Tentamen Media
Inhoudsopgave
Media............................................................................................................................................................ 2
Week 4.2 SB: Introductie Mediatheorie, Ideologie, Representatie en Beeldvorming..........................................2
Week 4.2 Netwerksamenleving............................................................................................................................5
Week 4.2 EM: Maatschappelijke discussies & Media..........................................................................................8
Week 4.3 SB: Gastcollege Media en Medialandschap van Pieter van Boheemen...............................................9
Week 4.3 EM: ChatGPT......................................................................................................................................12
Week 4.4 SB: Gastcollege Inclusieve taal en inclusieve media door Zihni Özdil.................................................12
Week 4.4 EM: De sturende macht van de media & Media en publiek...............................................................13
Week 4.5 SB: Gastcollege beeldtaal (Agaath Flikweert)....................................................................................16
Week 4.5 SB: Gastcollege AI-gegenereerde beelden (Erik Kalfsbeek)................................................................18
Week 4.6 SB: Content Atomisatie.......................................................................................................................20
Theorie Skills lessen week 4.3 en 4.4..................................................................................................................21
Theorie taalkrachtlessen week 4.5 en 4.6..........................................................................................................21
Theorie boek Media Explosie..............................................................................................................................23
10.5: Mediatisering........................................................................................................................................23
H11: Van massamedia naar sociale media....................................................................................................23
H12: Honderd jaar communicatieonderzoek................................................................................................26
H13: Almachtige media (Fase 1)....................................................................................................................27
H14: Opinieleiders als schakel tussen media en publiek (Fase 2).................................................................28
H15: De ontvangers komen in beeld (Fase 3)................................................................................................29
H16: Media sturen de kennisverwerking: agendasetting en kenniskloof (fase 4).........................................30
H18: Op zoek naar betekenis: verhalen, vertogen en frames (fase 4)..........................................................31
,Media
Week 4.2 SB: Introductie Mediatheorie, Ideologie, Representatie en
Beeldvorming
De media-explosie
Mediarevoluties (K. Van Wijk)
1e mediarevolutie: van spraak naar schrift
2e mediarevolutie: drukpers en massacommunicatie
3e mediarevolutie: audiovisueel/elektronisch
4e mediarevolutie: de digitale revolutie
5e mediarevolutie: VR & AR? Synthetische mediarevolutie?
Denken over media: Vijf fasen in theorievorming
Fase 1: De almacht van de media
One-step-flow: Massamedia als injectienaald (Reuzeninjectienaaldtheorie)
Alles wat vanuit de media werd uitgezonden en gebracht werd door de ontvanger aangenomen als de
waarheid. Politiek gaf veel injectienaalden, zodat de ontvanger geloofd wat de politici zeggen en hierom deze
politici steunen. Referentiekader geeft waarde aan hoe wij waarde geven aan verschillende boodschappen uit
de media.
Hier kwamen bedenkingen bij: klassieke massamedia zijn niet almachtig. Er spelen meer factoren een rol:
Sociale omgeving, opleidingsniveau, maatschappelijke context en tegengeluiden uit andere bronnen. -> Fase 2
Fase 2: De beperkte macht van de media: invloed van de opinieleider
Two-step-flow: Opinieleider geeft extra mening over berichten in de media. Hierdoor komt er een andere
mening bij die ontvangers kunnen meenemen. Invloed op hoe mensen over mediaberichten denken.
Stap 1: van zender naar opinieleider, stap 2 van opinieleider naar leden van publiek in omgeving van
opinieleider
Voorbeelden: Sander schimmelpennick en Tim Hofman(Boos)
Herziening van tweetrapsmodel -> Multiple-step-flow
Meerdere stappen mogelijk met opinieleider als schakel.
,Interpersoonlijke communicatie blijkt onuitputtelijke bron voor informatievoorzieningen–verwerking. Er zijn
meerdere communicatiestromen mogelijk tussen zender, opinieleider en publieksgroepen.
Fase 3: Aandacht voor de ontvanger
De vraag is niet: Wat doen media met mensen -> Maar: Wat doen mensen met media?
Iedereen maakt gebruik van media en doet mee aan media. Veel mensen plaatsen op social media waardoor je
eigen zelf ook media bent.
Actieve mediagebruiker: Wij als mediagebruiker actief betekenis geven aan mediaboodschappen. Dit doet
iedereen de hele dag door, bewust en onbewust.
Zwamvlokmodel: Netwerkbenadering (Brouwer): Theorie die gaat over de
netwerkmaatschappij. Het idee erachter is dat de zwam boven de grond staat en
is heel zichtbaar voor iedereen. Dit is de media. Onder de grond zit de zwamvlok.
Het lijkt op een netwerkje en daar vindt de communicatie plaats over de
mediaboodschappen. De plek waar mensen hierover spreken en een mening
vormen over een boodschap. Het zwamvlokmodel in het informatietijdsperk ->
boven aan de traditionele media, onder de grond het gesprek tussen de normale
mensen. De media kunnen ook tijdelijk stoppen met zenden, de netwerken
praten door. En ook de geruchten in het netwerk kunnen bij media komen die het
dan bij het grotere publiek aan het ligt brengt.
- Voorbeeld: Yvonne Coldeweijer. Zij maakt veel gebruik van haar netwerk. Zodra er iets naar boven
komt, neemt de media dit over.
- Voorbeeld: Black lives matter -> d.m.v. inzetten sociale netwerken om zo de ideeën te verspreiden.
Uiteindelijk lieten mensen over heel de wereld in de fysieke wereld hun stem horen.
Kanttekening: Communicatiemodel werd niet verder theoretisch uitgewerkt en expliciteerde de veronderstelde
wisselwerking tussen media en publiek niet.
In informatietijdperk: Nu niet alleen in real life, maar ook online en een wisselwerking tussen beide.
Netwerkmodel
Uses and Gratifications theorie (Nut en beloningen): Hierbij gaat het om de behoefte van de mediagebruiker.
Waarom gebruiken mensen bepaalde media. Kernprincipes gaan over dat mediagebruikers graag zelf kiezen
welke media wij gebruiken (Aansluiten bij normen en waarden en wereldbeeld) en de behoefte bevredigen
(directe toegang) -> Behoefteonderzoek -> Doelgroeponderzoek/analyse. Je kiest de media die bij je past, die
staat voor de dingen die jij belangrijk vindt, deelt wat je leuk vindt en behoefte vervult in wanneer je het tot je
wilt nemen.
- Voorbeeld: motieven radiohoorspellen: Emotionele ontlading, identiteit ontlenen en raadgeving.
Motieven om media te gebruiken:
- Leerfunctie: je leert hoe je je behoort te gedragen, je voelt je hierdoor veiliger in een maatschappij vol
onzekerheden.
- Informatieve functie: Je krijgt allerlei soorten informatie, hierdoor houd je contact met de
buitenwereld.
- Opwinding, genoegen: het is leuk e ontspannend, je vergeet vervelende dingen, ontspannen van
zorgen van alledag.
- Statusverschaffing: indruk maken op andere door informatie en kennis die je hebt verzameld.
Vier hoofdkenmerken:
- Verwachtingen van gebruikers bepalen mediagebruik. Ze nemen het alleen op als het prettig of
belangrijk is.
- Mediagebruikers kiezen bewust mediumtype en boodschap. Wat bevredigd de behoefte die ze hebben
- Waarden, motieven en verlangens van ontvangers zijn uitgangspunt. Gebruikers kiest wat hij/zij wil
- Mediagebruikers geven zelf betekenis en mediabeleving. Gebruikers geven deze zelf aan.
Kanttekening: Vaak kwantitatief d.m.v vragenlijst. Selectie steekproefgewijs van respondenten. Deze manier
levert weinig diepgang op. Vooral de termen uses en gratification vaststellen is lastig en verschilt per
onderzoeker.
In informatietijdperk: Internet kan veel behoefte en wensen bevredigen. Ook kan je veel meer te weten komen
van het publiek.
Fase 4: Sturende macht van de media -> verder toegelicht bij theorie boek
, Agendasetting & Framing
o Framing: Manier waarop je een mediaboodschap inkadert. ‘Inteligente lockdown’: Labeling ->
Voorbeeld corona; Schapen die volgde en wappies die protesteerde. Dit had veel invloed op
beeldvorming over hoe er gekeken wordt naar groepen in de samenleving.
o Agendasetting: De media heeft een bepaalde agenda die invloed heeft op de publieksagenda.
De media bepalen niet hoe je over iets denkt, maar wel waar je over denkt. Als er iets in het
nieuws is, ga je het er zelf ook eerder over hebben.
Vanuit boek ook: discouranalyse, kenniskloof, culturele indicatoren, zwijgspiraal, cultuurindustrie, media-
imperialisme, specifieke mediawerking.
Fase 5: Media in het digitale tijdperk: De media-explosie
Wederzijdse betrekkingen tussen zender en ontvanger staan in het middelpunt (interactie, participatie,
convergentie, cocreatie, user-generated content, platformwerking)
Mediatisering & Globalisering
o Mediatisering: Alle tegenwoordigheid van de media. We leven niet meer met de media maar
in de media. Wij worden geïnspireerd door van alles en passen ons hierop aan. Veel ziet er
hierdoor ook hetzelfde uit.
o Globalisering: Iedereen staat met elkaar in contact over de hele wereld.
‘’The world is a global village.’’ -> Marshall Mcluhan. Iedereen is met elkaar in verbinding en
kan interactie met elkaar hebben.
Onderzoek naar zes dimensies van media-explosie:
- Groei van aantal en diversiteit van mediamiddelen
- Digitalisering van mediatechnologie
- Convergentie
- Uitbreiding zintuigenlijke ervaring
- Massa-zelf-communicatie
- Professionalisering van communicatie- en mediaberoepen
Fase 6: Synthetische media? -> Zelf toegevoegd als mogelijke 6 e fase
Synthetische media zijn door AI gemanipuleerde of gecreëerde media.
Voorbeeld: Afbeelding gecreëerd met AI. Ander voorbeeld is nummer van Drake en TheWeekend. Ook digital
humans/avatars/digital doubles. Esther Olofsson en Miquela.
Deepfakes: voorbeeld van Welmoed Sjitsma die slachtoffer werd van deepfake porno, waarbij haar hoofd was
geplakt in een pornovideo.
Ideologie: Het geheel van de beginselen, denkbeelden van een stelsel.
‘’.. a system of meaning that helps define and explain the world and that makes the value judgements about
that world. Does not necessarily reflect reality accurately (but) can represent a distorted view.’’ – Croteau &
Hoynes
Dominante ideologie
Representatie: ‘’Media representations are the way in which media portrays particular groups, communities,
experiences, ideas or topics form an particular ideological or value perspective.’ – Croteau & Hoynes
