Een 9,5 op het tt gehaald! Deze aantekeningen van alle hoorcolleges (verdieping en het gewone hoorcollege) naar aanleiding van Heringa's "Staatsrecht", hét boek over het Nederlandse staatsrecht en de werking van de Nederlandse Grondwet. De aantekeningen bieden een zicht op zowel Nederlands als ver...
Hoorcollege week 1 constitutioneel recht
Programma
- Kennismaking met het vak
- Staatsrecht, consti recht (staatsrecht synoniem v consti)
- Staat en overheid (wat zijn deze begrippen)
- Democratie en rechtsstaat -> wat die instituties zijn, maar ook hoe ze omgaan met ons nl
staatsrecht is niet neutraal het wil democratisch zijn het wil rechtsstatelijk zijn.
Nieuwsberichten:
Eerste nieuwsbericht: ‘vluchtelingenwerk: kies nu voor staatsnoodrecht in plaats van asielwet’.
Vluchtelingenwerk NL er moet een staatsnoodrecht komen. Wat is er aan de hand mede door de
oorlog in oekraine is er een toename van vluchtelingen in NL. het orgaan dat daar verantwoordelijk
voor is kan dat niet aan (de CAO). Heeft geleid tot schrijnende beelden. Dit was een probleem.
Kabinet moet iets doen aa deze problemen maar heeft de middelen niet. Er ontstaan discussies
tussen rijk en gemeente. Dus op nationaal niveau, de staatssecretaris voor vreemdelingenzaken en
de gemeenten. Gemeenten zeggen wij willen de vwn niet opvangen wij zijn een klein dorp lijdt tot
problemen. Opmerkelijk is dat voormalig staatssecretaris had gezged als ze die vwn niet vrijwillig
zouden opnemen zou ze de gemeenten dwingen (een aanwijzing geven). Het probleem willen we
oplossen maar is lastig.
Vwn zei dit is zo mensonterend wij vragen bij de burgerlijk rechter een bevel om per direct die
omstandigheden te veranderen te verbeteren. De rechter ging hierin mee. De TK zei ook maak een
wet dat gemeenten vwn moeten opnemen en dat we ze eerlijk kunnen spreiden. Vwn zegt als het
niet via de gewone weg kan dan via staatsnoodrecht. Dit houdt in dat het een rode nucleaire
noodknop in de gw en dat zegt als je snel maatregelen wil nemen die in strijd zijn met de gw kan dat
alleen als er sprake is van nood (als het tijdelijk heel hard nodig is, noodtoestand.
Avondklok -> is in strijd met je persoonlijke levenssfeer. Je hebt daarvoor een wet nodig maar die tijd
heb je niet en daardoor kon je dat noodtoestand recht 4inroepen en via die wet een regeling
opstellen. De minister president mag dit zeggen vanaf nu gaan we via deze regeling van de regering
dit beslissen. Op het moment dat ze dit doen moeten ze zo snel mogelijk een wetsvoorstel naar de EK
en TK sturen die gaat over de verlenging. In dat wetsvoorstel staat hoelang het gaat duren als de EK
en TK het er niet mee eens is eindigt dat noodtoestand maatregel meteen. Die gaan dus over het
verlengen erover ze kunnen na 1 dag al zeggen deze regeling willen wij niet.
Wat zou voermans zijn probleem zijn waarom zou deze regelgeving een gammele basis hebben? Op
deze manier kunnen we voor elk maatschappelijk probleem het noodrecht inroepen (waarover we
verschillende standpunten hebben, er zijn landen waar dit gebeurd waar van alles wordt geregeld
door de regering want dit is niet democratisch).
Staatsrecht & constitutioneel recht
Consti recht = recht van de staat hoeft niet perse over de staat te gaan maar ook internationale
organisaties gaan die hebben namelijk ook een constitutie.
Staatsrecht = het recht van de staat
Hoe verhoudt staatsrecht zich tegenover die andere rechtsgebieden? We hebben een
onderscheiding tussen privaatrecht en publiekrecht.
Privaat recht = geschillen tussen de overheid.
,Publiekrecht = alles wat te maken heeft met de overheid dat kan rijksoverheid zijn maar ook lagere
overheidsorganen (decentrale overheid). Staatsrecht hoort bij het publiekrecht.
Internationaal publiekrecht = verhoudingen tussen landen en tussen organisaties of tussen landen en
internationale organisaties.
Staatsrecht = we kijken naar de overheid als organisatie naar de verschillende organen en naar de
verhouding tussen de overheid en burger. We houden ons namelijk bezig met de grondrechten dus
staatsrecht is eigenlijk alles. Staatsrecht is de moeder van het recht.
Staatsrecht = staatsrecht gaat over wie we zijn en waar we vandaag komen en hoe geven we
invulling aan kernconcepten menselijke waardigheid. Het gaat over autonomie hoe je invulling geeft
aan je leven niet alleen als individu maar ook als volk. 35 min
De staat:
Wat is de staat?
De staat als gemeenschap, is een gemeenschap van mensen. De staat is daarnaast een grondgebied,
en een organisatie met zijn burgers en tegelijkertijd de overheid als specifieke organisatie (de
rijksoverheid op nationaal niveau, en decentrale overheden).
De staat is een territoriale organisatie die gezag over een op een grondgebied woonachtige bevolking
uitoefent en over machtsmiddelen beschikt.
Vraagje
Is de ‘zelfstandig uitgeroepen staat van Kevin Baugh een staat of niet (micronatie)’? is dit juridisch
een staat waarom wel waarom niet.
Wat is een staat?
Je hebt een bevolking, moet op een bepaald territorium zijn (hoeft niet een bepaalde grote zijn),
maar veruit het belangrijkst is dat er sprake is van een overheid die effectief gezag uitoefent. Dat is
het meest bepalende criterium.
De erkenning door andere lidstaten is een lastiger criterium (juridisch gezien is het niet een vereiste
volgens het Canadese Supreme Court, maar je moet wel het vermogen hebben om met andere
samen te werken en of dat in de vorm is van erkenning of andere manier maakt niet uit).
Onafhankelijke staat moet er een mogelijkheid zijn om betrekkingen met andere staten te beginnen
(te onderhandelen).
De mededelingen zijn hierover verdeeld een prof van Yale vond wel dat er sprake moest zijn van
erkenning, maar mensen neigen toch meer naar het criterium van het Canadese hof.
Gezag (vereiste van een staat)
Wanneer is sprake van effectief gezag?
Wat is gezag? U bent in een achterstandswijk en een maffia baas die zegt met geweren geeft u mijn
geld? Luister je hiernaar? Ja natuurlijk anders ga je dood. Heeft hij gezag?
Verschil tussen gezag en macht hierin zit een verschil.
Macht = het opdragen dat je iets moet doen, en je doet dat omdat je bang bent. Vb. u betaald mij nu
allemaal 115 euro anders geef ik je een 1 voor je tt dat is macht. Is feitelijk de mogelijkheid andere te
dwingen.
Gezag = wil zeggen dat je macht hebt maar dat die geaccepteerd wordt, dat we die legitiem vinden.
die gelegitimeerd is.
,Voorbeeld waarbij er sprake is van bevoegdheden, dus gezag maar geen macht, maar eigenlijk geen
macht denk hierbij aan de koning. Hij heeft veel bevoegdheden maar eigenlijk geen macht. Een
voorbeeld waarbij er sprake is van macht maar geen bevoegdheden (staatrechtelijk) denk hierbij aan
de kerk. Een ander voorbeeld is johan cruijf had heel veel gezag maar had geen bevoegdheden.
Hoe kom je tot gezag?
De overheidsmacht is gelegitimeerd als hij door de burgers wordt geaccepteerd.
Wanneer wordt het geaccepteerd?
- Door traditie -> iets is aanvaardbaar omdat het altijd al zo was.
- Charisma -> een politicus of iemand anders kan naar die persoon luisteren doordat hij zo’n
charisma had.
In het staatsrecht varen we niet op charisma
- De derde bron was Het werkt? -> door bepaalde procedures, dan worden we daar beter van.
Door bepaalde procedures te ontwikkelen een wettelijke grondslag. Op een democratisch en
rechtsstatelijk manier doen werkt het, doordat het economisch beter gaat. Gezag wrm moet
je je aan de regels houden, omdat de overheid op een bepaalde manier is georganiseerd. zo
hebben we het met elkaar afgesproken en dat legitimeert dat overheidsoptreden en dat
transformeert de overheidsmacht in gezag. Sommige maatregelen zijn op een nette
rechtsstatelijke manier totstandgekomen, maar hebben weinig gezag omdat burgers het een
regeling vinden die niet kan. Met correcte procedures kan je alsnog slechte regels stellen en
dan mag je het gezag in twijfel trekken.
- Waar willen we naartoe hoe rechtsstatelijk willen we zijn dat Legitimerende van
overheidshandelen dat zoeken veel landen in het feit dat we een volk zijn die vooruit willen
zo wordt overheidsmacht gelegitimeerd.
- Art 50 GW -> parlement vertegenwoordigt het gehele nl volk
- Art 90 GW -> legitimeert overheidsbeleid
- Art 1 GW -> legitimeert overheidsbeleid
Democratie?
‘government of the people by the people for the people. ’ -> van het volk, door het volk en in het
belang van het volk.
De bevolking demos oefent beslissende invloed uit op de regering van het land:
- ‘Door verkiezing van de regering’, wij kiezen hiervoor niet, maar wij kiezen wel een ander
orgaan die dit orgaan controleert
- Door verkiezing van een vertegenwoordigend orgaan parlement dat de regering controleert
en machtigt. En of v een vertegenwoordigd orgaan (parlement) dat de regering controleert en
machtigt;
- ‘of door direct zelf beslissingen te nemen
Directe democratie:
Daarvan is sprake als het volk zelf regeert door volksvertegenwoordiging (oude athena) of
volksinitiatieven (wet voorstellen en als er een meerderheid is wordt dan gaat de wet buiten
wetgever om -> staat California), daarnaast referendums (hier stem je als volk maar de vraag wordt
voorgesteld door de wetgever ‘wat vinden jullie ervan’ initiatief komt van wetgever en niet van
burger). Een andere initiatief is burgerparticipatie dat je niet met zijn allen gaat stemmen maar via
loting. Dit zegt jullie mogen stemmen hierover. Voorbeeld politiewet, wetgever had gezegd dat
iedereen mag meeschrijven aan dat voorstel en dat werd voorgelegd aan het parlement.
, Indirecte democratie/ representatieve democratie
De macht is voornamelijk in handen van het parlement. Representatieve democratie gaat over
parlementen en die staan in een relatie met de regering. Alle democratieën heb je een parlement
maar de verhouding tussen een parlement en regering en parlement en president kan verschillen.
Presidentieel stelsel en parlementair stelsel
Heeft de uitvoerende macht een eigen democratisch mandaat, is hij gekozen (rechtsstreeks
gekozen). Dat zorgt ervoor dat de president niet afhankelijk is van het congres voor zijn aanblijven.
Hij legt in principe geen verantwoording af aan het parlement en kan in principe niet naar huis
worden gestuurd tenzij hij ambtsmisdrijven heeft gepleegd. Is niet afhankelijk van het vertrouwen
van het ‘parlement’ zoals in NL wel het geval is. Als de regering in NL niet langer het vertrouwen
heeft moet die gaan.
Oostenrijk -> parlementair stelsel heeft een democratisch mandaat de president maar regering is
verantwoording schuldig aan parlement en kan weggestuurd worden.
Frankrijk -> heeft een democratisch mandaat de president maar regering is verantwoording schuldig
aan parlement en kan weggestuurd worden door parlement. Semi presidentieel stelsel
Conventioneel stelsel: zit uitvoerende macht in parlement zelf zwisterland heeft elementen daarvan.
Hyper presidentieel stelsel -> president heeft meer bevoegdheden dan een presidentieel stelsel.
Democratie voorwaarden:
- Actief en passief kiesrecht in vrije en geheime verkiezingen, art. 4 GW uitgewerkt in de
kieswet
- Openbaarheid van informatie en transparantie (van overheidshandelen, wet open overheid).
- Gelijke rechten voor iedereen (ieders stem is evenveel waard)
- Pluralisme -> idee dat er een veelheid van meningen zijn en dat is goed (wordt gevoed door
het idee dat je een veelheid hebt aan partijen).
- Politieke grondrechten zoals:
Vrijheid van meningsuiting
Vrijheid van vergadering
Vereniging
En betoging, art. 7-9 GW en 10-11 EVRM.
Constitutionalisme en de rechtsstaat -> rul of law
Kenmerken van de rechtsstaat:
1. Legaliteit
2. Machtenscheiding (machtenspreiding) checks & balances (al die machten controleren elkaar)
om willekeur tegen te gaan
3. Effectieve rechtsbescherming en onafhankelijke rechtsspraak.
4. Grondrechten
Relatie tussen rechtsstaat en democratie
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sharlo0002. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
