlevingen is in de afgelopen 5000 jaar de dominante type
samenleving geweest
- Ondanks al die toegegeven variëteit lijken al deze traditionele samenlevingen op
elkaar ook in recht en moraal, zij vormen het algemeen menselijk patroon, wordt door
toqueville wat aristocratie wordt genoemd: dominante type samenleving van afgelopen
5000 jaar
- Wat gebeurt er dan heel recent 200-300 jaar geleden: daar ontstaat een type
samenleving dat volkomen afwijkt van het algemeen menselijk patroon, een tweede
revolutie, een volstrekt nieuw type samenleving, is niet alleen nieuw maar volkomen
tegenovergesteld democratie en gelijkheid
- Het is goed om te beseffen dat dit een westerse afwijking is de rest van de wereld blijft
afhankelijk en traditioneel
- Radicale islam is een reactie op de moderne ideeën die op de deur bonken
Terug naar toqueville:
Vergelijkt het dominante patroon met
Status vs contract
Je gaat heel snel keuze maken en partijman worden, die keuze werkt door op je visie
over de feiten
Toqueville overstijgt die partijdigheid volkomen, hij kijkt niet terug en geeft geen
oordeel
, De democratie heeft in zijn ogen de toekomst het heeft geen zin om haar te weerstaan,
dat hoeft ook niet want de democratie heeft heel veel goede kanten, maar heeft ook
een aantal problematische kanten het is goed om ook die slechte kanten goed te
analyseren om die moderne samenleving in goede banen te leiden, zodat ze niet
ontaard in tirannie en onvrijheid
Hij denkt dat dat kan democratie die omslaat in tirannie
Zijn analyse is objectiever en scherper.
Aristocratie:
Democratie:
Je hebt persoonlijkheidstypen domocratisch mens en aristocratisch mens
Psychisch, sociaal vakkundig en …. Niveau
Waarom nou democratie in Amerika? Het gaat over Amerika maar ik heb in Amerika
meer gezien dan Amerika alleen het gaat over de nieuwe moderne samenleving die
komt in Europa op met de Franse revolutie. Hij gaat op zoek naar een land wat
voorloopt in modernisering etc. dat is Amerika om te zien wat het in de toekomst gaat
brengen.
Hoorcollege 2:
Bij ons vindt een grote democratische revolutie plaats, niet alleen Frankrijk maar de gehele
christelijke wereld in 1835. Amerikaans revolutie was een voorbeeld voor de Franse revolutei.
Die democratische revolutie is het startpunt van Tocqueville zijn hele denken. Het fenomeen
waar zijn hele denken omheen draait. De oude aristocratische samenleving, het algemeen
denkend menselijk patroon verdwijnt in Europa.
Twee grote vragen rijzen dan:
1. Hoe ziet het nieuwe democratische bestel er dan uit? En hoe ziet de toekomst er
daar dan van uit?
2. Hoe moet dat nieuwe bestel normatief worden beoordeeld? Is het een vooruitgang
of is het een achteruitgang? Of iets ertussen in?
Eerst iets over de tweede vraag. Er waren twee partijen, voor en tegen de revolutie. Links
was voor de revolutie en rechts was tegen, christelijke en adelijke partijen. De ene partij wil
niks slechts horen en de andere partijen niks goeds. Er was sprake van polarisatie, wederzijdse
verkettering. T staat aan de zijlijn als academicus en filosoof, en zegt laten we eerst
onderzoeken wat het nou is en dan pas een oordeel vellen. T ziet daarom. Niet zwart wit maar
grijs omdat hij goed onderzoek heeft gedaan, een genuanceerd beeld.
Feiten uit inleiding:
1. De kern van de democratie is gelijkheid, standsgelijkheid.
2. De tendens naar democratie, naar gelijkheid, stamt niet uit 1789. Dit gaat 700 jaar
terug, de Franse revolutie is slecht de uiteindelijke bezegeling van een eeuwenoud
proces. Het is niet een toevallige gebeurtenis, het is een enorm historisch proces dat
niet te stoppen is. Het is een voorbeschikt feit.
3. De VS liggen in dit proces van modernisering en democratisering voor op Europa. VS
zijn democratisch geboren. Het is boven twijfel verheven dat we vrijwel de volledige
standsgelijkheid zullen bereiken net zoals de VS, vandaar het belang van Amerika. Ik
herken dat ik in Amerika meer dan Amerika heb gezien, ik heb een beeld gezocht van
