Historische letterkunde Renaissance, Verlichting en Romantiek
Leerjaar: A5 Vak: Nederlands Periode: 4 Docent: SNA
Instructie:
Noteer je naam en achternaam op het antwoordblad.
De toets bestaat uit 22 vragen en heeft 6 pagina’s.
Je hebt 90 minuten voor deze toets.
De score staat per vraag in de kantlijn. De maximale score is 79 punten.
Lees de vragen goed door en bestudeer de bronnen aandachtig.
A. Algemeen (4 punten)
1,5p, R 1. Geef van de volgende geschiedkundige perioden kort aan welk wereldbeeld centraal stond.
a) Renaissance
b) Verlichting
c) Romantiek
2,5p, R 2. Deel de volgende werken en schrijvers bij de juiste periode in.
Proeve van kleine gedigten voor kinderen – Jacob Campo Weyerman – Fabriekskinderen – Warenar -
Het wederzyds huwelijksbedrog
Periode Werken/schrijvers
Renaissance/humanisme
Verlichting
Romantiek
B. Renaissance (29 punten)
Tijdens de Renaissance werd de opbrengst van de voorstellingen van de toneelstukken geschonken
aan weeshuizen.
2p, I 3. Hoe laat dit fenomeen iets zien van het wereldbeeld in de Renaissance?
1,5p, R 4. Uit welke drie onderdelen bestaan de emblemata van onder andere Cats en Hooft?
3p, I 5. Ook de tragedie Gysbrecht van Aemstel van Joost van den Vondel is door het classicisme
geïnspireerd. Zou jij bij dit stuk vooral spreken van een translatio, een imitatio of een aemulatio
ten opzichte van de oorspronkelijke klassieke tragedie? Leg je antwoord uit!
6. De Spaanschen Brabander Jerolimo is een toneelstuk uit de Renaissance. Bredero was
populairder bij ‘gewone’ mensen dan Hooft en Huygens.
1p, T a) Waarom?
0,5p, R b) Wat voor soort toneelstuk is ‘’De Spaanschen Brabander”?
3p, T c) ‘Al siet men de luy men kentse daarom niet.’ Dit motto bij het toneelstuk De Spaanschen
Brabander kun je toepassen op hoofdrolspeler Jerolimo, maar ook op de ‘snollen’ Trijn Jans en
Bleecke An en/of de oude mannetjes Jan Knol, Andries en Harmen. Leg het motto van het
toneelstuk met behulp van één van de bovenstaande toneelfiguren uit.
1
, Historische letterkunde Renaissance, Verlichting en Romantiek
1p, T d) Welke hedendaagse maatschappelijke kwestie wordt in De Spaanschen Brabander al
besproken?
2p, I 7. De literatuur in de Renaissance wordt vooral als mythisch beschouwd. Waarom is de
literatuur gedurende de Renaissance mysterieus?
8. Naast belangrijke toneelstukken schreef Joost van den Vondel ook veel hekelgedichten. Eén
van zijn bekendste gedichten lees je hieronder:
1p, T a) Leg uit waarom Vondel zich door middel van de titel van dit gedicht tegendraads en
maatschappijkritisch opstelt.
1p, T b) Welke gebeurtenis is de aanleiding voor dit gedicht?
2p, I c) De stijlfiguur pars pro toto houdt in dat men een gedeelte van een object noemt, terwijl het
hele object bedoeld wordt. Leg uit op welke manier deze stijlfiguur van toepassing is op het Het
stockske.
Het stockske van Joan van Oldenbarnevelt Vader des vaderlants
Myn wensch behoede u onverrot,
O Stock en stut, die, geen’ verrader,
Maer ’s vrydoms stut en Hollandts Vader
Gestut hebt op dat wreet schavot;
Toen hy voor ’t bloedigh zwaert most knielen,
Veroordeelt, als een Seneka,
Door Neroos haet en ongena,
Tot droefenis der braefste zielen.
Ghy zult noch, jaeren achter een,
Den uitgangk van dien Helt getuigen,
En hoe Gewelt het Recht dorf buigen,
Tot smaet der onderdruckte steên.
Hoe dickwyl streckt ghy onder ’t stappen
Naer ’t hof der Staeten stadigh aen
Hem voor een derden voet in ’t gaen
En klimmen op de hooge trappen:
Als hy, belast van ouderdom
Papoer en schriften, overleende,
En onder ’t lastigh lantspack steende!
Wie ging, zoo krom gebuckt, noit krom!
Ghy ruste van uw trouwe plichten,
Na’et rusten van dien ouden stock,
Geknot door ’s bloetraets bittren wrock:
Nu stut en styft ghy noch myn dichten.
1p, T 9. Waarom zien wij Lof der Zotheid van Erasmus als een belangrijke tekst?
A Erasmus durft als eerste de kerk te bekritiseren.
B Erasmus geeft op grappige wijze serieuze maatschappijkritiek.
C Erasmus laat zien dat de mens belangrijker is dan God.
D Erasmus legt er zijn humanistische ideeën in uit.
2