Samenvatting
Samenvatting geschiedenis rechtsstaat en democratie VWO
- Vak
- Geschiedenis
- Niveau
- VWO / Gymnasium
Dit document is een samenvatting van het boek rechtsstaat en democratie. Veel succes met leren!
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 6 pagina's
Voorbeeld 2 van de 6 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Voorbeeld van de inhoud
Geschiedenis samenvatting rechtstaat en democratieHet ontstaan van vrijheidsrechten en politieke rechten in Nederland (tot 1800)
1.1 in de tijd van steden en staten 1000-1500
In het begin van de tijd van steden en staten was het veengebied van Holland en Utrecht nog vrijwel
onbewoond. In de volgende eeuwen gingen boeren de grond ontginnen en geschikt maken voor de
landbouw, door het graven van kanalen en sloten. Ook werden dijken en dammen gebouwd om
overstromingen te voorkomen. De sloten, kanalen, dijken, dammen en uiteindelijk ook sluizen voor
de scheepvaart moesten ouderhouden worden. al dat waterbeheer was alleen mogelijk als er werd
samengewerkt. Het ene gebied was afhankelijk van de dijk van het andere gebied. De
waterschappen (deel van de overheid dat het water in het gebied beheert) hielden toezicht en
namen beslissingen over het waterbeheer. De vorming van waterschappen werden gesteund door de
graven van Holland, die belang hadden bij een bloeiende landbouw en handel. Hun onderdanen
ontgonnen de grond en beheersten het water in ruil voor vrijheidsrechten (recht waardoor mensen
een bepaalde vrijheid hebben) en politieke rechten (recht op deelname aan de politieke
besluitvorming). De bewoners in de stad Haarlem die in de 13 e eeuw een grote sluis wilden bouwen,
vormden het waterschap Rijnland. Graaf Willem II van Holland erkende een aantal rechten van het
waterschap in 1255 in een oorkonde. Het bestuur van het waterschap bestond uit de dijkgraaf
(voorzitter van een waterschap) en uit vertegenwoordigers van de inwoners (de heemraden)
Ook in andere delen van Nederland werden waterschappen gevormd met een dijkgraaf en
heemraden. Om het water in een groot gebied te beheren was veel overleg nodig en moest iedereen
het eens worden en meewerken. Dit is nog altijd een kenmerk van de Nederlands democratie en
wordt het poldermodel genoemd (overleg gericht op overeenstemming). Door watersnoodrampen
werd duidelijk hoe belangrijk het waterbeheer in Nederland was.
In de tijd van steden en staten gaven vorsten, bisschoppen en edelen in heel Europa vrijheidsrechten
en politieke rechten aan steden. Er ontstonden duizenden steden met stadsrechten. Deze privileges
werden vastgesteld in een keur; document dat door de landsheer werd ondertekend. Hierdoor kon
de heer de rechten niet zomaar intrekken. Niet alle stadsbewoners profiteerden van
vrijheidsrechten, alleen de inwoners die het burgerrecht van hun stad hadden. De meeste steden
werden bestuurd door patriciërs: lid van een vooraanstaande familie. In de 14 e eeuw kregen ook de
ambachtsgilden in Vlaamse en Brabantse steden en in Utrecht zetels in het stadsbestuur. Steden
betaalden geld in ruil voor stadsrechten. Daardoor groeiden de inkomsten van vorsten en konden ze
beginnen met de vorming van staten. Ze stelden ambtenaren en rechters aan en vormden een
beroepsleger. De staatsvorming en centralisatie begon in die tijd een bedreiging te worden voor de
vrijheidsrechten en politieke rechten van de steden. De beroepslegers konden de verdedigingsmuren
van steden kapotschieten. Om ambtenaren, rechters, militairen en wapens te betalen, hadden de
vorsten meer inkomsten nodig, waardoor ze meer geld van de steden gingen vragen. Vorsten
moesten vaak met steden onderhandelen over de belastingen. Daarom weren de Staten gevormd,
waarin vertegenwoordigers van de steden, de adel en de geestelijkheid in een gewest of provincie
zaten. Om met vertegenwoordigers van alle gewesten tegelijk te praten, werden de Staten-Generaal
gevormd. Burgers kregen zo indirect invloed op het staatsbestuur.
, 1.2 in de tijd van ontdekkers en hervormers 1500-1600
De Staten-Generaal van de opstandige Nederlandse gewesten besloten in 1581 om Filips II als hun
vorst af te zweren. Dit legden ze vast in het Plakkaat van Verlatinghe. Hierin stelden ze dat de
Spaanse koning niet langer de trouw van zijn Nederlandse onderdanen verdiende. Volgens de Staten-
Generaal kwam Filips die plicht om zijn onderdanen te beschermen niet na, maar onderdrukte hen.
Daarom was hij een tiran, en mochten de vertegenwoordigers van zijn onderdanen hem afzweren en
een andere leider kiezen.
De Staten-Generaal schreef dat Filips meerdere privileges had geschonden zoals het zonder
instemming van de steden en gewesten oorlog voeren of belastingen hebben. Door de belasting voor
handel en nijverheid, is ons land dat volledig op handel en nijverheid is aangewezen, naar de
ondergang gevoerd. Filips deed ook aan geloofsvervolging. De Staten-Generaal baseerden hun recht
om Filips af te zetten op een geschrift van de Franse calvinist Beza, die erkenden dat vorsten hun
gezag van God kregen. Maar onderdanen hadden volgens Beza het recht om zich te verzetten tegen
een vorst die tiran was geworden. een tiran regeerde niet volgens het recht, maar met geweld en
willekeur.
De ondertekening van het Plakkaat van Verlatinge was een hoogtepunt in de Nederlands Opstand
tegen hun Habsburgse vorst. De Nederlandse gewesten waren al bijna twee eeuwen onder één vorst
gekomen. Dit was begonnen in de 14e eeuw toen de hertog van Bourgondië ook graaf van
Vlaanderen werd. zijn nakomeling Filips de Goede veroverde in de 15 e eeuw Brabant, Holland en
Zeeland. Hij riep in 1464 als eerste de vertegenwoordigers van alle gewesten bijeen in de Staten-
Generaal. Nadat zijn opvolger was overleden, veroverde de Franse koning Bourgondië en veroverde
de Habsburgse vorst Karel V de Nederlanden. Karel V werd ook koning van Spanje en veroverde de
rest van de Nederlanden. Hij versterkte het centrale bestuur en bestreed protestanten met centrale
rechtbanken. Dat ging ten koste van de rechten van steden en gewesten om zichzelf te besturen en
hun onderdanen zelf te berechten. Karels zoon Filips II zette de centralisatie en de vervolging van de
protestanten voor, het verzet van de lagere edelen en regenten nam toe. Ook drong een nieuwe
protestante stroming, het calvinisme, door in de Nederlanden.
In 1566 brak de beeldenstorm uit nadat een calvinistische dominee een hagenpreek (preek in de
openlucht) hield. Filips II stuurde de Spaanse hertog van Alva om de orde te herstellen. Tegen hem
begon Willem van Oranje, de belangrijkste Nederlandse edelman, in 1568 de Nederlandse Opstand.
De opstandelingen kregen een groot deel van de Nederlanden in handen, maar vanaf 1579 veroverde
Filips’ veldheer Parma de zuidelijke Nederlanden terug. De opstandige gewesten vormen in 1579 de
Unie van Utrecht om zich te verdedigen. Ze spraken af om samen te werken. Willem van Oranje
wilde godsdienstvrijheid voor protestanten en katholieken, maar de calvinisten niet. als compromis
spraken ze af dat gewetensvrijheid zou heersen in: niemand mocht vanwege zijn geloof vervolgd
worden. Uit de Unie van Utrecht ontstond een federale staat: staat met één centrale overheid en een
aantal deelgebieden met eigen bevoegdheden. Na het afzweren van Filips II in 1581 (plakkaat van
verlatinghe) werd nog gezocht naar een nieuwe vorst, maar in 1588 gingen de opstandige gewesten
verder als republiek, de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper carlijnk1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 50843 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen