Motiverende gespreksvoering. Samenvatting.
H1 Waarom veranderen mensen?
- Positieve verandering vindt vaak plaats zonder behandeling. De stadia en processen die mensen dan
doorlopen, lijken veel op de stadia en processen die zij doorlopen wanneer zij wel worden behandeld.
Behandeling zou kunnen worden opgevat als het faciliteren van een natuurlijk veranderingsproces. Zo
zorgt een korte behandeling vaak voor grotere veranderingen dan geen behandeling.
- In een korte verandering worden ongeveer dezelfde resultaten geboekt als ineen langere behandeling:
veel veranderingen vinden plaats in de eerste 2 weken.
- Hoe meer behandeling iemand vrijwillig afmaakt, des te groter het profijt in de vorm van gedragsve-
randering. Maar, positieve resultaten kunnen ook te maken hebben met een derde factor: motivatie.
- Geloof en hoop: mensen die geloven dat ze kans maken te veranderen, doen dat ook. Hetzelfde geldt
voor de hulpverlener: als hij gelooft dat zijn cliënt kan veranderen, gebeurt dat ook.
- De wijze waarop je als hulpverlener met je cliënten omgaat is erg belangrijk voor de resultaten die je
boekt. Carl Rogers: 3 beslissende voorwaarden van de hulpverlener: nauwkeurige empathie,
belangeloze warmte en echtheid. Je bent niet directief; je draagt geen oplossingen, suggesties of
analyses aan. Nauwkeurige empathie betekent reflectief luisteren, waardoor eigen ervaringen en
bedoelingen van de cliënt worden verhelderd en verruimd. Confrontatie werkt vaak negatief uit. De
kans dat iemand verandert, wordt vergroot of verkleind door de manier waarop je communiceert.
- Wachtlijsten: veel mensen die op de wachtlijst staan, veranderen niet. Ze veranderen pas zodra de
behandeling begint. Ze zijn dus minder geneigd te veranderen dan wanneer ze niet op zo‟n lijst staan.
- Verandertaal: uitspraken die getuigen van motivatie en inzet en verandering teweeg brengen. Er
bestaat een verband tussen wat een mens zegt over de mogelijkheid van verandering, en de kans dat
die verandering ook echt optreed. Hoe meer weerstand iemand heeft, hoe kleiner de kans dat er
verandering zal optreden. Weerstand en verandertaal worden beïnvloedt door de hulpverleningsstijl.
Counselen op een reflectieve, ondersteunende manier zorgt ervoor dat weerstand daalt en verandertaal
stijgt.
Dus: motivatie is het fundament van verandering. De mate waarin iemand gemotiveerd is om te
veranderen, is vaak een goede voorspelling van het resultaat.
- 3 belangrijke componenten van motivatie: bereidheid, vermogen en gereedheid,.
1. Willen: het belang van verandering. Op te vatten als de mate waarin van discrepantie tussen
toestand en doel. Zo lang de werkelijkheid zich binnen gewenste grenzen afspeelt, is geen verandering
geboden; een voortdurend proces van zelfcontrole. Als hulpverlener moet je dan discrepantie
ontwikkelen.
2. Kunnen: als het belang om te veranderen groot genoeg is, zal men opzoek gaan naar man-
ieren om tot gedragsverandering te komen. Als men zich niet bewust is van een manier om te veran-
deren, gebeurt iets anders. Ze gaan ontkennen, rationaliseren en projecteren (afweermechanismen).
3. Prioriteiten: mensen stellen prioriteiten, waardoor een bepaalde verandering op dit moment
niet het allerbelangrijkste hoeft te zijn. Het kan ook zelfbedrog zijn: “Morgen doe ik het.”
Angst, vernedering, schaamte en schuld zijn niet primaire aanjagers van verandering,
Gedragsverandering komt op gang wanneer iemand die verbind met iets van intrinsieke waarde.
H2 Ambivalentie
- Ambivalentie: je hebt twee gevoelens bij iets of iemand. Het vormt een conflict tussen oplossing en
vermijding. Ze willen wel en tegelijkertijd niet veranderen. Het moet worden opgelost, wil er
verandering optreden. He verkennen ervan pakt het probleem bij de kern aan.
- Verschillende conflicten: aantrekking en aantrekking (beide alternatieven zijn even aantrekkelijk),
vermijding en vermijding (beide alternatieven brengen negatieve consequenties met zich mee),
aantrekking en vermijding (je wordt zowel aangetrokken als afgestoten voor iets) en het dubbel-
conflict tussen aantrekking en vermijding (twee alternatieven die zowel positieve als negatieve
aspecten hebben). Bij de laatste twee, vooral bij de laatste, treed ambivalentie op. Als je dichtbij een
keuze komt, worden de nare kanten daarvan duidelijk, waardoor je weer naar de andere keuze neigt en
juist daarvan de nare kanten duidelijk worden.
- Sociale en culturele factoren beïnvloeden de manier waarop iemand de kosten/baten van zijn
gedrag afweegt. Het lukt niet altijd om van gedrag af te komen door te straffen. Dit zorgt er soms
voor dat het gedragspatroon alleen maar versterkt. Je moet iemands motivaties (kosten en baten)
begrijpen als eerste stap naar verandering. Onderzoek juist wat iemand wél wil!
, H3 Verandering vergemakkelijken
- Reparatiereflex: mensen hebben een ingebouwd verlangen dingen te herstellen (oplossingen te
bieden). Het heeft vaak weinig zin om iemand die ambivalent is, een oplossing te bieden. In
tegenstelling tot wat jij wenst te bereiken, zal de ambivalente persoon de tegenovergestelde oplossing
verdedigen. Die persoon zal steeds meer voorstander worden van zijn eigen idee, het tegenover-
gestelde van jou oplossing. Jou oplossing zal dus waarschijnlijk niet worden opgevolgd. Omgekeerd
zal iemand die uitlatingen doet die blijk geven van toenemende bereidheid om te veranderen, eerder
veranderen. Je kunt reparatiereflex dus beter onderdrukken (niet gelijk oplossingen bieden).
- Wanneer een gewoonte in conflict komt met een diepgewortelde waarde, is het meestal de gewoonte
die verandert.
- Om tot verandering te komen, is ambivalentie nodig. Terwijl discrepantie toeneemt, wordt de ambi-
valentie intenser. Als de discrepantie groeit, kan de ambivalentie worden opgelost door verandering.
Discrepantie tussen de huidige toestand en de wenselijke toestand is nodig om het belang van
verandering te voelen, dit zorgt voor motivatie. Motivatie kan worden beïnvloed en ontstaan uit een
interpersoonlijke context. Als hulpverlener kun je motivatie dus verkennen en versterken!
- Verandertaal: op een wijze communiceren met de cliënt, zodat je zijn redenen voor verandering en de
voordelen van verandering uitlokt. Er zijn 4 categorieën verandertaal:
1. Nadelen van de status quo: erkennen van rede tot zorg/onvrede.
2. Voordelen van verandering: het inzien van voordelen door ze zelf te verwoorden.
3. Optimisme over verandering: uitdrukken dat verandering mogelijk is (ik kan het!).
4. Het voornemen om te veranderen: uitdrukken van de voorneming te veranderen
(beslissingstaal).
- Motiverende gespreksvoering: communiceren op een wijze die verandertaal oproept en iemand zo
een zetje geeft in de richting van veranderen. Het gezamenlijke belang ligt open op tafel en er wordt
een gesprek over gevoerd. “Een cliëntgerichte, directieve methode om te bevorderen dat de cliënt
intrinsiek gemotiveerd wordt tot verandering, door ambivalentie te verkennen en op te lossen.”
1. Cliëntgericht: gericht op actuele zorgen, perspectieven en belangen van het individu.
2. Directief: doelbewust sturen aan het oplossen van ambivalentie en verminderen van
weerstand.
3. Het is een methode van communicatie; een wijze van zijn. Geen „trukendoos‟.
4. Het richt zich op het uitlokken van iemands intrinsieke motivatie om te veranderen.
5. Het richt zich op het verkennen en oplossen van ambivalentie, zonder te dwingen.
- Motiverende gespreksvoering kan gebruikt worden als inleiding van de behandeling, kan de hele
behandeling dominant aanwezig zijn of kan als mogelijkheid achter de hand worden gehouden.
Belangrijk is wel dat het eerste sessie een motiverend gesprek is.
H4 Wat is motiverende gespreksvoering?
- De geest van motiverende gespreksvoering is het begrijpen en ervaren van het menselijk bestaan:
1. Coöperatie: je sluit een bondgenootschap dat recht doet aan de deskundigheid/
perspectieven van de cliënt. De gespreksvoering is van coöperatieve aard en houdt meer zelfonderzoek
in dan aansporing, meer ondersteuning dan overtuiging/discussie. De hulpverlener probeert een sfeer
te creëren die verandering stimuleert maar niet afdwingt.
2. Evocatie: je probeert iemands motivatie uit je cliënt te halen. Dit wordt bevorderd door de
percepties, doelen en waarden van de cliënt zelf erbij te halen.
3. Autonomie: de motivatie ligt bij de cliënt. De cliënt heeft recht om zelf keuzes te maken en
als hulpverlener schep je faciliteiten voor een doordachte keuze.
Het doel is de innerlijke motivatie te vergroten zodat er verandering van binnenuit ontstaat, en niet van
buitenaf wordt opgelegd.
- Motiverende gespreksvoering is een uitgebreide vakkundige hulpverleningsmethode die vooral
gebruikt wordt door ervaren motiverende gespreksvoerders wanneer het gaat om allerlei onderwerpen
die te maken hebben met motivatie. Er zijn simpelere technieken ontwikkelt die kunnen worden
toegepast zonder dat de „hele‟ methode wordt aangeleerd en ontwikkeld. Om verschillende ethische
redenen kan deze methode niet overal gebruikt worden: bijvoorbeeld om de kans te vergroten dat de
patiënt ergens toestemming voor geeft.
- 4 principes die aan motiverende gespreksvoering ten grondslag liggen:
1. Druk empathie uit: een cliëntgerichte, empathische hulpverleningsstijl. De hulpverlener