- Hulpmiddelen: feedback; commentaar van observatoren en deskundigen; zorgvuldig afwegen;
evaluatie van het hele proces van besluitvorming; opnieuw doordenken van de beschikbare
informatie; open gespreksklimaat.
Week 7
Les 1
De student kan aangeven wat onder “organisatiestructuur’ verstaan
wordt.
Een organisatie is te beschouwen als een doelgericht samenwerkingsverband van een aantal
(groepen) mensen.
Structuur: de elementen van een systeem en hun onderlinge relaties.
Organisatiestructuur: verschillende posities (directeur, manager, teamleider, coördinator) en
groepen (afdelingen, advies) van een organisatie en hun onderlinge relaties.
Het verdelen en coördineren van werkzaamheden, met de bijbehorende rollen, functies, taken en
bevoegdheden.
De organisatie structuur bestaat dan uit de verschillende posities en groepen binnen de organisatie
en hun onderlinge relaties.
Bij een organisatiestructuur hoort: mate van arbeidsverdeling.
Organisatiestructuur bepaalt hoe de arbeid verdeelt wordt.
Wat is de meest efficiënte en effectiefste mate van arbeidsverdeling?
Horizontale differentiatie
Verdeling van taken en bevoegdheden.
Ook bij zakelijke dienstverlening of overheden: in extreme gevallen je wordt van het kaste naar de
muur gestuurd (je wordt overal naartoe gestuurd)
er wordt vastgelegd wat iemand zijn verantwoordelijkheden en bevoegdheden zijn.
Wanneer men het werk aan de bevoegdheden gaat verdelen ontstaat er een horizontale
differentiatie: werkzaamheden op eenzelfde niveau worden opgesplitst in deeltaken.
De mate van horizontale differentiatie gaat samen met de specialisatiegraad van een bepaalde
functie.
Bij een hoge mate van horizontale differentiatie bestaan taken soms bijvoorbeeld alleen maar uit
het aandraaien van een schroefje in een paneel. Deze taken zijn zeer specialistisch, duren maar
enkele seconden en zijn erg in toon heeft
Verticale differentiatie
Leiding geven in hiërarchische niveaus.
BOK Samenvatting 2023 – Mens en omgeving
, binnen en tussen de verschillende groepen moeten de werkzaamheden worden gecoördineerd,
zodat daar een goede afstemming plaatsvindt in de organisatie. Dit is de taak van de leidinggevende
van de groep. De leidinggevende zorgt ervoor dat er werkzaamheden op de afdeling gedaan worden
en houdt het middels contact met andere afdelingen de onderlinge afstemming in de gaten.
doordat er verschillende werkzaamheden worden gecoördineerd, ontstaan hiërarchische
niveaus, ofwel verticale differentiatie.
Organisatiestructuur
- De wijze waarop taken, bevoegdheden en afdelingen binnen een organisatie zijn verdeeld.
- Het geeft de verschillende afdelingen, functies en bijbehorende verantwoordelijkheden weer.
- Ze weerspiegelen vaak de functie en de cultuur van een bedrijf of organisatie.
De student kan de meest voorkomende organisatiestructuren van
organisaties benoemen en deze herkennen in een simpele casus.
Organisatiestructuren:
- Lijnstructuur
Een lijnstructuur wordt
gekenmerkt door een
hiërarchische opbouw met vooral
verticale communicatielijnen.
Hoe hoger men in de hiërarchie komt, hoe meer en belangrijker beslissingsbevoegdheden men heeft.
+ Overzichtelijke opbouw van de organisatie/ duidelijke hiërarchie
+ De eenheid van gezag. Uiteindelijk is er maar één persoon verantwoordelijk voor de gang van zaken
in de organisatie. Medewerkers hebben maar één leidinggevende verantwoording af te leggen.
+ Afbakening van taken verantwoordelijkheden is relatief eenvoudig.
Makkelijk bij verschillende afdelingen met eigen taken
- Veel afstemming nodig tussen onderdelen
Alleen verticale communicatie maakt de communicatielijnen vaak erg lang. Dit staat efficiënte
besluitvorming in de weg.
- Weinig onderling contact tussen verschillende onderdelen
Zou de filiaalmanager de productiemedewerker kennen?
- Als de verantwoordelijkheden bij een persoon, de leidinggevende, liggen, veronderstelt het veel
kennis van zaken bij de leidinggevenden.
- Lijn-staf structuur
BOK Samenvatting 2023 – Mens en omgeving
,De lijn-staf structuur wordt gekenmerkt door een overwegend hiërarchische opbouw, waarin de
bevelsverhoudingen verticaal georganiseerd zijn. Opdrachten komen dus van ‘hogerhand’. Daarnaast
echter laat het management zich op specifieke gebieden adviseren door zogenaamde stafdiensten.
Deze staan naast de directe bevelslijn en hebben dan ook geen beslissingsbevoegdheden, alleen
adviserende bevoegdheden. Wanneer een medewerker binnen de organisatie carrière wil maken, zal
hij een positie in de lijn moeten bezetten. Stafleden staan namelijk buiten deze directe (bevels)lijn.
+ Uiteindelijke één persoon/groep verantwoordelijk
De bestaande eenheid van gezag. Net als bij de lijnstructuur ligt de uiteindelijke
verantwoordelijkheid bij één persoon.
+ Deskundige informatie/adviezen vanuit ‘zijkanten’
Door middel van stafdiensten kan het management gebruik maken van deskundigen waar het zelf
in kennis tekortschiet. Dit werkt vaak ook efficiëntie verhogend, daar het management zich niet in de
materie hoeft te verdiepen.
- Afhankelijk van stafdiensten
De lijnfunctionarissen kunnen zo afhankelijk van stafdiensten worden dat de laatste de dienst
uitmaken in de organisatie.
- Stafdiensten meer theoretisch, niet strategisch of resultaatgericht
Stafdiensten zijn vaak meer theoretisch en wetenschappelijk georiënteerd vanwege het feit dat zij
niet de verantwoordelijkheid dragen voor de bedrijfsresultaten.
- Matrixstructuur
De matrix structuur heeft als
uitgangspunt voor de organisatie
de lijn-structuur of de lijnstaf
structuur. Daarbij wordt er echter
ook georganiseerd op basis van uit
te voeren projecten. Zo ontstaan
er eigenlijk twee
organisatiestructuren over elkaar
heen.
Voor ieder project is een projectleider aangewezen die alle mensen aan materialen voor zijn project
organiseert en die ook voor deze mensen en materialen verantwoordelijk is. De projectleider zal dus
in overleg met de afdelingshoofden mensen aantrekken van die afdelingen. Op deze manier is de
bouwonderneming ook georganiseerd op projectbasis. Wanneer deze organisatie basis over elkaar
heen geschoven worden, ontstaat een matrix structuur. Een medewerker binnen een matrix
organisatie heeft dus altijd twee leidinggevende boven zich: het afdelingshoofd en de projectleider.
+ Er is wel een lijn-staf structuur aanwezig, dus aansturing én advisering/support
BOK Samenvatting 2023 – Mens en omgeving
, + Aparte projectgroepen met eigen specialiteiten
er kan optimaal gebruik worden gemaakt van binnen de organisatie aanwezige specifieke kennis
en vaardigheden die nodig zijn voor bepaalde projecten.
+ Aparte projectgroepen die flexibel kunnen zijn naar de markt
Een organisatie kan op deze manier flexibel inspelen op ontwikkelingen. De medewerkers zitten
niet alleen ‘vast’ op de afdeling, maar kunnen veranderen van project.
- Mogelijk dat één medewerker in twee projectgroepen zitten (rolconflict)
als gevolg van het feit dat een medewerker tot minstens twee organisatiegroepen behoort,
kunnen er rolconflicten ontstaan.
- Er kunnen conflicten optreden tussen de lijnmanager en de projectmanager omdat zij verschillende
eisen stellen aan de medewerkers.
Wie is de baas? Lijnmanager of projectmanager?
- Bij veel wisseling van projectgroepen geen cohesie of band.
wanneer medewerkers steeds op verschillende projecten worden ingezet, zullen zij slechts
vluchtige contacten met collega’s hebben.
- Netwerkstructuur
De netwerkstructuur wordt gekenmerkt door een
stuur organisatie of een stuur afdeling die andere
gespecialiseerde organisaties of afdelingen
aanstuurt. Er is geen sprake van een hiërarchische
relatie, maar eerder van het samenwerkingsrelatie.
Iedere organisatie of afdeling levert een bijdrage
vanuit haar specialisme. In het ideaalste geval
hebben we de verschillende organisaties of
afdelingen niet alleen contact met de stuur
organisatie of -afdeling, maar ook met elkaar.
Netwerkstructuur elk groep zit binnen één groter cluster/netwerk met aansturing. Onderling geen
lijn of matrixstructuur, alleen vertakkingen naar de werkgroepen.
+ Elke afdeling kan zich richten op eigen expertise
Afdelingen of organisaties kunnen zich specialiseren in één of enkele zogenaamde kerntaken en
daar expert in worden.
+ Flexibiliteit
de stuurorganisatie of -afdeling kan gebruik maken van op dat moment benodigde expertise
waardoor flexibiliteit gegarandeerd is.
+ Weinig hiërarchie, veel eigen inbreng/autonomie, geen vertraging
Hiërarchische (communicatie)lijnen zijn afwezig waardoor minder vertraging optreedt en
medewerkers meebeslissen op grond van een expertise.
BOK Samenvatting 2023 – Mens en omgeving
