Stress en Gezondheid: Uitgebreide samenvatting (2023)
Ivyvanekert
Samenvatting Stress en Gezondheid
--- Hoorcollege 1 (Hoofdstuk 1 & 2): Introductie tot Stress
en Gezondheid---
Dhabhar (2018). The Short-term stress response – Mother nature’s mechanism for enhancing protection and performance under conditions of threat,
challenge, and opportunity. F. Front. Neuroendocrinol. Doi: 10.1016/j.yfrne.2018.03.004.
Stress
Stress is bij iedereen bekend, en iedereen ervaart het. De inhoudelijke definitie van
stress verschilt bij iedereen. De psychologische definitie die in deze cursus
aangehouden wordt is; stress is een conditie of gevoel die een persoon waarneemt
waarvan de persoonlijke en sociale vraag groter is dan de persoon aankan. Hierbij
wordt de perceptie over of men iets wel of niet aankan meegenomen, en ligt niet zozeer
de nadruk op de daadwerkelijke situatie.
Een meer fysiologische definitie van stress luidt als volgt: “een constellatie van
gebeurtenissen, bestaande uit een stimulus/ stressor die een reactie in de hersenen
teweegbrengt (= stress perceptie), die fysiologische vecht of vlucht systemen in het
lichaam activeert (=stress respons).”
Verschuiving van Stressvolle Gebeurtenissen
Vroeger: bedreiging van het lichaam Nu
Acute fysieke crisis: aangevallen door Psychologische crisis
een dier of oorloog
Chronische fysieke crisis: langere tijd Sociale crisis
voedseltekort
Voortdurende psychologische stress
Perspectief
Door de verschuiving van fysieke naar psychologische stress worden we niet meer
lichamelijk bedreigd, maar waarom moeten we dan iets aan die stress doen?
Aangezien het iets is wat door onze eigen perceptie gemaakt wordt. Onderzoek heeft
het volgende aangetoond:
• Acuut: stress heeft invloed op gezondheid, zoals hartritmestoornis.
• Stress → psychologische problemen → gezondheid, door stress kun je eerder
depressief raken waardoor je slechtere zelfzorg hebt, wat invloed heeft op je
gezondheid.
• Stress → psychologische problemen → gedragscomponenten → gezondheid,
door stress en bijkomende psychologische problemen kun je gaan roken,
drinken of drugs gebruiken, wat invloed heeft op je gezondheid.
Mensen die aangeven dat ze niet kalm zijn, oftewel stress
ervaren, hebben een veel hogere prevalentie van hart- en
vaatziekten. Het gestrest zijn associeert met een hogere
mate van hart- en vaatziekten.
, Stress en Gezondheid: Uitgebreide samenvatting (2023)
Ivyvanekert
Stress in de Klinische Praktijk
• Stress maakt mensen “ziek” zonder dat ze een ziekte hebben, waardoor er
onnodig gebruik wordt gemaakt van de gezondheidszorg.
• Verhoogt de kans op mentale en fysieke gezondheidsproblemen.
• Negatieve invloed op het herstel na een ziekte of blessure.
• Negatieve invloed op de effecten van medische interventies; mensen houden
de behandeling minder lang vol of ze nemen hun medicatie niet op de juiste
manier.
• Negatieve invloed op de communicatie tussen patiënt en arts; mensen
onthouden minder informatie die de arts vertelt of stellen niet genoeg vragen.
Homeostase
Vanuit de klinische praktijk is een fysiologische component van stress homeostase.
Dit is wanneer alles in het lichaam ideaal is, dus wanneer er genoeg zuurstof is, de
temperatuur goed is, etc. Je lichaam en hersenen streven naar het verstellen van de
homeostase. Alle factoren die deze ideale omstandigheden verstoren kunnen als
stressor gezien worden. Een stressreactie is een actie van het lichaam om de
homeostase te herstellen. Een stressor kan ook een anticipatie zijn van een
gebeurtenis, dan wordt er al een stressrespons opgewekt zonder dat er echt een
dreiging is.
Is Stress iets Slechts?
Stress is vaak ook adaptief. Onze stressrespons waarschuwt ons voor dingen. Als je
in een levensgevaarlijke situatie bent is het fijn dat je lichaam aangeeft dat je moet
vechten of vluchten. Deze stress is vaak van korte duur. Als je uit de situatie bent zou
de stress omlaag moeten gaan. Het herstel zou dan ook snel moeten zijn. Deze vorm
van stress bereid je lichaam voor op iets (gevaar) het signaleert gevaar.
Als stress chronisch wordt dan wordt het ongezond. Als het lang aanhoudt begint het
aanslag op je lichaam te hebben. Dit is ook stress waarvan je minder snel herstelt,
zoals mentale stress i.p.v. fysieke stress. Ook als de stress heel ver voor de stressor
begint is dat niet gezond. Wanneer je bijvoorbeeld nu al stress ervaart voor het
tentamen terwijl het tentamen pas over een aantal weken is.
Adaptief = goed Ontregelend = slecht
Acuut Chronisch
Van korte duur Van lange duur
Snel herstel Langzaam herstel, zoals mentale stress
Bereidt het lichaam voor op gevaar Vroeg begin voor de stressor
Signaleert gevaar Bereidt het lichaam voor op niks
Signaleert niks
2
, Stress en Gezondheid: Uitgebreide samenvatting (2023)
Ivyvanekert
Men wilt dat het stressrespons af en toe aangaat, zoals bij
adaptieve stress, want anders wordt het systeem lui, wat
ook problemen met zich meebrengt. Echter, er moet ook
genoeg tijd tussen responses zitten, zodat je kunt
herstellen. Naarmate de stressor steeds groter wordt, en het
herstel steeds uitgesteld wordt, dan wordt de stress
ongezond.
Positieve Consequenties
• Kortdurende stress: duurt een aantal minuten tot
uren.
֍ Verhoogt de immuunreactie: voorbereiden op verwonding.
֍ Verbetert de mentale en fysieke prestatie: betere concentratie, en optimale
functionering
֍ Langzamere progressie van kanker
• Chronische stress: duurt een aantal uren per dag voor een aantal weken of
maanden.
֍ Onderdrukt symptomen van auto-immuunziekte.
Negatieve Consequenties
• Korte termijn
֍ Emotioneel: negatief humeur.
֍ Cognitief: verslechterde concentratie en geheugen.
֍ Gedragsmatig: roken, alcoholgebruik.
֍ Biologisch: verslechterd immuun- en endocriene systeem.
• Lange termijn
֍ Gezondheid: auto-immuunziekte, cardiovasculaire aandoeningen,
progressie van kanker, vatbaarder voor virale en bacteriële infecties,
slechtere wondgenezing.
Immuno-responses
• Immuno-protective responses: bevorderen wondgenezing, verwijderen
infecties en kanker en mediëren vaccin-geïnduceerd immunologisch geheugen.
• Immuno-pathological responses: bedoeld tegen het eigen lichaam (auto
• immuunziekten) of ongevaarlijke antigenen (allergieën) en responses die een
chronische, niet oplosbare ontsteking hebben.
• Immuno-regulatory responses: immuun cellen en factoren die de functie van
andere immuuncellen downreguleren.
3
, Stress en Gezondheid: Uitgebreide samenvatting (2023)
Ivyvanekert
Wat gebeurt er is ons Lichaam tijdens Stress: de Geschiedenis
• Charles Darwin (1809-1892) “Organisms capable of adapting to changing
environment will survive.” Wanneer er bedreigende situaties zijn heeft het
organisme dat zich het best heeft aangepast de meeste kans op overleving.
Aanpassingsvermogen van organismen is belangrijk voor de overleving. Op het
moment dat je lichaam je niet kan aanpassen aan de stress dan kun je
schadelijke effecten ervaren.
• Claude Bernard (1813-1878) “Milieu interieur”. De innerlijke staat van een
organisme moet in balans blijven om je aan te kunnen passen aan de omgeving.
• Walter B. Cannon (1871-1945) “Fight or Flight response”. Dit was een manier
om te verklaren hoe organismen kunnen omgaan met stress. De fight of flight
respons is een activatie van het zenuwstelsel waarbij je in actie komt. Er komt
een boost aan energie waarbij je bereidt bent te vechten of vluchten om de kans
op overleving groter maken.
Autonome Zenuwstelsel
Het autonome zenuwstelsel speelt een
belangrijke rol bij de fight or flight respons,
waarmee het onze handelingen aanstuurt. Het
bestaat uit sympathische en parasympatische
deel. Beide delen zijn actief en moeten in balans
zijn.
• Sympathische zenuwstelsel: fight or flight
deel, actie, verhoging hartslag, bloeddruk,
meer zuurstof in de longen.
• Parasympatische zenuwstelsel: wanneer de stressor is geweest zou dit
systeem aan moeten gaan, aangezien het verantwoordelijk is voor rust; herstel
van het lichaam. Alles ontspant, hartslag gaat omlaag, je krijgt honger, energie
tijdens activatie van sympathisch deel wordt aangevuld om weer voor de
volgende keer paraat te staan.
Communicatie Autonome Zenuwstelsel
Het centraal zenuwstelsel activeert het sympathetic adrenomedullar system (SAM
systeem) die via de hersenen neurotransmitters uitzendt via de zenuwen en
ruggenmerg, doordat er gecommuniceerd wordt op korte afstanden. Hierdoor worden
de signalen sneller doorgegeven, en hierdoor wordt eerst dit deel geactiveerd tijdens
een stress respons.
Enkele minuten later wordt het endocriene systeem activeert waarbij de HPA-as via
de hypothalamus, hypofyse en bijnieren hormonen produceren voor communicatie op
langere afstand. Het belangrijkste stresshormoon dat hierbij vrijkomt is cortisol.
4
