Samenvatting
Samenvatting Hoofdstuk 8 Chemotherapie
- Boek
- Oncologie
Samenvatting hoofdstuk 8 uit Oncologie, handboek voor verpleegkundigen en andere hulpverleners (van Spil et al., 2013).
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 14 pagina's
Voorbeeld 2 van de 14 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Oncologie, handboek voor verpleegkundigen en anderezorgverleners
Hoofdstuk 8: Chemotherapie, P. 137-182
8.1 Inleiding
- Geneesmiddelen met cytostatisch of cytotoxisch effect op proliferende (delende) kankercellen.
Kankercellen gestopt in delingsactiviteit = cytostatisch.
Kankercellen worden gedood = cytotoxisch.
- Grijpen in op metabolisme van cellen, direct door beschadiging van DNA, indirect door
beschadiging van div. enzymsystemen.
Vooral tot uiting bij delende cellen, een niet-delende cel zal immers tijd hebben om te
herstellen.
Meeste bijwerkingen bij snel delende cellen als haren, slijmvlies maag-darmkanaal, huid,
beenmerg en gonaden.
- 1/3 deel cytostatica heeft plantaardige herkomst (deel alkaloïden = natuurlijke gifstoffen van
planten).
- Andere bereid uit schimmels (uitgang -mycine duidt daarom, mycelium = schimmeldraden).
- Cytostatica met dierlijke herkomst (Ara-C bij bepaalde vormen leukemie = Alkaloïden uit een
spons).
- Synthetische stoffen gemaakt in laboratotia (bv. cisplatine).
8.2 Cytostatica in historisch perspectief
- Eerste klinische toepassing halverwege 2e wereldoorlog.
- 1947: analoog foliumzuur ontdekt > antitumoreffect > methotrexaat ontwikkeld hieruit.
- 1957: fluoro-uracil obv natuurlijk voorkomende pyrimidine uracil.
- 1963: vinca-alkaloïden (vinblastine, vincristine, cindesine) belangrijkste cytostaticum jaren ’70
was cisplatine.
- 1964: extract van de bast van de Taxus brevifolia doodde taxaanverbinding, gekweekte
tumorcellen doodde > 30jr later werd Paclitaxel op de markt gebracht, 3jr later Docetaxel
(semisynthetische taxaanverbinding).
- Begin jaren ’60: Combincatietherapie.
8.3 Werkingsprincipe
- Meeste cytostatica grijpen in op cellulair DNA en het proces van celdeling.
- Ontplooien grote antitumoractiviteit in snel delende cellen, vooral cytotoxisch voor cellen in S-
en G2- fase.
- Weinig/geen invloed op cellen in G0-fase.
- Exacte werking verschillend per soort cytostatica.
8.4 Soorten cytostatica
Obv overeenkomsten in structuur e/o werkingsmechanismen worden cytostatica onderverdeeld in
verschillende groepen.
8.4.1 Antimetabolieten
- Verbindingen die lijken op natuurlijke bouwstenen van eiwitten & nucleïnezuren.
- Vooral in de S-fase van celdeling actief.
- Werking gevolg van remming van de daarbij benodigde enzymsystemen e/o door de incorporatie
van cytostatica in het DNA-molecuul.
1
, - Onderverdeeld in: foliumzuur-, purine- en pyrimidine-antagonisten. (purine- en pyrimidine zijn
kleinste delen van nucleotiden, de bouwstenen van nucleïnezuren).
Metothrexaat: foliumzuur-anagolon.
Gelijktijdig toedienen met geneesmiddelen met hoge eiwit binding kan toxiteit verhogen.
Zwakke zuren verminderen uitscheiding en verhogen daarmee kans op bijwerkingen.
Interactie met protonpompremmers.
Toedienen hoge dosering > alkaliseren urine om nf stoornissen door neerslag te voorkomen.
Folinezuur gegeven om toxiteit te voorkomen.
Fluoro-uracil (sFU): fluorpyrimidinen, remt na omzetting tot 5-fluordeoxyuridinemonofosfaat
(5-FdUMP) de DNA-synthese door binding aan het enzym TS.
Remming versterkt door toevoeging van prodrug 5-formyltetrahydrofolaat (= folinezuur).
IV Bijwerkingen, meest voorkomend: orale mucositis, conjunctivitis, diarree, dermatitis en
myelosuppressie.
IV Bijwerkingen, minder voorkomend: coronair-spasmen, myocardinfarct, neurologische
beelden.
Oraal: prodrugs die na opname oa worden omgezet in 5-FU (capecitabine en combinatie van
tegafur, uracil (UFT)).
Cytarabine / ARA-C: cytide-analogon.
Opgenomen in de cel > gefosforyleerd tot actieve vorm van Ara-CTP > bindt aan DNA-
polymerase (enzym noodzakelijk voor DNA-synthese).
Neemt plaats in van het normale substraat deoxycytidetrifosfaat > DNA-synthese komt tot
stilstand.
Gemcitabine: cytide-anagolon.
Metaboliet dioxycytidinefosfaat wordt ingebouwd in het zich vermenigvuldigende DNA
waardoor ketenverlenging niet mogelijk is.
Fludarabine:
Werkingmechanisme berust wrs. op remming celgroei met effecten op DNA, RNA en de
eiwitsynthese. (Remmingvan DNA-synthese speelt belangrijkste rol).
Pemetrexed: foliumzuur-analogon. (multitargeted antifolate)
Remt 3 folaatafhankelijke emzymen.
Tekort aan Vit B12 of foliumzuur verhoogt plasmaconcentraties > kan leiden tot ernstige
toxiteit (diarree, orale mucositis, myelosuppressie) > profylactisch Vit B12 en foliumzuur
gegeven.
8.4.2 Alkylerende middelen
- Bevatten een- of meer reactieve, alkylerende groepen die verbindingen aangaan met DNA-basen
waardoor cross-links ontstaan die die normale functie van het DNA verstoren.
- Vb: cyclofosfamide, ifosfamide, melfalan, chloorambucil & estramustine.
- Op grond van werkingsmechanisme worden ook nitroso-ureumverbindingen (als carmustine,
lomustine, semustine & temozolomide) tot alkylerende cytostatica gerekend:
Cyclofosfamide: geen eigen antitumoractiviteit, maar in lever omgezet in actieve
verbindingen.
Ifosfamide: lijkt in werking en bijwerkingen op cyclofosfamide.
Bij hoge dosering: toevoegen mercapto-ethaansulfonzuur (Mesna®) ter preventie
blaastoxiteit (hemmoragische cystitis).
Melfalan
Chloorambucil
Dacarbazine: DTIC
Ontleedt snel oiv licht, daarom beschermen hiertegen tijdens toedienen.
Extravasatie: ernstige huidnecrose.
Temozolomide:
In staat om bloed-hersenbarrière te passeren.
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lisabijker. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 52510 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen