In dit document zijn alle hoofdstukken (behalve hoofdstuk 2!) samengevat van het boek Sociale Psychologie. De samenvatting is wat uitgebreider dan normaal, maar zou door de gemakkelijke leestekst en de vele plaatjes snel door moeten lezen. Ik zelf ben docent op een Hogeschool en heb geprobeerd zove...
-Hoofdstuk 1: Inleiding tot de sociale psychologie -
1
,Over de jaren krijgen we steeds meer inzicht in waarom wij mensen zijn zoals we zijn. Dit
komt door de steeds groter wordende rol van psychologie. Psychologie is namelijk de
wetenschap van het gedrag, gedachten en gevoelens van mensen. Er zijn in de wereld
van psychologie meerdere stromingen te onderscheiden. Eén van deze stromingen is de
sociale psychologie. De sociale psychologie houdt zich bezig met hoe de (denkbeeldige)
aanwezigheid van anderen het gedrag, gedachten en gevoelens van mensen beïnvloed.
De determinant (bepalende factor) van de sociale psychologie is dus de sociale invloed.
Hier wordt het construct (hoe mensen hun sociale wereld waarnemen en interpreteren)
dus belangrijk gemaakt.
Overige psychologische stromingen zijn:
- Evolutionaire psychologie; hier is de determinant dat ons gedrag verklaard wordt
door evolutie (erfelijke factoren)
- Persoonlijkheidspsychologie: hier is de determinant dat ons gedrag verklaard
wordt door karaktereigenschappen
- Sociologie: Deze stroming richt zich meer op onderwerpen als sociale klasse,
sociale structuur en sociale instituties. (Zoals waarom vindt er meer criminaliteit
plaatst in plaats X ten opzichte van plaats Y).
In de westerse cultuur zijn wij snel geneigd om gedrag meer te verklaren vanuit de
persoonlijkheidspsychologie. Wanneer wij gedrag proberen te verklaren zijn wij snel
geneigd om dit louter toe te wijzen aan factoren binnen de persoon en de impact van
externe factoren (sociale invloed) te onderschatten. Deze misschatting wordt ook wel de
fundamentele attributiefout (ook wel correspondentievertekening) genoemd. Attributie is
het toeschrijven van oorzaken aan ons eigen of iemand anders zijn gedrag en het aan de
hand daarvan te verklaren
Een voorbeeld van een fundamentele attributiefout is dat als iemand bijvoorbeeld tegen
ons op botst bij het lopen, dat we de persoon als asociaal bestempelen (persoonlijkheid)
terwijl de oorzaak van de botsing kan zijn dat de persoon een noodgeval heeft waar haast
mee gemoeid is. De fundamentele attributiefout wordt minder vaak gemaakt in
collectivistische culturen. Daarom is de fundamentele attributiefout redelijk
contextafhankelijk.
De sociale situatie speelt een belangrijke rol in de sociale psychologie. De sociale situatie
kent twee stromingen:
- Behaviorisme: Deze stroming gaat er van uit dat al het gedrag verklaard kan
worden aan de hand van straffen en belonen.
- Gestaltpsychologie: Deze stroming gaat er meer van uit dat gedrag verklaard kan
worden door de manier hoe het geïnterpreteerd wordt. Volgens de
gestaltpsychologie moet je je daarom richten op de fenomenologie. Dit is de
manier hoe een object op iemand overkomt en hoe diegene dit ervaart.
Over het algemeen reageert iemand namelijk op wat hij denkt dat de ander waarneemt,
voelt en denkt. Mensen zijn voortdurend aan het gokken naar de gemoedstoestand,
motieven en gedachten van anderen. Daarom hebben constructen (hoe je iets
interpreteert) belangrijke gevolgen. Een bijzonder soort construct staat ook wel bekend
als het naïef realisme. Dit is namelijk de overtuiging dat we dingen waarnemen zoals ze
2
,echt zijn. Oftewel een onderschatting van wat we zien, interpreteren en zelfs verdraaien
(denk aan wappies).
Mensen vallen vaak in dit naïef realisme doordat de meeste mensen een sterke behoefte
hebben aan een positieve zelfwaardering. Om die positieve zelfwaardering te krijgen
hechten wij grote waarde aan informatie die ons in een positief daglicht stelt en zo onze
zelfwaardering laat stijgen. Dit fenomeen wordt het zelfverheffingsmotief genoemd.
Mensen kiezen er aak eerder voor om de wereld intern wat te vervormen i.p.v. een
accuraat beeld van de wereld te vormen, allemaal om een positieve zelfwaardering te
krijgen. Zo proberen mensen gedrag te rechtvaardigen (‘Maar ik deed dat, omdat hij dat
deed’) of lijden te rechtvaardigen (‘Het is nu afzien, maar het is het aan het einde meer
dan waard’).
Om tot dit zelfverheffingsmotief te komen is een bepaalde sociale cognitie nodig. De
sociale cognitie behelst het selecteren, interpreteren, onthouden en gebruiken van
sociale informatie om te oordelen en te beslissen. Al deze vaardigheden hebben we nodig
om de wereld zo accuraat mogelijk waar te nemen. Dit wordt ook wel het
accuraatheidsmotief genoemd.
-Hoofdstuk 3: Sociale cognitie: Hoe we denken over de sociale wereld-
Mensen zijn in staat sociale informatie tot zich te nemen door het onderscheid van twee
soorten denken. Het automatisch denken (type I) en het gecontroleerd denken (type II).
Het automatisch denken kenmerkt zich snelle automatische vormen van denken (zoals
een eerste indruk die je van iemand hebt). Het gecontroleerd denken kenmerkt zich door
meer inspanning (zoals het oplossen van rekensom). In het automatische denken wordt
er veelal gebruik gemaakt van schema’s. Schema’s zijn een soort mentale structuren
waarmee we onze sociale wereld kunnen interpreteren. Het is als een soort
verzamelpakket van veel voorkomende structuren die een schema maken. Als we
bijvoorbeeld een kwispelende staart zien, popt het schema “dit is een hond” op.
Schema’s helpen ons gaten in onze kennis op te vullen. Het belang van scripts blijkt ook
bij Korsakov patiënten die steeds nieuwe herinneringen verzinnen. Schema’s helpen ons
om ambiguïteit te reduceren. Des te dubbelzinniger de informatie hoe meer we geneigd
zijn om lege plekken in te vullen met behulp van schema’s.
Wanneer het schema duidelijk is, is de interpretatie van hoe ermee om te gaan ook van
belang. Dit wordt een script genoemd. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan het feit dat
je vroeger gebeten bent door een hond en daardoor angstig naar honden toe bent. Aan
de hand van schema’s en scripts helpt ons automatische denken ons nieuwe situaties te
begrijpen doordat ze in verband gebracht kunnen worden met eerdere ervaringen. Dit
automatische denken zorgt ervoor dat we gebruik kunnen maken van sociale
categorisatie. Hierbij kunnen we complexe sociale wereld begrijpelijk maken, door
mensen in e delen in categorieën op basis van enkele kenmerken (‘Dat is een
nerd/kakker/gabber etc.)
De schema’s die je toepast kunnen over de tijd verschillen. Schema’s die zich op de
voorgrond van ons bewustzijn bevindt worden waarschijnlijk eerder gebruikt bij onze
interpretatie van de wereld. Dit wordt ook wel de toegankelijkheid van schema’s
genoemd. Sommige schema’s zijn blijvend toegankelijk door eerdere levenservaringen en
sommige kunnen tijdelijk toegankelijk zijn, doordat je op dat moment een doel nastreeft
of doordat andere recente ervaringen in je hoofd zitten (stel dat je net gelezen hebt over
een dieet dat kan het zijn dat je tijdelijk bij dit dieet blijft (en de daarbij horende
schema’s), maar op een gegeven moment als het dieet stopt verwatert dit. Een manier
die bepaald of en welke schema’s toegankelijk zijn komt door primen. Priming is het
proces waarbij recente ervaringen de toegankelijkheid van een schema vergroten (als je
aan het woord banaan denkt worden schema’s geactiveerd die hiermee te maken
hebben). Een signaal of teken kan wel pas als primer fungeren wanneer deze toegankelijk
en toepasselijk is. Het effect van priming is ook afhankelijk van iemands ontvankelijkheid
voor de invloed van een primer.
3
, Schema’s zijn ontzettend handig, maar schema’s kunnen ook een eigen leven gaan
leiden, ook als ze volledig zijn weerlegd. Dit blijkt ook wel uit het perseveratie-effect. Het
perseveratie-effect is het fenomeen dat opvattingen die mensen hebben blijven bestaan,
desondanks bewijzen van het tegendeel. Een voorbeeld hiervan op grote schaal
bijvoorbeeld is wat er gebeurt op het gebied van racisme. Niet-westerse mensen worden
vaak als minder gezien terwijl er voldoende bewijs is dat westerse mensen niet superieur
zijn. Schema’s kunnen ook min of meer vloeibaar zijn. Zo wordt er gezien dat wanneer
positieve opvattingen over een object als onjuist worden bewezen, kunnen omslaan naar
zeer negatieve opvattingen. Dit wordt ook wel het bestraffingseffect genoemd. Dit
bestraffingseffect kan worden verklaard doordat mensen overschatten in welke mate zij
hun opvatting op grond van de nieuwe informatie moeten bijstellen en daardoor te veel
doorschieten naar de negatieve kant (denk bijvoorbeeld aan alle coronamaatregelen).
Wanneer negatieve informatie weerlegt wordt stelde mensen minder extreem hun
mening bij. Daar bovenop kan nog komen dat negativiteitsbias of het negativiteitseffect
op kan treden. Dit verschijnsel geeft aan dat negatieve gebeurtenissen en informatie
gemakkelijker opgemerkt en onthouden wordt dan positieve gebeurtenissen.
Een bijzonder soort schema staat ook wel bekend als selffulfilling prophecy. Hierbij zorgen
de verwachtingen van ons eigen of andermans gedrag ervoor dat dit gedrag ook sneller
uitkomt omdat onze verwachtingen en interpretaties gedrag sturen.
Zo is duidelijk te zien dat selffulfilling prophecy als volgt werkt:
1. Mensen hebben op basis van een schema een bepaalde verwachting hoe iemand
is
2. De verwachting beïnvloed de manier waarop ze zich tegenover diegene gedragen.
3. Diegene gedraagt zich naar jouw verwachting
4. Waardoor de verwachting daadwerkelijk uitkomt
Selffulfilling prophecy komt onbewust veel voor, zo ook in het onderwijs. Zo blijkt uit
onderstaand onderzoek:
“Onderzoeker Rosenthal (1968 en 2003) heeft onderzoek gedaan bij een basisschool om
te kijken in welke mate selffulfilling prophecy optrad en wat voor invloed dit had.
Hiervoor liet hij studenten een test afnemen die volgens hem “voorspellende waarde”
had voor hoe slim/intelligent de student was. De uitblinkers werden naar de docenten
gecommuniceerd en later bleek dat de studenten die als uitblinker genoemd werden het
uiteindelijk ook daadwerkelijk beter gingen doen! Maar…, de ‘uitblinkers’ waren helemaal
niet de studenten die goed hadden gescoord op de test, maar dit waren studenten die
willekeurig geselecteerd waren. “
Hierin is goed zichtbaar dat wanneer de docent hogere verwachtingen heeft en meer
aandacht geeft aan de student, de student uiteindelijk beter kan scoren. Dit wordt ook
wel het Rosenthal- of Pygmalion-effect genoemd. Iemand gaat dus beter presteren door
de positieve verwachting die anderen van die persoon hebben. Selffulfilling prophecy kan
ook negatief werken. Dit wordt het Golemeffect genoemd. Hierin gaat iemand dus
slechter presteren door de negatieve verwachtingen die anderen van die persoon
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper patrickphaff. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,62. Je zit daarna nergens aan vast.
