Colleges – Forensische Psychiatrie
College 1 – zorg, gevaar en recht
Het aantal meldingen over personen met verward gedrag neemt fors toe met de jaren.
De reden hiervoor is niet helder. Dit zijn in principe geen meldingen waarbij een strafbaar
feit wordt gepleegd.
Verward gedrag in de politie registratie
Beperkt aantal unieke personen
- Geen concrete persoon/dubbeltellingen
- Recidivisten
Politie registratie beschrijft slechts een deel van het vraagstuk
- Geen strafbaar gedrag (andere code)
- Onderrapportage
Forensische psychiatrie
Discipline op grensvlak tussen psychiatrie en recht, twee hoofdactiviteiten
- Adviseren aan de rechtbank over verdachten die mogelijk een psychiatrisch ziekte
hebben
- Behandelen en verplegen van deze patiënten binnen een justitiële context, d.w.z.
met rapportage aan de rechtbank of reclassering
Wetboek van strafrecht
Artikel 289
Hij die opzettelijk en met voorbedachten rade een ander van het leven berooft,
wordt, als schuldig aan moord, gestraft met levenslange gevangenisstraf of
tijdelijke van ten hoogste dertig jaren
Artikel 45
- Poging tot misdrijf is strafbaar, wanneer het voornemen van de dader zich door
een begin van uitvoering heeft geopenbaard
- Het maximum van de hoofdstraffen op het misdrijf gesteld wordt bij poging met
een derde verminderd
Casus
Vrouw in depressieve toestand die zichzelf en haar kinderen om
het leven geprobeerd heeft te brengen
Moet zij opgenomen worden op een psychiatrische afdeling of
wordt zij aangehouden en komt ze in het strafrechtsysteem?
- Dwangopname moet goed gekeurd worden door de
burgermeester
Lopen de kinderen gevaar?
Zorg voor de kinderen
Melden door behandelaar is verplicht bij verdenking:
Advies- en meldpunt huiselijk geweld en kindermishandeling (AMHK): ‘Veilig thuis’
Overzicht forensische psychiatrie
Psycholoog/psychiater: kijkt of de verdachte
detentie geschikt is en of bijzondere zorg
nodig is. Geeft advies of een pro-Justitia
onderzoek moet gebeuren
1
,Recherche psycholoog: gaat om de wijze van ondervraging en om advies te geven aan de
politie hoe ze dit moeten aanpakken
Pro-Justitia rapport: heeft de verdachte een geestelijke stoornis, is er iets anders in de
ontwikkeling van de persoon, kans op herhaling, heeft de persoon behandeling nodig
Schulduitsluitingsgrond – ontoerekenbaarheid (art. 39 Sr.)
Niet strafbaar is hij die een feit begaat, dat hem wegens de psychische stoornis,
psychogeriatrische aandoening of verstandelijke handicap niet kan worden
toegerekend
Procesbekwaamheid (art. 16 Sv.)
1. Indien de verdachte aan een zodanige psychische stoornis, psychogeriatrische
aandoening of verstandelijke handicap lijdt, dat hij niet in staat is de strekking van
de tegen hem ingestelde vervolging te begrijpen, schorst de rechter de
vervolging, in welke stand zij zich ook bevindt
2. Zodra van het herstel van den verdachte is gebleken, wordt de schorsing
opgeheven
Gedragskundige rapportage pro Justitia
Advies over:
- Toerekening(svat)baarheid
- Risico recidive
- Behandeladvies
- Procesbekwaamheid
Forensisch psychiatrische zorg
28 verschillende forensische zorgtitels, 7 categorieën:
- Zorg zonder strafoplegging (strafrechtelijk zorgmachtiging): iemand wordt op last
van de strafrechter behandeld in een reguliere ggz
- Tbs met dwangverpleging
- Zorg als voorwaarde bij beslissing rechter of OM
- Zorg in het kader van Forensische Psychiatrisch Toezicht (samenwerkingsmodel
gericht op de veilige uitstroom van tbs-gestelden)
- Zorg in detentie, tijdens tenuitvoerlegging vrijheidsstraf of ISD-maatregel
Het kan dat iemand tijdens een gevangenisstraf wordt overgeplaatst naar een tbs-
kliniek of reguliere ggz instelling als dat noodzakere zorg zou vereisen
- Diagnostiek
- Zorg zonder strafrechtelijke titel
Doel: herstel van de patiënt en de vermindering van de kans op recidive ten behoeve
van de veiligheid van de samenleving
Tbs met voorwaarden: tbs-dwang is een stok achter de
deur (vaak behandeling in een forensisch psychiatrische
kliniek of ggz instelling). Als iemand niet mee werkt moet
hij alsnog naar tbs met verpleging toe.
Tbs is gericht op veilige resocialisatie door dit stapsgewijs
te doen met verlof mogelijkheden
Psychiatrische stoornissen onder Nederlandse
gevangenen
- Stoornissen in het gebruik van middelen 45%
- Stoornis in het gebruik van alcohol 32%
- Antisociale persoonlijkheidsstoornis
32%
- Angststoornis 19%
- Post-traumatische stressstoornis 7%
2
, - Affectieve stoornis 13%
- Psychotische stoornis 7%
- ADHD 8%
Zorg in detentie
- Psycho-Medisch Overleg/Psycho-Medische Zorg (PMO/PMZ)
- Extra Zorgvoorziening (EZV): afdeling waar meer begeleiding is
- Penitentiair Psychiatrisch Centrum (PPC): psychiatrische afdelingen
in detentie
- Inrichting Stelselmatige Daders (ISD)
Inrichting voor Stelselmatige Daders (ISD)
Mensen met klein criminaliteit dat enorm hinderlijk is voor de wijk waar het gebeurt. Deze
mensen moeten heropgevoed worden of hun psychiatrische stoornis moet behandeld
worden.
- Doel: voorkomen dat veelpleger niet meer in crimineel gedrag vervalt; de
samenleving overlast besparen
- Duur: maximaal twee jaar
- Doelgroep: volwassenen die binnen vijf jaar, tien keer een proces-verbaal hebben
gehad (ca. 1000 plaatsen)
- Achtergrond: zeer groot deel van de ‘veelplegers’ is verslaafd, heeft problemen,
zoals schulden, psychische stoornissen of een verstandelijke beperking
- Aanpak: individuele voorbereiding op terugkeer in de samenleving; een goede
overdracht aan de gemeente, die de nazorg coördineert
Terbeschikkingstelling (tbs)
Tbs met dwangverpleging in 7 Forensisch Psychiatrische Centra (n= ca. 1400)
Doelen:
- De bescherming van de maatschappij,
- De verzorging van de verpleegde waaronder aanbieden behandeling
Duur:
- Gemaximeerde tbs: maximaal 4 jaar
- Gewone tbs: gemiddeld ruim 7 jaar
- Tbs wordt pas opgeheven als het risico op herhaling klein is geworden
Doelgroep: plegers misdrijf, waar minimaal vier jaar gevangenisstraf op staat of van
enkele specifiek genoemde delicten (bijvoorbeeld bedreiging en stalking); ten tijde van
het delict psychiatrische stoornis
Aantal tbs-gestelden in langdurige forensisch psychiatrische zorg
Mensen die in een ‘long stay’ zitten: tbs’ers waarbij de rechter steeds
constateert dat er risico is op herhaling en in tbs moet blijven. Zij worden
niet meer behandeld. Het zijn vaak mensen met ernstige psychiatrische
beperkingen.
De tbs dient om het risico voor de samenleving te reduceren
Forensische Psychiatrische Zorg Beveiliging Zorgintensiteit
Forensische Psychiatrische Zeer hoog Zeer hoog
Centra (tbs)
Forensische Psychiatrische Hoog Gemiddeld tot
Klinieken: klinieken met een half hoog
beveiligginsniveau en een hoog
zorg intensiteit
Forensische Psychiatrische Gemiddeld Gemiddeld
Afdelingen: afdeling binnen een
3
, reguliere ggz instelling
Forensische Psychiatrische Poliklinieken Geen Laag
Forensische Verslavings Klinieken Hoog Gemiddeld tot hoog
Instellingen Voor Lvg Gemiddeld Gemiddeld tot hoog
Regionale Instelling Voor Beschermd Laag Laag
Wonen
Penitentiair Psychiatrische Centra Zeer hoog Zeer hoog
Plaatsing in een Inrichting voor Jeugdigen (PIJ-maatregel/’jeugd-tbs’)
Duur: 3 jaar, maximaal 2 x 2 jaar verlengd
Doelgroep:
- Jeugdige (<18 (23) jaar) plegers misdrijf, waar minimaal vier jaar gevangenisstraf
op staat of van enkele specifiek genoemde delicten
- De veiligheid van anderen dan wel de algemene veiligheid van personen of
goederen het opleggen van die maatregel eist
- De maatregel in het belang is van een zo gunstig mogelijke verdere ontwikkeling
van de verdachte
Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (BOPZ) – 1994 tot 2020
- In bewaringsstelling (IBS)
- Voorlopige machtiging
- Voorwaardelijke machtiging 2020: Wet Verplichte geestelijke gezondheidszorg
Verplichte geestelijke gezondheidszorg
- Behandeling minder ingrijpend maken
- Verplichte zorg ook buiten een instelling mogelijk
- De cliënt moet voldoende invloed hebben
- Steeds aandacht voor de maatschappelijke participatie van de cliënt
- Familieleden en andere directbetrokkenen meer betrokken
- Voorkómen van verplichte zorg en het kiezen voor minder dwang
Crisismaatregel: kan via het civielrecht opgelegd worden na goedkeuring van de
burgermeester. De crisismaatregel duurt maximaal 3 weken
Zorgmachtiging: duurt een half jaar
Conclusie
Gestoord en gevaarlijk
- Strafrecht
- Wet verplichte ggz, Wet zorg en dwang
- Balans tussen straffen en veiligheid, zorg
- Voorkomen recidive is het belangrijkste
College 2– het gedragskundig onderzoek pro Justitia
Casus
Mevrouw A zag een jongen door een brievenbus roepen. Zij hoorde een harde gil uit het
huis komen en vervolgens een jonge vrouw naar buitenstormen die alleen een zwarte jas
droeg. De vrouw zag bleek, trilde, maakte een pathische indruk, praatte niet en leek niet
meer zelfstandig te kunnen lopen of denken. De getuige zag een lange man naar buiten
komen. Mevrouw A vroeg wat er aan de hand was waarop de man reageerde dat ze zich
met haar eigen zaken moest bemoeien “je moet uitkijken want anders neuk ik jou ook
nog”. Op de getuige maakte dit een bedreigende indruk voornamelijk omdat de vrouw
waar de man op doelde een vriendin van haar was. Kort daarna kwam de politie.
Situatie: jongeman die door de brievenbus schreeuwde was de vriend van de vrouw die
naar buiten kwam rennen hij had de politie gebeld. Toen de politie aankwam ging de
verdachte gauw naar binnen. De politie achtervolgde hem en zag in de kamer een
pornofilm aan in de kamer. Verdachte probeerde de televisie uit te zette, rook naar
alcohol, maakte een dronken indruk. Hij sprak met dubbele tong, onvast ter been en
maakte ongecontroleerde bewegingen. De man werd aangehouden en moet psychiatrisch
4
