Samenvatting
Samenvatting boek: De psychologie van arbeid en gezondheid
- Instelling
- Open Universiteit (OU)
Samenvatting van het boek van De psychologie van arbeid en gezondheid van Schaufeli en Bakker.
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 78 pagina's
Voorbeeld 4 van de 78 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
26 beoordelingen
Door: Sophier • 2 jaar geleden
Door: henkenjokeveul • 3 jaar geleden
Door: karalivolger • 2 jaar geleden
Door: ellisschot • 3 jaar geleden
Door: saskiadejongterhart • 4 jaar geleden
Door: sarabrion • 4 jaar geleden
Geweldige samenvatting! Bedankt! Meteen geslaagd bij de eerste poging met enkel deze samenvatting te studeren.
Door: WouterVK • 4 jaar geleden
Dankjewel Sara!
Door: eholscher • 4 jaar geleden
Voorbeeld van de inhoud
S262321 – Psychologie van arbeid & gezondheidContents
Hfd 1: De psychologie van arbeid en gezondheid .................................................................................... 2
Hfd 2: Theoretische modellen over werkstress ....................................................................................... 6
Hfd 3: Arbeid en mentale inspanning .................................................................................................... 13
Hfd 4: De psychofysiologie van werkstress ............................................................................................ 16
Hfd 5: Individueel assessment ............................................................................................................... 20
Hfd 6: Assessment op organisatieniveau ............................................................................................... 22
Hfd 7: Counselling en coaching .............................................................................................................. 25
Hfd 8: Arbeidsre-integratie en arbeidsrehabilitatie ............................................................................... 28
Hfd 9: Werk- en organisatiegerichte interventies ................................................................................. 32
Hfd 10: Onderzoek binnen de psychologie van arbeid en gezondheid ................................................. 36
Hfd 11: Interventieonderzoek in organisaties ....................................................................................... 40
Hfd 12: De epidemiologie van werkgerelateerde psychische aandoeningen en klachten .................... 43
Hfd 13: Emotionele arbeid ..................................................................................................................... 46
Hfd 14: de balans tussen werk en privé ................................................................................................. 49
Hfd 15: Persoonlijkheid, werkstress en gezondheid .............................................................................. 52
Hfd 17: Burnout en bevlogenheid .......................................................................................................... 57
Hfd 18: Workaholisme ........................................................................................................................... 61
Hfd 19: Gezondheid en prestatie ........................................................................................................... 63
Hfd 20: Ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid .................................................................................. 65
Hfd 21: Vrouwen, arbeid en gezondheid ............................................................................................... 68
Hfd 22: Ouder worden en duurzame inzetbaarheid op het werk ......................................................... 70
Hfd 23: Werk en gezondheid bij allochtone werknemers ..................................................................... 73
Hfd 24: Pesten op het werk.................................................................................................................... 75
Hfd 25: Baanonzekerheid ....................................................................................................................... 77
1
,Hfd 1: De psychologie van arbeid en gezondheid
Arbeids- en gezondheidspsychologie (A&G psychologie) = samensmelting van klinische,
gezondheids- en A&O-psychologie, die zich bezighoudt met het disfunctioneren van mensen in
arbeidsorganisaties. Tegenwoordig hoort daar vergroten van effectiviteit, bevorderen van
gezondheid, welzijn en motivatie bij; m.a.w. het verbeteren van het functioneren van werknemers.
Werk gaat twee kanten op: het is belastend maar tegelijkertijd ook uitdagend, het stompt af maar
kan ook ontplooiend zijn.
Definitie: De A&G psychologie is een psychologische discipline die zich bezighoudt met het
bestuderen en bevorderen van welzijn en gezondheid op het werk vanuit de gedachte van een
optimale afstemming tussen persoon en organisatie. Hierbij gaat het enerzijds om individuele
welbevinden en anderzijds verbeteren van de kwaliteit van arbeid.
Let op: veiligheid hoort niet tot de A&G discipline, dit is een technisch domein: veiligheidskunde
Gezondheid, niet enkel geestelijk en lichamelijk maar ook als gezondheidsgedrag: het gebruik van
alcohol op het werk, agressie, seksuele intimidatie, etc. Warr (2007) houdt vierdimensionaal model
van geestelijke gezondheid op het werk aan:
1. Affectief welbevinden je prettig voelen op het werk
2. Competentie in staat zijn werk goed te doen
3. Autonomie eigen keuzen in je werk kunnen maken
4. Aspiratie iets in je werk willen bereiken
Dit model is wat de A&G psychologie nastreeft. Dit betreft grotendeels betaald werk, maar ook
andere levenssferen zoals vrije tijd, gezins- en thuissituatie.
A&G psychologie is verankerd in de klinische psychologie maar gebruikt inzichten van o.a. cognitieve
psychologie (functieleer, informatieverwerking) sociale psychologie (groepsprocessen)
psychofysiologie (stress-onderzoek) persoonlijkheidspsychologie (assessment) en
ontwikkelingspsychologie (oudere werknemers)
Preventie binnen de A&G psychologie: drie domeinen & voorbeelden:
1. Primaire preventie: voorkomen dat er gezondheids- of welzijnsproblemen ontstaan
a. Vb: dragen van oorbeschermers
b. Vb: invoeren van functioneringsgesprekken
2. Secundaire preventie: beperken van schade die voortkomt uit verminderde gezondheid
a. Vb: trainingen bv. stressmanagement, time-management etc.
b. Vb: cursussen sociale vaardigheden etc.
3. Tertiaire preventie: behandeling en het voorkomen dat problemen nog groter worden
a. Vb: coaching, counselling & psychotherapie
b. Vb: arbeids-reintegratie
Veranderingen in arbeid
Er zijn een aantal sociale, culturele en inhoudelijke veranderingen gebeurd in de afgelopen eeuw,
hieronder een aantal onderwerpen en tendensen, deels met focus op Nederland.
Intensivering van arbeid: het werktempo van de Nederlander is sinds 1977 elk jaar met 1.5%
gestegen, dit stabiliseerde in 1997 maar is Europees gezien nog steeds hoog.
2
,Verandering van arbeidsinhoud: technologische verandering (automatisering, informatisering) en
stijgend opleidingspeil, werken steeds meer mensen met hun hoofd. Fysieke belasting heeft
plaatsgemaakt voor mentale en emotionele belasting, hierdoor zijn ook de gezondheidsrisico’s
verschoven van lichamelijk naar psychische klachten.
Organisatieveranderingen: flexibilisering, globalisering, 24-uurs economie. De constante uitdagingen
en veranderingen voor organisaties zijn een bron van spanning, onzekerheid en psychische belasting
Moderne bedrijfsvoering: nieuwe productiemethoden zoals ‘management by objectives’ geven meer
autonomie aan werknemers. Deze zelfstandigheid en verantwoordelijkheid verandert de verhouding
tussen werknemer en werkgever en kan een zware mentale druk leggen op beide partijen.
Aantasting van het psychologische contract: de impliciete ongeschreven verwachtingen van de
werknemer en materieel en immaterieel loon. Dit staat de laatste jaren meer onder druk omdat er
veel van de werknemer wordt gevraagd en door organisaties minder wordt geboden (vaste
aanstellingen en loopbaanmogelijkheden) wat leidt tot teleurstelling en burnout.
Arbeidsparticipatie: door de toename van vrouwen (was 25% nu 60%) en allochtonen op de
werkplek, leidt dit tot nieuwe gezondheidsklachten en werkklachten, ook de toename van oudere
werknemers in de organisatie brengt zijn specifieke problemen met zich mee.
Opkomst dienstensector: de neergang van de agrarische sector (was 31% begin van de eeuw, nu 2%)
en opkomst van de dienstensector (73% van de economie, o.a. zorg, onderwijs, banken &
verzekeringen) brengt dit ook nieuwe psychische problematiek naar voren.
Verruiming ziektebegrip: steeds meer alledaagse zaken zijn onderdeel geworden van gezondheids-
en welzijnszorg. Hierbij komt ‘protoprofessionalisering’ (= medische en psychologische begrippen
worden gehanteerd om alledaagse toestanden en ervaringen te duiden) en worden steeds meer
mentale toestanden gepsychologiseerd. Het gaat hier niet om ‘aanstellerij’ maar om reële ervaringen
te duiden waar eerder geen begrip voor was; de bandbreedte van normaliteit is hiermee smal
geworden.
Toegenomen verwachtingen: behalve inkomen en zekerheid stelt de hoger opgeleide werknemer
meer eisen aan werk zoals ontwikkelingsmogelijkheden en uitdagingen. De verwachtingen van
secundaire arbeidsvoorwaarden zijn vaak hoog. Hierdoor is de kans op desillusie evenredig aan de
hoogte van de verwachtingen die men koestert.
Individualisering: de sociale netwerken (kerk, familie, buurt, werk, vakbond, vereniging) legden
bepaalde traditie en rolpatronen op maar gaf mensen ook een sociaal netwerk met steun.
Tegenwoordig moeten mensen die rollen zelf invullen en dit vergt (sociale) inspanning en leidt bij
minder capabele mensen ook tot eenzaamheid. Minder sociale steun leidt tot minder
voorbeeldgedrag en dit maakt omgaan met moeilijke situaties op het werk meer belastend.
Uitholling professionele autoriteit: mensen zijn mondiger en assertiever geworden wat leidt tot een
neergang van de autoriteit van o.a. arts, leerkracht, politieagent, buschauffeurs, conducteurs, etc. dit
verlies van respect voor genoemde beroepen leidt tot psychische klachten. De traditionele
(autoritaire) bevelhuishouding heeft plaats gemaakt voor een (democratische)
onderhandelingshuishouding. Er wordt van leidinggevenden verwacht sociale vaardigheden,
empathie en humor te beschikken, bij gebrek hieraan is de kans op klachten groot.
Arbowetgeving: de Nederlandse Arbowetgeving (2007) is iedere werkgever verplicht om te zorgen
voor gezondheid en veiligheid op het werk. Zaken als werkdruk, agressie, geweld en seksuele
3
, intimidatie vallen hier ook onder. Bij arbodiensten werken in de regel bedrijfsartsen,
veiligheidsdeskundigen, arbeidshygiënisten, en arbeid- en organisatiedeskundigen. Veel kennis uit de
A&O en A&G psychologie wordt door Arboprofessionals toegepast.
Psychische arbeidsongeschiktheid: Sinds invoering van de WAO (1967) is de arbeidsongeschiktheid
explosief gestegen naar 10% van de beroepsbevolking. Vaak zijn hier psychosociale factoren in het
spel zoals lage-rugpijn, RSI (repetive strain injury) KANS (klachten aan de nek en schouders). De
ruimhartige WAO is inmiddels vervangen door de meer sobere WIA.
Gezamenlijke verantwoordelijkheid van werknemers, werkgevers en overheid: De overheid
speelde aanvankelijk een brede rol bij controle en handhaving van de arbeidsinspectie
(arbocovenanten) betreft arbeidsrisico’s en re-integratie. In 2007 is hier de arbocatalogi voor in de
plaats gekomen, en regelen werkgevers en werknemers dit op brancheniveau zelf onderling als het
om veiligheid en gezond werken gaat.
Hoge kosten: ziekteverzuim, arbeidsongeschiktheidsuitkeringen, medische consumptie,
personeelsverloop, productieverlies en vervangingskosten brengen kosten met zich mee. De totale
maatschappelijke kosten voor arbeid werden in 2001 op 12 miljard euro geschat. Psychosociale
belasting en werkgerelateerde psychische aandoeningen kosten Nederland jaarlijks 3 miljard euro,
oftewel 1.5% van het BBP. Aan vermindering van verzuim is nog veel eer te behalen.
Lange traditie: Nederland heeft in vergelijking met andere landen een lange traditie betreft
verbetering psychosociale arbeidsomstandigheden.
Psychologie van Arbeid en gezondheid als praktijkveld
Het begin van A&G psychologie is verbonden met beide wereldoorlogen. Aan de ene kant het
oplossen van psychische klachten zoals ‘shellshock’ en aan de andere kant het socio-technische
meten van stressreacties. Vanuit die geschiedenis zijn er nu de volgende werkdomeinen te
onderscheiden:
1. Assessment diagnostiek voor het identificeren van ziekte, symptoom of syndroom,
waarbij op systematische en methodische wijze problemen identificeert (PMI, PAGO & RIE)
a. Individueel niveau: overspanning, burnout en bevlogenheid
b. Teamniveau: conflicten en samenwerking
c. Organisatieniveau: werkcultuur, werkdruk en ziekteverzuim
2. Individuele begeleiding optimaliseren van functioneren van werknemers en werkgevers
(coaching) of lichtere vormen van begeleiding van werknemers die overspannen dreigen te
raken (counselling) tot en met psychotherapie en re-integratie van werknemers met burnout
3. Training het aanleren van vaardigheden en probleemoplossend vermogen
a. Individuele vaardigheden: assertiviteitstraining, tijdmanagement
b. Groepstrainingen: verbeteren communicatie, groepscohesie
4. Advisering A&G consultancy met betrekking tot verminderen ziekteverzuim of
arbeidsongeschiktheid, verhogen motivatie van werknemers of manier van leidinggeven
5. Onderzoek diagnose en evaluatie gevolgd door interventie in organisaties
Al deze aspecten raken steeds meer geïntegreerd, van HRM tot Arboprofessionals; dit vormt de
zogenaamde IGM (integrale gezondheidsmanagement) waarbij niet alleen wordt gekeken naar het
arbeidsperspectief (wat men niet meer wil of kan) maar ook naar het HRM-perspectief (wat
werknemers juist wel willen en kunnen).
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper WouterVK. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 61001 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen