Dit document is een samenvatting van tijdvak 5 en tijdvak 6. In deze samenvatting worden de begrippen en kenmerkende aspecten ook benoemd. Veel succes met leren!
Kenmerkend aspect: het veranderde mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van
een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.
In de 15e eeuw begon in Italië de renaissance. De Italiaanse stadstaten waren in de 15 e eeuw schatrijk
geworden van de handel en iedereen mocht dat zien. In die omgeving ontstonden een nieuw
mensbeeld, een nieuw wereldbeeld en een nieuw levensgevoel, met meer oog voor de plezierige
kant van het leven. De Italiaanse stedelingen hielden hun blik niet meer zo strak gericht op God en
het leven na de dood. Het levensmotto veranderde van memento mori (gedenk te sterven) naar
carpe diem (pluk de dag). Ze kregen belangstelling voor het klassieke erfgoed (wat is geërfd van
eerdere generaties).
Middeleeuwen Renaissance
Angst voor de hel bepaalt het leven Gericht op hier en nu, gericht op genieten
Memento mori (gedenk te sterven Carpe diem (pluk de dag)
Kunst bedoeld om God te eren Schoonheid in de kunst
Nadruk op lichamelijkheid, perspectief, natuur.
Je bent onderdeel van een groep Nadruk op individualiteit, je bent los van een
groep
Renaissance (wedergeboorte): de herleving van de waarden en schoonheidsidealen van de oudheid.
De renaissance begon in de 15e eeuw in Europa en verspreidde zich vanaf 1500 over de rest van
Europa. Dit kwam door de boekdrukkunst en door onderlinge contacten. Belangrijke humanisten
buiten Italië waren Erasmus van Rotterdam en de Engelsman Thomas More. Erasmus zag dat veel
humanisten zo opgingen in de klassieke oudheid dat ze volledig van het Christendom afdreven.
Volgens Erasmus moest de studie van de oude teksten er juist toe leiden dat het christendom werd
verdiept en gezuiverd.
Humanisme: stroming van geleerden omstreeks 1500 die de klassieke cultuur bestudeerde en
levensbeschouwing die de nadruk legt op de menselijke waardigheid en vrijheid. Humanistische
geleerden bestuurden en vertaalden de klassieke taal- en letterkunde en de klassieke filosofie. De
monniken hadden de klassieke teksten aangepast zodat ze niet strijdig waren met de christelijke leer.
De humanisten wilden de denkwijze van de klassieke auteurs begrijpen en gingen hun teksten
kritisch bestuderen. De Turkse verovering van Constantinopel in 1453 gaf het humanisme een extra
impuls. Geleerden uit Constantinopel vluchtten naar Italië en namen veel Griekse manuscripten en
kennis van de Griekse oudheid mee. In de bouwwerken van renaissance-architecten keerden de
klassieke vormen zoals Dorische, Ionische en Korinthische zuilen terug. Beeldende kunstenaars
wilden de werkelijkheid zo realistisch mogelijk weergeven.
5.2
Kenmerkend aspect: het begin van de Europese expansie overzee.
Een groot deel van de aarde was nog onbekend voor Europeanen in 1494 Ze kenden het Midden-
Oosten en Noord-Afrika en een stukje van de Afrikaanse westkust.
Redenen voor de Europese expansie:
- Handel (economie); specerijen, zijde, goed enzovoort. Tot 1453 kwam veel oosterse
koopwaar Europa binnen via Constantinopel, maar toen het werd veroverd door de Turken
droogde de handel op. De Europeanen zouden dus veel geld verdienen als ze de oosterse
, producten zelf gingen halen. De Arabieren en Turken stonden hun niet toe over land naar het
Verre Oosten te reizen, de Europeanen moesten dus zelf een route over de zee vinden.
- Veroveren van een groot rijk (politiek).
- Verspreiding van het Christendom (cultuur)
- Nieuwsgierigheid en zucht naar avontuur (cultuur).
De Portugezen waren de eerste die ver buiten Europa voeren. De Portugezen kwamen steeds
zuidelijker. Aan de westkust van Afrika stichtten ze handelsposten. In 1498 voeren de Portugezen als
eerste Europeanen naar India.
Columbus was in 1492 in Amerika geweest, maar hij wist niet dat het om een ‘nieuw’ continent ging.
Hij dacht dat hij een westelijke route naar Indië had gevonden. Het werd duidelijk dat hij een nieuw
continent had ontdekt toen Amerigo Vespucci jaren later de Zuid-Amerikaanse oostkust verkende.
Het nieuwe continent werd Amerika genoemd als eer aan Amerigo Vespucci.
De Spaanse conquistadores (veroveraars) koloniseren de rijken van de Azteken en de Inca’s.
Gevolgen:
- De Indianen sterven door Europese ziektes.
- De Indianen werden gekerstend
- De Indianen werden gedwongen tot arbeid.
De Portugezen en Spanjaarden probeerden concurrenten van ‘hun’ zeeroutes te weren en schuwden
daarbij geweld niet. Engelsen, Fransen en Nederlanders gingen daarom opzoek naar alternatieve
zeeroutes. Het leidde eind 16e eeuw tot nieuwe ontdekkingsreizen.
5.3
Kenmerkend aspect: de protestantse reformatie had splitsing van de christelijke kerk in West-
Europa tot gevolg.
Reformatie (hervorming): beweging in de 16e eeuw die de rooms-katholieke kerk wilde veranderen,
waarbij een splitsing in de kerk ontstond.
Als typische humanist bestudeerde Erasmus de originele Griekse bronnen van het Nieuwe
Testament. Hij constateerde dat de Latijnse Vulgaat (meest gebruikte versie van de bijbel) vol met
fouten zat. In 1516 maakte Erasmus op de grond van de oorspronkelijke bronnen een nieuwe
vertaling. Hij maakte het bijgeloof van het kerkvolk belachelijk en hij pleitte voor een terugkeer naar
het zuivere geloof. Met zijn kritiek op de kerk werd Erasmus een wegbereider van de Reformatie of
Hervorming, maar hij bleef bij de kerk van Rome.
Mensen die afweken van de katholieke kerk werden vervolgd door de inquisitie. Vanaf de 15 e eeuw
kon kritiek op de geestelijkheid snel verspreid worden via de nieuw uitgevonden drukpers. Het
gevolg hiervan is het begin van kerkvorming of reformatie. De kerk kon in de middeleeuwen alle
kritiek onderdrukken, maar dat lukte niet met de hervormingsbeweging die begon met het optreden
van de Duitse monnik Maarten Luther. Deze reformatie scheurde het christendom in West-Europa
uiteen in twee vijandige kampen: de protestanten die met de kerk van Rome braken en de rooms-
katholieken die trouw bleven aan de paus. Het begon met een brief die Luther in 1517 stuurde aan
een bisschop met 95 stellingen.
Luther wilde een hervorming binnen de kerk op gang brengen, maar de paus begon een proces
wegens ketterij tegen Luther. Dat spoorde Luther aan zijn ideeën verder uit te werken. Dankzij de
boekdrukkunst verspreidden die ideeën zich razendsnel over West- en Noord-Europa. 1521 werd
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper carlijnk1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
