Filosofie van grensoverschrijdend onderzoek samenvatting
Een integratie van de hoorcolleges, literatuur, kennisclips en werkgroepen
Inhoudsopgave
Week 1: Wicked Problems & Post-truth....................................................................................................... 4
College 1: Kick-off van het vak ............................................................................................................................. 4
Literatuur: Wicked Philosophy hoofdstuk 1 (+ kennisclips) ................................................................................. 6
Literatuur: Jaron Harambam (2017) .................................................................................................................... 9
Werkgroep 1 aantekeningen ............................................................................................................................. 10
Week 2: Critical Rationalism & Interpretivism............................................................................................ 13
College 2: Kritisch rationalisme & interpretivisme............................................................................................. 13
Literatuur: Wicked Philosophy hoofdstuk 2 (+ kennisclips) ............................................................................... 19
Literatuur: Karl Popper (1963) ........................................................................................................................... 19
Werkgroep 2 aantekeningen ............................................................................................................................. 22
Week 3: Truth Theories & Constructed Facts ............................................................................................. 24
College 3: Waarheidstheorieën en geconstrueerde feiten ................................................................................ 24
Literatuur: Wicked Philosophy hoofdstuk 3 (+ kennisclips) ............................................................................... 28
Paradigma’s op een rijtje (p. 82 in Wicked Philosophy) .................................................................................... 29
Literatuur: Bruno Latour (1995) ......................................................................................................................... 31
Werkgroep 3 aantekeningen ............................................................................................................................. 33
Week 4: Modes of Knowledge & The Non-Humans .................................................................................... 34
College 4: Bruno Latour...................................................................................................................................... 34
Literatuur: Wicked Philosophy Hoofdstuk 4 (4.1 tot en met 4.3) (+ kennisclips) ............................................... 36
Literatuur: Bruno Latour (1992) ......................................................................................................................... 37
Werkgroep 4 aantekeningen ............................................................................................................................. 38
Week 5: Wisdom & Slow-science............................................................................................................... 40
College 5: Visies op Rationaliteit, Waarheid en Wijsheid .................................................................................. 40
Literatuur: Wicked Philosophy hoofdstuk 4 (4.4 en 4.5) (+ kennisclips) ............................................................ 46
Literatuur: Donna Haraway (1997) .................................................................................................................... 48
Aantekeningen werkgroep 5 .............................................................................................................................. 49
Week 6: Co-creation & Situated Knowledge............................................................................................... 51
College 6: Co-creatie en emancipatie → een pleidooi voor pluriformiteit ........................................................ 51
Literatuur: Wicked Philosophy hoofdstuk 5 (5.1 en 5.2) (+ kennisclips) ............................................................ 53
Literatuur: Conflicting roles of researchers in sustainability transitions, Bulten e.a. (2021) ............................ 57
Werkgroep 6 aantekeningen ............................................................................................................................. 59
,Week 7: Anthropocene & Gaia .................................................................................................................. 60
College 7: Antropoceen en Gaia......................................................................................................................... 60
Literatuur: Wicked Philosophy hoofdstuk 5 (5.3, 5.4 en tabel 3.1 uit hoofdstuk 3) (+ kennisclips) ................... 68
Literatuur: Shannon O’Lear (2016) .................................................................................................................... 71
Werkgroep 7 aantekeningen ............................................................................................................................. 76
,
,Week 1: Wicked Problems & Post-truth
College 1: Kick-off van het vak
- In dit vak zal er gekeken worden naar de rol van filosofie bij het helpen ‘tackelen’ van de
huidige en toekomstige uitdagingen in onze wereld: ‘wicked problems’
- De wereld is steeds complexer aan het worden door: mondialisering, specialisatie,
fragmentatie, traditionele zekerheden die verdampt zijn, keuzestress en identiteitsstress
- Er zijn veel verfijnde en ingenieuze sociale, economische en technologische systemen
ontworpen om de problemen van de moderne maatschappij op te lossen. Ironisch genoeg zijn
deze systemen, die als ‘oplossingen’ bedoeld zijn, in veel gevallen juist zelf de oorzaak van
onze nieuwe hedendaagse problemen.
- Wicked Problem: er bestaat geen definitieve probleemomschrijving of definitie door de
veelheid aan betrokken (f)actoren. Om die reden is er ook geen definitieve oplossing (denk
aan de silver bullet). Andere kenmerken zijn:
o Geen consensus over probleemdefinities
o Geen eenduidige verklaringen
o Welke oplossing je ook gaat voordragen er zullen altijd nieuwe andere problemen
komen; onbedoelde en ongewenste neveneffecten
o Problemen zijn behoorlijk hardnekkig (persistent = blijvend)
o Oplossingen zijn ‘one-shot’ operations, want de oplossing is van invloed op het
systeem, waardoor het oorspronkelijke probleem verandert
o De hoeveelheid oplossingen is in principe grenzeloos
o Ieder ‘wicked problem’ is uniek; er zijn geen kant-en-klare oplossingen voor
o Onmogelijk om rechtoe-rechtaan verklaringen of oplossingen voor te vinden
o Moeilijk (zo niet onmogelijk) om van tevoren te voorspellen wat de effecten zullen zijn
van ingrepen in het systeem
o Er moet rekeningen gehouden worden met verschillende perspectieven; de
problemen kunnen niet door één type deskundige worden opgelost, dus is een
interdisciplinaire aanpak vaak nodig!
- Verschil tussen gecompliceerde problemen en complexe problemen: gecompliceerde
problemen hebben vele componenten met vele specifieke functies. Dit is niet het geval bij
complexe problemen, hierbij kunnen bepaalde functies niet toegewezen worden aan een
specifieke component
,- De verschillende functionele componenten kunnen evenmin simpelweg bij elkaar worden
opgeteld om uit te vinden hoe het geheel werkt bij complexe problemen. Het geheel is meer
dan de som der delen.
o Een voorbeeld hiervan is Global Health: Global Health kent veel systemen die niet op
zichzelf staan, maar verzamelingen of netwerken van onderling verbonden on
onderling afhankelijke factoren en actoren vertegenwoordigen.
- In het college werd COVID-19 als voorbeeld gebruikt om de karakteristieken van ‘wicked
problems’ te illustreren: Je ziet vrijwel alle kenmerken hierin terug en er is een
interdisciplinaire aanpak nodig.
o Hiermee kunnen we concluderen dat ‘wicked problems’ veelomvattende issues zijn
die een variëriteit aan perspectieven nodig hebben om het probleem in kwestie ‘op te
lossen’
- Van wetenschapsfilosofie leren we dat verschillende onderzoekers een uiteenlopende kijk
hebben op de realiteit (zijnsleer/ontologie)
o Ontologie: wat is onze visie op de realiteit? Wat voor vooronderstellingen hebben we
over de wereld om ons heen? Wat zien we als de fundamentele bouwstenen van de
realiteit?
- Verder leren we ook van de wetenschapsfilosofie dat ook hun ideeën over hoe we kennis
kunnen verkrijgen en welke methoden we daarbij zouden moeten gebruiken uiteenlopen
o Epistemologie: wat beschouwen we als kennis? Hoe stellen we vast wat geldige kennis
over de realiteit is? Hoe legitimeren we deze kennis, en wat zijn we als overtuigend
bewijs?
o Methodologie: Welke methoden gebruiken we hiervoor? Hoe richten we ons
onderzoeksproces in, gegeven de aard van de realiteit en de manier waarop we deze
denken te kunnen bestuderen?
- We kunnen concluderen dat complexe problemen een interdisciplinaire aanpak vergen
o Verschillende benaderingen zijn betrokken, waar uiteenlopende perspectieven op de
kwestie aan ten grondslag liggen en waarbij een variëteit aan methoden worden
gebruikt om verschillende aspecten ervan te onderzoeken.
o Dus we hebben een geïntegreerde, interdisciplinaire of transdisciplinaire, benadering
nodig om te kunnen ‘dealen’ met de huidige complexe problemen.
- Paradigma’s onderscheiden ontologische (verschillende visies op de realiteit),
epistemologische (verschillende visies op hoe we kennis verkrijgen over de realiteit) en
methodologische vooronderstellingen (welke methoden daarbij het best gebruikt kan worden)
in verschillende onderzoeksgroepen
, - Als we een goed begrip willen krijgen van complexe problemen en daar oplossingen voor
willen vinden – wat we dus willen bij ISW – dan moeten we begrijpen welke achterliggende
vooronderstellingen en paradigma’s in het spel zijn
o We kunnen niet om vooronderstellingen heen en daarom moeten we ze expliciet
maken, om ze vervolgens te kunnen analyseren, vergelijken, bekritiseren, en te
wijzigen wanneer nieuwe wetenschappelijke inzichten uitwijzen dat ze onjuist zijn
o Dit is wat wetenschap onderscheidt van pseudo-wetenschap (college 2!)
- Wicked problems zijn dus veelomvattende issues die een variëteit aan perspectieven op het
probleem in kwestie vergen. Deze zouden allemaal samen kunnen worden genomen in een
overkoepelend complexiteitsparadigma → Maar zal dit ook gebeuren? Dat moet nog blijken!
Literatuur: Wicked Philosophy hoofdstuk 1 (+ kennisclips)
- Complex probleem: er is een eenduidige oplossing
- Wicked problem: het valt niet te definiëren en het is niet echt op te lossen. Er zijn veel
factoren betrokken, dus welke oplossing bedacht wordt er zullen altijd andere problemen
meegebracht worden
o Complexity thinking is nodig om wicked problems te begrijpen
- Paradigma verandering: disciplines ontwikkelen zich volgens een standaardpatroon, waarin
verschillende fasen elkaar opvolgen (het is de cyclus van Thomas Kuhn)
o Je hebt een huidig paradigma en er treden huidige anomalieën op, er ontstaat dan
een crisis omdat er anomalieën zijn die er niet in passen, waardoor er een nieuw
paradigma ontstaat.
• Anomalieën; problemen die kunnen worden verklaard met de gevestigde
theorieën of die niet kunnen worden opgelost met aan het paradigma
verbonden methoden
o Paradigma shift bestaat uit 5 stappen volgens Thomas Kuhn;
1. Onvolwassen wetenschap; wordt gekenmerkt door een paradigma dat om de een
of andere reden er niet in slaagt een traditie op te lossen om puzzels op te lossen
2. Normale wetenschap
3. Crisiswetenschap
4. Wetenschappelijke revolutie
5. Terugkeer naar de ‘normale’ (nieuwe) wetenschap
