Introductie Gedragswetenschappen (GW)
Een samenvoeging van college slides, aantekeningen en werkgroep discussies.
De main point in de cursushandleiding over de cursus:
- Het adaptieve vermogen van mensen staat centraal. Dit betekent dat de nadruk ligt
op het zeer uitgebreide leer-, ervarings- en denkvermogen van de menselijke soort.
En de kenmerken en consequenties van dit uitgangspunt.
Leerdoelen:
● De belangrijkste gedragswetenschappelijke benaderingen samen te vatten in termen
van kenmerken, uitgangspunten en verschillen.
● Aan te geven op welke wijze psychologische, culturele en maatschappelijke factoren
in samenhang bestudeerd kunnen worden.
● Gedragswetenschappelijke kennis te kunnen gebruiken bij de beschrijving en
analyse van concrete (maatschappelijke) verschijnselen.
Inhoudsopgave
Schuingedrukt = Engelse tekst of citaat.
Onderstreept = een begrip.
Boek: Approaches to psychology- Glassman & Hadad 2
Chapter 1: Gedrag en psychologie 2
Chapter 2: De biologische benadering 8
Chapter 3: De behavioristische benadering 17
Chapter 4: De cognitieve benadering 26
Chapter 5: De psychodynamische benadering 37
Chapter 6: De humanistische benadering 43
Chapter 7: Perspectieven op ontwikkeling 51
Chapter 8: Perspectieven op sociaal gedrag 55
Chapter 9: Perspectieven op abnormaal gedrag 58
Chapter 10: Psychologie in perspectief 61
1
,Boek: Approaches to psychology- Glassman & Hadad
Chapter 1: Gedrag en psychologie
§1.1 Introductie
Vroeger dachten mensen dat er een verband was tussen de grootte van je brein en je
mentale capaciteiten. Dit leidde tot frenologie.
= een wetenschap die beweerde dat je mensen hun verschillende vermogens kon
bestuderen a.d.h.v. de vorm van de schedel.
Bij psychologie wordt er vaak een vorm van systematische observatie en analyse gebruikt;
‘the scientific method’.
- Vier uitdagingen voor psychologen:
1. Complexiteit; een kenmerk van systemen die bestaan uit grote aantallen op
elkaar inwerkende eenheden (zoals neuronen in de hersenen), wat resulteert
in nieuwe patronen of verschijnselen die niet in afzonderlijke eenheden
worden gevonden.
2. Zelfbewustzijn; het vermogen van individuen of andere levende organismen
om hun eigen gedrag bewust te observeren. Zelfobservatie kan leiden tot het
maken van fouten, zoals een vooroordeel hebben.
3. Reactiviteit; mensen kunnen hun gedrag aanpassen als ze weten dat ze
geobserveerd worden.
4. Causaliteit; binnen de psychologie is het erg moeilijk om te spreken van
causaliteit, omdat er vaak meerdere verklaringen zijn voor bepaald gedrag.
➢ Tot de dag van vandaag is er geen theorie die allesomvattend is. De benadering die
onderzoekers kiezen is afhankelijk van hun culturele, persoonlijke en
wetenschappelijke factoren.
§1.2 Perceptie en ervaring
We ervaren de wereld om ons heen allemaal anders, omdat we allemaal een andere
perceptie hebben.
= een actief proces van selectie, organisatie en interpretatie van informatie over de
wereld die door onze zintuigen wordt overgebracht.
We kunnen niet op alle prikkels om ons heen letten, dus moeten we een keuze maken op
welke prikkels we ons focussen. Dat proces heet selective attention (selectieve aandacht).
Perceptuele ervaring wordt ook door interne factoren beïnvloed.
● De context van de prikkels. Bijv. de letters en cijfers.
● Je omgeving die jouw geïnstitutionaliseerde normen en waarden heeft aangeleerd.
○ Er wordt vaak gebruik gemaakt van ambiguous figures om aan te tonen dat er
meerdere percepties zijn.
Als mensen in aanraking komen met een situatie waar sprake is van incomplete informatie al
het brein de gaten opvullen met dingen die waarschijnlijk lijken.
○ Closure = in perceptie, de neiging om onvolledige patronen in te vullen om
een samenhangend geheel te produceren.
- Gestalt theorie(20e eeuw), vindt dat de perceptuele ervaring resultaat is van actieve
synthese, en de basisfactoren te identificeren die van invloed zijn op hoe we
zintuiglijke gegevens organiseren en interpreteren.
2
, ● We van nature geneigd om manieren te zoeken om zintuiglijke gegevens te
ordenen; perceptie is niet willekeurig.
● Binnen de theorie hebben ze een aantal principes geïdentificeerd.
○ Similarity; perceptuele organisatie, gebaseerd op het groeperen van
gelijkaardige elementen.
○ Proximity; elementen die dicht bij elkaar liggen, worden vaak als een
groep gezien.
Onze interpretaties zijn gebaseerd op onze al bestaande kennis en ervaringen. Dit kan zich
uiten in schemata.
= een mentaal kader dat kennis, overtuigingen en verwachtingen organiseert en
wordt gebruikt om gedrag te sturen.
● Een interpretatie is nooit ‘goed’ of ‘fout’. Maar een schema kan een vervorming
aanbrengen in de manier waarop we de wereld zien. Dit kan schadelijk zijn
● In het geval van stereotypen kan het ertoe leiden dat we anderen vooroordelen.
= ervaringen of informatie over een groep mensen die gegeneraliseerd worden over
alle leden van de groep, ongeacht dat omstandigheden.
De realiteit om ons heen kan veranderen, maar vaak houden we ons toch vast aan de
schemata.
● Bijv. je vriend verandert fysiek en emotioneel gezien, maar toch zal je hem blijven
zien zoals hij was.
Het herkennen van deze verstoringen is moeilijk door de confirmation bias. We kijken alleen
graag naar informatie die onze overtuigingen bevestigen en de andere informatie negeren
we.
● Des te meer we dit doen, des te lastiger het is om onze ‘foutieve’ denkwijze te
vinden.
§1.3 Perceptie en theoretiseren
De onderzoeken die onderzoekers uitvoeren zijn afhankelijke van hun eigen perceptie.
- Complementarity = elke benadering heeft waarde, zonder dat het betekent dat de
ene gelijk heeft en de andere het fout heeft.
Er zijn vijf hoofd benaderingen binnen de psychologie. De intellectuele en sociale context
heeft de maker van de benadering beïnvloed en is daarom van belang.
§1.4 De oorsprong van psychologie
Psychologie bestaat sinds het oprichten van het Wilhelm Wundt’s laboratorium. Maar
volgens sommige vanaf de egyptenaren. Psychologie is een uitvloeiing van filosofie en
natuurwetenschappen.
- Maar ook binnen de biologie waren er grote denkers die zich bezighielden met de
ontwikkeling van psychologie, zoals Charles Darwin.
- Twee belangrijke invloedrijke denkers op de psychologie:
1. Wilhelm Wundt (1832-1920) hield zich vooral bezig met zintuiglijke
processen, door zijn medicijnen achtergrond focuste hij vooral op de fysieke
aspecten van gedrag.
a. Hij was ook een filosofieprofessor, dus de combinatie van al deze
vakgebieden, zorgde ervoor dat er een nieuwe discipline ontstond.
i. Hij wordt dan ook gezien als de oprichter van de moderne
psychologie.
3
, 2. William James (1842-1910) gaf een cursus over ‘Fysiologie en psychologie’,
maar uiteindelijk ging hij alleen maar psychologie geven.
a. Hij werd gevraagd om een tekstboek te schrijven voor psychologie. Dit
werd een tweedelig boek met wel 1000 pagina’s.
i. Dit boek werd een grote invloed voor de psychologie.
ii. James was niet tevreden en wilde iets gaan doen met filosofie.
➢ Beide denkers hadden een eigen benadering van het bestuderen van gedrag en de
geest.
○ James’s benadering zal later bekend worden als functionalisme.
○ Wundt’s benadering zal gezien worden als structuralisme.
§1.5 Methoden om gedrag te bestuderen
De psychologie is een empirisch vakgebied. Dus het is gebaseerd op observaties.
Er zijn verschillende soorten observaties:
1. Objectieve observatie; deze observatie kan geverifieerd worden door verschillende
observeerders.
2. Georganiseerde observatie; een observatie gebaseerd op het geloof dat de
classificatie van observaties zal leiden tot een verklaring voor die observaties.
Observaties en een theorie zijn verband met twee cognitieve processen:
1. Inductie; een theorie vormen op basis van observaties.
2. Deductie; specifieke conclusie herleiden uit een theorie.
a. Dit wordt vaak gebruikt om een hypothese af te leiden.
§1.6 Introspectionism en publieke observatie
Bij introspectionism analyseer je je eigen gedrag. Het gevaar hierbij is je eigen ervaringen
zien als data. Om dit te voorkomen proberen veel onderzoekers gebruik te maken van
publieke theorieën voor observaties.
- Wanneer is het publiek?
Als een aspect van gedrag consistent geobserveerd kan worden.
Om onderzoek ook betrouwbaarder te maken moet er geoperationaliseerd worden. Dus er
moet een conceptuele definitie van het geobserveerde concept opgesteld worden. En een
operationele definitie, waarbij je afkadert hoe je het concept meetbaar gaat maken.
§1.7 Maatstaven van gedrag, onderzoeksomgeving en onderzoeksmethoden
Maatstaf voor gedrag
Over het algemeen worden er twee manieren gebruikt:
1. Self-report; aan de persoon vragen of ze hun gedrag en mentale staat kunnen
aangeven op een bepaalde manier, vaak via was ze gedaan hebben en wat ze gaan
doen of wat ze denken en voelen.
a. Dit gebeurt in surveys, interview en psychologische testen.
b. Vaak wordt er gevraagd aan respondenten om het ‘think-aloud protocol’ te
volgen. Op die manier kan de onderzoeker goed het gedachteproces
meekrijgen.
2. Directe observatie; de onderzoeker observeert het gedrag van de respondent, dat
niet afhankelijk is van dingen die de respondent zegt.
a. Hier zijn er meerdere vormen van.
Onderzoeksomgeving
4
