Bewustzijnsfilosofie samenvatting deel 2
College 7 - het naturalisme en het bewustzijn
College 8 – het bewustzijn en de grote illusie
College 9 – het bewustzijn en aandacht
College 10 – de eenheid van het bewustzijn
College 11 – het bewustzijn en het zelf
College 12 – het bewustzijn en de vrije wil
College 13 – het bewustzijn, evolutie en de geest van dieren
Alle belangrijke namen samengevat
,College 7 – het naturalisme en het bewustzijn
Het doel van deel 2 van deze cursus is het ontmaskeren van de illusies omtrent bewustzijn. Dit doen
we vanuit het naturalistische standpunt = vragen beantwoorden via de wetenschap
Materialisme is de enige stroming die zowel de geest als de wetenschap serieus neemt, dus dit is de
stroming die het meeste bewijs heeft om juist te zijn.
Materialisme = het idee dat alles fysiek is of supervenieert op het fysieke (deel 1 van deze cursus)
De explanatory gap
Fenomenaal bewustzijn = hoe het voelt om een bewust wezen te zijn
- De subjectieve, persoonlijke ervaringen die een bewust wezen heeft --> hoe het is om te zijn
- What it is likeness en qualia (deel 1 van deze cursus) zijn kwalitatieve aspecten van een
ervaring
Fenomenologie = hoe iemand iets ervaart
- De fenomenologie van bewustzijn = hoe iemand het ervaart om bewust te zijn.
- Kan je onderzoeken door
o Introspectie = stilstaan bij de fenomenologie van jouw ervaring
o Rapportage = iemand vertelt over de fenomenologie van hun ervaring
Joseph Levine definieert de explanatory gap/verklaringskloof = we kunnen niet verklaren hoe
fenomenologie voortkomt uit een materialistische theorie van bewustzijn.
- Er ontbreekt iets wanneer we het bewustzijn verklaren dmv enkel fysieke aspecten. Want
waar komt het subjectieve bewustzijn/ervaring vandaan?
- Wordt ook wel het moeilijke probleem van bewustzijn genoemd
Er zijn 2 interpretaties van het moeilijke probleem
1. De verklaringskloof is een epistemologisch probleem
Er is een probleem met de manier waarop wij over de wereld nadenken. Een materialistische
verklaring voor het fenomenale is misschien wel mogelijk, maar wij hebben er (nog) niet de
cognitieve capaciteiten voor. De nodige kennis ontbreekt.
We kunnen het probleem niet oplossen. Niet omdat de theorie fout is, maar omdat we nog niet
voldoende kennis hebben om het op te lossen.
2. De verklaringskloof is een metafysisch probleem
De kloof ontstaat door hoe de wereld werkelijk in elkaar zit, dat is: qualia/fenomenologisch
bewustzijn zijn simpelweg niet fysiek. Een materialistische theorie, die uitgaat van het feit dat alles
fysiek is, zal dus nooit qualia kunnen verklaren, dus materialisme is simpelweg fout.
We kunnen het probleem niet oplossen, omdat de theorie fout is.
Chalmers probeert dichter bij een oplossing voor de verklaringskloof te komen door het probleem
op te delen in makkelijke en moeilijke problemen en eerst zo veel mogelijk makkelijke problemen op
te lossen.
, - Makkelijke problemen = problemen die volgens de wetenschappelijke methode
“eenvoudig” opgelost kunnen worden
o Problemen over bewuste mentale toestanden waarvan we perfect kunnen zeggen
wat de functie of causale rol ervan is. --> wetenschappelijk onderzoeken welke
breinstructuren deze functies vervullen (zogenaamde “neurale correlaten” vinden).
o Bijvoorbeeld; hoe slaan we informatie op, en hoe roepen we dit later weer op?
Dit kan je wetenschappelijk onderzoeken door de breinstructuren te
onderzoeken
- Moeilijke problemen = problemen die niet opgelost kunnen worden volgens de
wetenschappelijke methode, omdat er geen verklaring te vinden is in de hersenstructuren
o Gaan over qualia of het fenomenale bewustzijn
o Het subjectieve gevoel van bewustzijn kan niet zomaar verklaard worden door te
verwijzen naar breinstructuren of ‘neurale correlaten’. Deze problemen zijn moeilijk
aan te pakken via onze wetenschappelijke methoden.
Argumenten tegen materialisme
1. Thomas Nagel: we kunnen het fenomenale bewustzijn niet verklaren met materialisme,
omdat wetenschappelijk theorieën objectief willen zijn, en fenomenologie bestaat uit
subjectieve ervaringen. Alleen in subjectieve termen die niet materialistisch zijn kunnen we
fenomenologie uitleggen.
Iemand die bewustzijn heeft, heeft subjectieve ervaringen. Dus de ervaring van “hoe het is”om een
bewust persoon te zijn. Deze “hoe het is” of subjectieve ervaring kan beschreven worden in een
materialistische, wetenschappelijke theorie omdat die alleen objectieve verklaringen bieden.
- Wetenschap is objectief, en fenomenaal bewustzijn is subjectief
- Je kan op een wetenschappelijke manier uitleggen hoe vleermuizen de wereld verkennen via
echolocatie, maar wij zullen nooit weten “hoe het is” om als vleermuis aan echolocatie te
doen. Zelfs als wij in een VR wereld een vleermuis zouden zijn die aan echolocatie doet, zijn
we eigenlijk mensen die doen alsof we een vleermuis zijn. Dus we kunnen niet weten hoe
het werkelijk is voor een vleermuis om een vleermuis te zijn.
Dit is een epistemologisch probleem --> we hebben nog niet de juiste kennis om subjectiviteit te
verklaren mbv de wetenschap. Maar dat betekent niet dat materialisme fout is.
Het argument van Thomas Nagel is dus niet problematisch voor het materialisme.
2. Frank Jackson: Mary is een superwetenschapper die alle objectieve, wetenschappelijke en
fysieke feiten kent over kleurervaring, maar zelf nooit kleuren heeft gezien. Ze weet hoe
bananen eruit zien, en kent alle wetenschappelijke feiten over de ervaring van de kleur geel.
Als ze ineens wel weer kleur kan zien, en een gele banaan ziet, leert ze dan iets nieuws of
wist ze al hoe het was om geel te ervaren?
Gedachte-experiment = experiment dat wordt uitgevoerd in gedachten, waarbij een hypothetische
situatie wordt voorgesteld om de waarschijnlijkheid/gevolgen van een theorie te bekijken
Intuitiepompen = gedachte-experiment dat is gemaakt om de intuïtie op te wekken/te onthullen,
om via de intuïtie een antwoord te vinden op het probleem/de vraag
- Bedacht door Daniël Dennet
, Bij veel mensen leidt het gedachte-experiment van Jackson tot de intuïtie dat Mary voor het eerst
een subjectieve ervaring had van de kleur geel, en dat ze dus iets nieuws leert; namelijk hoe het is
om geel te ervaren.
- Mary wist alle materiële feiten over geel. Dus als je denkt dat Mary iets nieuws leert, kan
qualia/what it is likeness dus niet materieel zijn, en kan materialisme bewustzijn niet
verklaren.
Dit lijkt een problematisch argument voor materialisme, maar in werkelijkheid is de argumentatie
van Jackson onjuist.
- Het hele argument steunt op een intuïtie, maar intuïties kunnen fout zijn. Niet iedereen
deelt dezelfde intuïtie.
- Jackson stelt te hoge eisen aan een materialistische theorie van bewustzijn, waarbij hij stelt
dat materialisme zowel fenomenaal bewustzijn, als de ervaring zelf moet verklaren.
Materialisme kan wel een deel van bewustzijn verklaren, dus het moet niet weerlegd
worden.
Het argument van Jackson is dus niet problematisch voor het materialisme.
3. David Chalmers : als er fenomenale zombies kunnen bestaan, zijn fenomenale
eigenschappen niet fysiek, en kunnen ze niet beschreven worden met het materialisme.
Fenomenale zombies = zombies die identiek zijn aan mensen, maar geen bewuste ervaringen/qualia
hebben.
- Als er een identieke wereld bestaat met enkel fenomenale zombies, zegt een zombie wel
‘au’ wanneer zijn identiek mens een pijnervaring heeft, maar de zombie zelf voelt geen pijn.
Als fenomenale zombies kunnen bestaan, is fenomenaal bewustzijn niet fysiek, want de zombies zijn
materialistisch identiek aan mensen. Dan is het materialisme incorrect, dat zegt dat alles fysiek is of
op het fysieke supervenieert.
Het argument van Chalmer is niet problematisch voor het materialisme omdat de argumentatie zelf
onjuist is.
- Het feit dat iemand zich kan voorstellen dat fenomenale zombies bestaan, betekent niet dat
ze ook echt zouden kunnen bestaan. Het is dus geen hard bewijs dat het materialisme niet
correct is.
- Het gedachte-experiment bewijst niet dat materialisme incorrect is, maar het start vanuit de
aanname dat het incorrect is. Het start dus vanuit een dualistisch uitgangspunt, en het
dualisme is door de wetenschap al weerlegd.
Fenomenale zombies zijn wel interessant omdat
- Ze intuïties oproepen tegen het dualisme, omdat veel mensen niet geloven dat fenomenale
zombies kunnen bestaan
- Ze een belangrijke uitdaging zijn voor het materialisme, omdat een goede materialistische
theorie moet kunnen verklaren waarom deze zombies wel voorstelbaar, maar niet mogelijk
zijn
- Er zombie-achtige gevallen zijn in het echte leven, zoals Kenneth Parks die slaapwandelend
zijn schoonouders vermoordde, en Graham Young die blind is maar nog wel kan reageren op
visuele stimuli (blindziend/blindsight)
