Samenvatting
Samenvatting Biologie examenstof - domein B
Samenvatting Biologie examenstof - domein B
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 67 pagina's
Voorbeeld 4 van de 67 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Hoofdstuk 2Moleculen: Kleinste deeltjes van een stof met de eigenschappen van een stof.
Je cellen hebben insuline nodig om glucosemoleculen op te nemen. Bloed vervoert insuline
vanaf je alvleesklier (samen met glucose uit je darmen) naar je cellen.
Organisatieniveaus:
- Molecuul: Structuur die bestaat uit verschillende atomen
- Organel: Onderdeel van een cel met een taak
- Cel: Functionele basiseenheid van elk organisme
- Weefsel: Groep cellen met dezelfde bouw & functie
- Orgaan: Weefsels die samenwerken aan een taak
- Orgaanstelsel: Diverse organen met een taak
- Organisme: Levend wezen
- Populatie: Groep organisme van dezelfde soort in een bepaald gebied
- Soort: Alle organismen met vergelijkbare eigenschappen die zich onderling
kunnen voortplanten en vruchtbare nakomelingen kunnen krijgen
- Levensgemeenschap: Alle organismen in een bepaald gebied
- Ecosysteem: Begrensd gebied waarin organismen met elkaar en met de levenloze
natuur relaties hebben
- Systeem Aarde: Dynamisch systeem, gevormd door alle fysische, chemische en
biologische processen op aarde en hun onderlinge interacties
- Biosfeer: Het gedeelte van de aarde en de atmosfeer waar leven mogelijk is
Door interactie van delen van een organisatieniveau ontstaan nieuwe eigenschappen,
zichtbaar op een hoger niveau: emergente eigenschappen. Alle kenmerken,
eigenschappen en processen die typisch zijn voor het leven heten levenskenmerken:
- Opgebouwd uit 1 of meer cellen
- Groei
- Voortplanting
- Stofwisseling (opnemen, omzetten & afgeven)
- Waarnemen van/reageren op veranderingen in de omgeving
- Organisatie van erfelijk materiaal
Diabetes:
Wanneer bepaalde cellen in je alvleesklier zijn beschadigd, vormen ze groepjes bij elkaar →
eilandjes van Langerhans.
Een te hoog glucosegehalte in het bloed (hyper) leidt tot veel plassen, dorst en
vermoeidheid. Het eten van suiker helpt tegen deze klachten.
Een te laag glucosegehalte in het bloed (hypo) leidt tot zweten, trillen, duizeligheid en
honger. Een transplantatie van de alvleesklier of de eilandjes van Langerhans kunnen dit
verhelpen.
Het gebruik van stamcellen is een andere mogelijke geneeswijze. Deze cellen blijven delen
en kunnen differentiëren in gespecialiseerde celtypen → celdifferentiatie. Deze
gedifferentieerde cellen onderscheiden zich door de verschillende eiwitten die ze maken.
De verhouding oppervlak/inhoud beperkt de maximale grootte die cellen kunnen hebben.
Het oppervlak groeit minder snel dan de inhoud, wat voor grote cellen dus een probleem is.
,Tussen de cellen in de weefsels is ruimte nodig voor het weefselvloeistof. Hieruit nemen de
cellen zuurstof en voedingsstoffen op en geven koolstofdioxide en afvalstoffen af.
-----------------------------------
Menselijke en dierlijke cellen zijn heterotroof, ze leven van organische stoffen.
Diercel:
- Celmembraan
- Celkern: Bevat DNA-moleculen
- Ribosoom: Bestaan uit eiwitten en rRNA (ribosomaal RNA). Koppelt aminozuren
aan elkaar tot eiwitten en zijn gebonden aan het endoplasmatische reticulum.
- Endoplasmatische reticulum (ER): Netwerk van membranen
- Ruw ER = bedekt met ribosomen → bewerkt en transporteert eiwitten
- Glad ER = maakt vetachtige stoffen, zoals fosfolipiden en maakt giftige
stoffen onschadelijk (lever)
- Transportblaasje: Transport eiwitten tussen organellen en het celmembraan
- Golgi-systeem: Bestaat uit platte membraanzakken, bewerkt en sorteert eiwitten.
- Mitochondrium: Bestaat uit een buitenmembraan en een geplooid
binnenmembraan. Breekt glucose af met behulp van O2 → levert energie (ATP) voor
het functioneren van een cel.
- Lysosoom: Blaasjes met verteringsenzymen afkomstig van het Golgi-systeem,
kunnen versleten organellen en opgenomen stoffen binnen de cel afbreken.
- Celskelet: Bestaat uit een netwerk van eiwitdraden, waarlangs organellen zich
verplaatsen door de cel. Het celskelet geeft een cel stevigheid en vorm.
- Centrosoom: Bestaat uit twee loodrecht op elkaar staande buisjes van eiwitten:
centriolen. HIeraan hechten eiwitdraden die nodig zijn voor de splitsing van
DNA-moleculen bij een celdeling.
Plantencel:
- Onderdelen dier cel zonder centrosoom
- Vacuole: Gevuld met water en opgeloste stoffen (kleurstoffen)
- Chloroplasten: Hierin vindt fotosynthese plaats. (groen)
- Chromoplasten: Oranje, rode of gele kleurstofkorrels in het grondplasma
- Amyloplasten: Zetmeelkorrels zonder kleur
- Celwand: Is geen organel, bestaat uit cellulose en soms lignine.
Bacteriecel:
- Ribosoom, celwand, celmembraan & cytoplasma
- Plasmide: Cirkelvormige DNA-moleculen
- Cirkelvormig DNA-molecuul: Ligt los (geen celkern)
- Kapsel: Dient als extra beschermingslaag
- Flagellen: Lange eiwitdraden waarmee ze zich voortbewegen
Schimmelcel:
- Transportblaasje, grondplasma, Golgi-systeem, kern, endoplasmatische reticulum,
vacuole, mitochondrium, celwand & celmembraan.
- Gisten: eencellige soorten schimmels
, - Chitine: Gekoppelde eenheden glucose met een stikstofhoudende groep eraan
(celwand)
Eukaryote = Cel met een celkern
Prokaryote = Eencelligen zonder kern
Autotrofe = leven van energierijke stoffen die ze zelf kunnen maken uit anorganische
stoffen (plant)
Plastiden: Chloroplasten, chromoplasten & amyloplasten
----------------------------------------
Een celmembraan bestaat uit een dubbele laag fosfolipiden, met een hydrofiele kop en
een hydrofobe staart. Het cholesterol stabiliseert het celmembraan door de fosfolipiden te
remmen. Wateroplosbare stoffen kunnen de hydrofobe laag niet passeren → ze gaan door
de poorten van eiwitmoleculen.
Moleculen verplaatsen zich om de concentratie gelijk te maken → diffusie. DIt is een
passief transport, het kost de cel geen energie. Bij een actieve cel is er meer O2 buiten de
cel dan in de cel → er gaan meer O2-moleculen de cel in = netto-transport van hoge naar
lage concentratie.
Niet alle moleculen kunnen via diffusie door een celmembraan (selectief permeabel),
daarvoor zijn eiwit poorten, transporteiwitten. Transport via deze poorten heet
gefaciliteerd transport. Ook hier gaat het netto-transport van hoge naar lage concentraties,
maar het kan ook tegen het concentratieverval in door het membraan heen → actief
transport.
Endocytose = wanneer receptoreiwitten aan deeltjes binden en vervolgens worden
ingesloten door de celmembraan → er ontstaat een transportblaasje gevuld met deeltjes.
Fagocytose = wanneer witte bloedcellen bacteriën of grotere deeltjes opnemen, waarna
enzymen uit een lysosoom zorgen voor de afbraak.
Exocytose = wanneer blaasjes met producten versmelten met het celmembraan, waarna de
producten buiten de cel belanden. Hierdoor kunnen cellen stoffen afgeven.
Watermoleculen kunnen alleen door fosfolipiden heen door middel van speciale eiwit
poorten; waterkanalen.
Transport van water via een selectief permeabel berust of diffusie.
Osmose: Het process waarbij watermoleculen over een membraan bewegen zodat de
concentratie opgeloste stoffen gelijk is aan beide kanten.
Osmotische waarde: De hoeveelheid opgeloste stoffen in een oplossing
Bij een lage osmotische waarde (hypertonische oplossing), is er meer water aan de
buitenkant dan de binnenkant → dierencellen krimpen (verschrompelen) en het membraan
in plantencellen laat los (plasmolyse). Bij grensplasmolyse laat het membraan nog net niet
los.
Een gelijke osmotische waarde (isotonische oplossing) is het fijnst voor dierencellen.
, Bij een hoge osmotische waarde (hypotonische oplossing) is er meer water aan de
binnenkant dan de buitenkant → dierencellen barsten (lysis) en plantencellen zijn op hun
best (turgor).
Een semipermeabel membraan laat alleen het oplosmiddel door, niet de opgeloste stoffen.
Wanneer receptoreiwitten binden met insuline volgt een cascade van opeenvolgende
reacties in de cel → Eiwitpoorten gaan open en laten glucose binnen, waarna de cel een
deel van het glucose afbreekt en een deel opslaat als reservestof (glycogeen of vetzuren).
------------------------------
DNA-moleculen in de kern van je cel bevatten erfelijke eigenschappen. DNA heeft bij alle
organismen eenzelfde bouw en dezelfde bouwstenen: dubbelstrengs (dubbele helix)
bestaande uit vier nucleotiden, Een nucleotide bestaat uit een fosfaatgroep, de suiker
deoxyribose en een organische stikstofbase: adenine, cytosine, guanine & thymine.
Een stikstofbase is via twee of drie waterstofbruggen verbonden met een een stikstofbase
van de andere complementaire streng (A-T en G-C). Deze basen lever de letters voor de
DNA-codetaal, waarmee cellen eiwitten en aminozuren maken.
Gen = Een stukje DNA in een cel dat de informatie voor het maken van een eiwit bevat.
Drie opeenvolgende stikstofbasen vormen een DNA-triplet, de code voor 1 aminozuur.
Omdat DNA het celmembraan niet kan passeren, maakt de cel een afschrift van een van
beide DNA-strengen in de vorm van mRNA: een enkelstrengs molecuul dat in plaats van
thymine (T), de stikstofbase uracil (U) heeft. Ook de suiker in de nucleotide is anders, in
plaats van deoxyribose → ribose.
Met behulp van enzymen groeit de mRNA-streng aan de matrijsstreng van het DNA. De
basenvolgorde in het mRNA komt dan overeen met die van de complementaire streng van
de matrijsstreng, de coderende streng (behalve thymine).
Wanneer het gen is afgelezen, laat het mRNA weer los en ritst het DNA weer dicht tot
dubbele helix. Het mRNA gaat vervolgens via kernporiën naar een ribosoom in het
grondplasma.
Deze ribosomen koppelen op de grond van codons, de tripletcode in het mRNA,
aminozuren aan elkaar tot een polypeptideketen. Dit begint bij het startcodon AUG en
eindigt bij het stopcodon (Binas 71G). Dan laat de polypeptideketen los van het ribosoom.
De ribosomen aan het ER verplaatsen de gevormde polypeptideketens van het grondplasma
naar de binnenzijde van het ER, daar vouwen de ketens zich op tot eiwitten. De vorm van
het eiwit bepaalt hoe goed een eiwit werkt. Misvormd eiewitten worden herstelt, of sterfen
de cel af door ophoping van verkeerd gevouwen eiwitten in het ER.
Nadat het Golgi-systeem de eiwitten heeft verpakt, gaan ze in blaasjes naar hun uiteindelijke
bestemming:
- Voor gebruik buiten de cel gaan ze via transportblaasjes naar het celmembraan
(exocytose)
- Andere eiwitten komen als enzym in de lysosomen terecht voor de vertering van
opgenomen stoffen en versleten organellen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper novavanoosterom. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 53068 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen