Week 1
Hoofdstuk 1 (Het bio-psycho-sociale model) uit: M. Clijsen (2008), Leerboek Psychiatrie voor
verpleegkundigen. Elsevier gezondheidszorg, Maarssen.
Hoofdstuk 2 (Oriëntatie op psychiatrische verpleegkunde) uit: M. Clijsen (2008), Leerboek Psychiatrie
voor verpleegkundigen. Elsevier gezondheidszorg, Maarssen.
1. Het biopsychosociale model
1.1 Historisch perspectief
Psychiatrie het medisch specialisme dat zich bezighoudt met de behandeling van
psychiatrische ziekten, de geboorte van de psychiatrie als medisch
specialisme heeft plaatsgevonden in het Europa van de tweede helft
van de achttiende eeuw (tijd van verlichting)
Gekte werd in de middeleeuwen vaak in verband gebracht met bezetenheid
door de duivel en in de renaissance met behekst zijn, in die tijd zijn
heel wat patiënten als heksen verbrand
Dolhuizen of zinnelooshuizen vanaf einde van veertiende eeuw werden psychiatrische patiënten als
ze thuis niet meer te handhaven waren hier ondergebracht, met
anderen die zich niet konden redden (daklozen, armen, arme
lichamelijke zieken, landlopers, delinquenten), geen behandeling
opgesloten en uitgestoten van de maatschappij
e
Tweede helft van 18 eeuw humanitaire motieven, patienten menselijk behandelen en eigenlijk
heropvoeden, zij pasten dus een vorm van psychotherapie toe
Philippe Pinel (1745-1826) in Parijs werkzame arts die ten tijde van de Franse Revolutie voorman
werd van een beweging die de krankzinnigen scheidde van de
delinquenten en andere onmaatschappelijken en ze opnam in wat nu
een psychiatrisch ziekenhuis wordt genoemd, zijn daad van bevrijding
wordt gezien als de gongslag die het tijdperk van de moderne
psychiatrie heeft ingeluid
Inrichtingspsychiatrie dit was in de 19e en begin 20e eeuw, in de inrichtingen gingen naast
verpleegkundigen ook steeds meer artsen werken, men streefde naar
behandeling, het werden echte psychiatrische ziekenhuizen
e
19 eeuw dominerende visie: geestesziekten zijn hersenziekten, de methode
werd gebruikt om dat te onderzoeken: pathologisch-anatomisch
onderzoeken van de hersenen na de dood
Tweede belangrijke infectieziekten en ziekten door tekorten van vitaminen werden
ontwikkeling ontdekt, vooral ziekten die door bacteriën werden veroorzaakt
Infectieziektemodel werd toen ontwikkeld, men vind de enige en echte oorzaak voor een
aandoening met de daarbij behorende pathologisch-anatomisch aan
te tonen afwijkingen in het lichaam en kan dan op zoek gaan naar de
daarbij passende therapie, tot op heden een aantrekkelijk model
Biomedische benadering bleek haar beperkingen te hebben, in begin van 20e eeuw vond men
dat het tekortschoot bij het merendeel van de psychische stoornissen
Introductie twee nieuwe Duitse psychiater Emil Kraepelin (1856-1926) en de Oostenrijkse
benaderingen neuroloog Sigmund Freud (1856-1939)
Kraepelin legde de nadruk op het belang van een nauwkeurige beschrijving van
het klinische beeld en vooral ook het beloop op de langere termijn
van psychische ziekten, van alle patiënten die hij in zijn kliniek opnam
ging hij systematisch het ziektebeeld beschrijven en vervolgens
, bijhouden hoe het met hen afliep, men zou hem de eerste klinisch
epidemioloog kunnen noemen, op deze wijze heeft hij de hele
psychiatrie in kaart gebracht
Kraepelin was een voorloper van de moderne neurowetenschappers,
psychiatrie was voor Kraepelin echt iets anders dan neurologie, hij
noemde zichzelf daarom psychiater en niet neuroloog
Freud hij liep vast in de behandeling van patiënten met onverklaarbare
neurologische klachten, klachten waarbij geen lichamelijke
afwijkingen werden gevonden ‘hysterie’
Psychoanalyse Freud ontwikkelde een nieuwe behandelmethode en een daarbij
passende theorie, centrale hypothese van deze theorie: dat klachten
en symptomen van zijn hysterische patiënten berustten op onbewust
gemaakte (verdrongen) innerlijke conflicten, zij konden genezen door
deze conflicten weer bewust te maken
Psychotherapeutische was veel humaner dan de therapieën waarmee in de eerste helft van
benadering de 20e eeuw (vooral Tweede Wereldoorlog) in de psychiatrische
inrichtingen werd geëxperimenteerd
Experimentele therapie op basis van vage en onbewezen theorieën over mogelijke
stoornissen in de hersenfuncties probeerde men met in onze ogen
nogal grove ingrepen de hersenfunctie te beïnvloeden en zo genezing
of verbetering van bepaalde psychische stoornissen te bereiken
Elektroshock deze wordt alleen nu nog toegepast, in gemodificeerde vorm
Jaren 30 vorige eeuw zorgen over kwaliteit van ‘erfmassa’ van het volk en dacht men er
serieus over om psychiatrische patiënten te steriliseren, in Nazi-
Duitsland werden psychiatrische patiënten op grote schaal vermoord
Sociale psychiatrie nog voor de Tweede Wereldoorlog kwam naast de biologische en de
psychologische een derde benadering tot ontwikkeling, die werd
gestimuleerd door de Amerikaanse psychiater Adolf Meyer (1866-
1950), hij begon zich steeds meer bezig te houden met de nazorg van
uit inrichtingen ontslagen patiënten en stimuleerde hun resocialisatie
hij hield zich ook bezig met preventie
Adolf Meyer hij vond de biologische, de psychologische en de sociologische
benadering alle drie onmisbaar om het ontstaan van psychische
stoornissen in het algemeen en in het individuele geval te begrijpen,
hij hanteerde als een van de eerste een biopsychosociale benadering
Na de Tweede Wereldoorlog komt de psychiatrie in een stroomversnelling.
Biologische invalshoek krijgt enorme impuls door ontdekking van de psychofarmaca in de
jaren vijftig van de 20e eeuw, in snel tempo komen achtereenvolgens
de antipsychotica, de antidepressiva en de anxiolytica ter beschikking
Gedrag correleren zo langzamerhand wordt duidelijk welke delen van de hersenen
betrokken zijn bij het tot stand komen van ons gedrag
Ethologie men gebruikt de studie van het gedrag van dieren om inzicht te
krijgen in de structuur van het menselijk gedrag
Psychologische invalshoek de psychoanalytische behandelmethode blijkt niet zo doeltreffend te
zijn als men had gehoopt, zeker niet voor de zware psychiatrie, er
komt een aantal andere psychotherapievormen tot ontwikkeling, het
zijn de client-centered therapy (Carl Rogers 1902-1987), groeps-
therapie, gedragstherapie, systeemtherapie
Sociologische invalshoek steeds meer preventieactiviteiten, steeds minder
inrichtingspsychiatrie
de-institutionalisering op grote schaal terugplaatsen van chronisch opgenomen
patiënten in de maatschappij (sinds de jaren zestig)