aantekeningen les:
samenvatting boek; psychologie, een inleiding.
Hoofdstuk 11: sociale psychologie
11.1
Kernconcept: We passen ons gedrag gewoonlijk aan de eisen van de sociale situatie aan,
en in nieuwe of ambigue situaties reageren we op de cues die we afleiden uit het gedrag van
anderen.
situationisme: gaat ervan uit dat de externe omgeving, of de gedragsmatige context, onze
gedachten, gevoelens en gedragingen op een subtiele maar krachtige manier kan
beïnvloeden. Dit staat tegenover dispositionalisme: de neiging gedrag aan interne factoren
toe te schrijven, zoals genen, persoonlijkheidstrekken en karaktereigenschappen.
Mensen maken een inschatting van de situatie, respons wordt bepaald door twee factoren:
a) sociale rollen die mensen spelen: een sociaal gedefinieerd gedragspatroon
dat mensen in een bepaalde omstandigheid of groep dienen te vertonen.
b) sociale normen van de groep: zeer ruime gedragsrichtingen of juist hele
specifieke normen. Normen kunnen dan ook in gesprekken van grote invloed
zijn. Uitzoeken wat de sociale normen zijn kan op twee manieren:
- door te letten op uniformiteit en op de frequentie van bepaalde gedragingen
- negatieve consequenties van een overtreding van een sociale norm op te
merken.
Een schema is een groep verwante concepten die een algemeen conceptueel raamwerk
biedt voor het begrijpen van onderwerpen, gebeurtenissen, voorwerpen, personen of
situaties in het leven. Zodra een schema is gevormd, kunnen we daarmee voorspellingen
doen over wat we in verschillende omgevingen kunnen verwachten. Vaak is het storend als
een van onze schema’s niet wordt gevolgd, waardoor onze voorspelling over wat we
verwachtten, onjuist blijkt. Stel je bijvoorbeeld eens voor dat je naar een bakker gaat en dat
iemand die duidelijk na jou is binnengekomen, eerst wordt geholpen. Een script is iemands
kennis over de volgorde van gebeurtenissen en handelingen die van een bepaalde sociale
rol in een bepaalde situatie wordt verwacht.
Kameleoneffect is de neiging om andere mensen te imiteren > conformisme: de neiging van
mensen om het gedrag en de meningen van andere groepsleden over te nemen (Asch-
effect).
,Conformisme en de Asch-experimenten; Psychologie, een inleiding (2022).
oorzaken van Asch-effect:
- normatieve invloeden: mensen willen geaccepteerd, goedgekeurd en aardig gevonden
worden en niet worden afgewezen door anderen.
- informationele invloeden: correct willen zijn en begrijpen wat de juiste manier van handelen
is in bepaalde situaties.
Het Asch-effect is in verschillende delen van de wereld uitgevoerd en de resultaten zijn
consistent. Dit betekent dat er in verschillende culturen dezelfde kracht aan het werk is.
Maar een paar kanttekeningen waaronder het feit dat de deelnemers aan het onderzoek
overwegend studenten waren.
Uit hersenonderzoek is gebleken dat het Asch-experiment vooral effect heeft op de
gebieden in de hersenen die gaan over emotionele verwerking. Dit soort onderzoek valt
onder de sociale neurowetenschappen; In dit onderzoeksgebied worden methoden uit het
hersenonderzoek gebruikt om verschillende typen sociaal gedrag te onderzoeken, zoals
stereotypering bij vooroordelen, attitudes, zelfbeheersing en emotionele regulering.
Groepsdenken: leden conformeren van de groep hun mening aan wat volgens ieder van hen
de consensus van de groep is. 5 omstandigheden die dit groepsdenken bevorderen zijn:
- directief leiderschap
- sterke cohesie in de groep
- gebrek aan normen waarin een zorgvuldige procedure is vastgelegd om bewijsmateriaal te
verzamelen en te beoordelen
- homogeniteit van de sociale achtergrond en van de ideologie van de leden
- sterke druk als gevolg van externe dreiging, met weinig hoop op een betere oplossing dan
die van de groepsleider.
Stanley Milgram (1965, 1974). Zijn onderzoek bracht aan het licht dat niet alleen extreme of
gestoorde mensen bereid zijn om bevelen – zelfs potentieel dodelijke bevelen – van een
autoriteit op te volgen.
, Bron: The Obedience Experiments. A Case Study of Controversy in the Social Sciences,
A.G. Miller. Copyright © 1986, Praeger Publishers, Inc. Overgenomen met toestemming van
Greenwood Publishing Group, Inc., Westport, Connecticut, VS
Helden zijn mensen die in staat zijn verzet te bieden tegen situationele krachten waarvoor
hun groepsgenoten zwichten, en die zelf trouw blijven aan hun persoonlijke waarden. Zij
bevechten corrupte of immorele systemen doordat ze niet meegaan met de algemene norm.
Bystander effect: Hoe groter het aantal omstanders dat getuige is van een noodgeval, hoe
kleiner de kans dat een van hen het slachtoffer te hulp komt. Mensen die het gevoel hebben
dat ze deel uitmaken van een grote groep potentiële hulpverleners, ervaren een diffusie van
verantwoordelijkheid, oftewel een verstrooiing van de plicht van ieder individu om te helpen,
om persoonlijk betrokken te raken. Daarnaast speelt conformisme een grote rol: als mensen
niet weten wat ze moeten doen, baseren ze hun gedrag op het gedrag van de anderen. Dus
op het moment dat niemand iets doet, zal de rest ook niets doen. Uit onderzoek blijkt dat wel
of niet helpen niet zozeer een bewuste keuze zijn, maar vooral een reflex. Om van dit
