Hoofdstuk 5: Wetenschap en werkelijkheid
Onderzoekers willen de werkelijkheid doorgronden: maar is hun blik daarop neutraal?
Hoe objectief zijn monografieën eigenlijk? Zijn het vooral persoonlijke, gekleurde beelden? ‘Situated
knowledge’.
5.1 Het standaardbeeld van wetenschap in een notendop
Standaardbeeld van de verhouding tussen wetenschap en werkelijkheid werd in jaren ’20 door
Wiener Kreis ontwikkeld: logisch positivisme/empirisme:
- Werkelijkheid bestaat onafhankelijk van de mens, ook al is een deel van die werkelijkheid door de
mens gecreëerd.
- Werkelijkheid kan direct en objectief worden waargenomen en kan beschreven worden met
objectieve woorden: waarnemingstaal.
- Aan die werkelijkheid kunnen hypothesen worden getoetst (theoretische taal)
- Scherpe scheiding tussen waarnemingstaal en de theorietaal.
- Ware kennis bestaat en de taal waarin die kennis is geformuleerd zijn qua structuur identiek. Taal
geeft dus werkelijkheid af.
- Er is een strikte scheiding tussen wetenschappelijke uitspraken en subjectieve uitspraken.
- Positivistische wetenschapsbeoefening brengt wetenschappelijke én maatschappelijke vooruitgang.
Dit idee heerste tot en met de jaren ’70, tot de alternatieve benaderingen opkwamen. Eerder kreeg
het logisch positivisme wel nuanceringen (jaren ’50) van Popper (kritisch rationalisme: emprische
waarneming is altijd beïnvloedt door theoretische concepten) en van Kuhn (idee van paradigma’s).
Brian Berry, aanhanger van logisch positivisme, ontwikkelde ‘scientific toolkit’ van vragen waardoor
men kan bepalen of een uitspraak wetenschappelijk is.
5.2 Hedendaagse visies: post positivistische stellingen
Postpositivistische wetenschapsfilosofen hebben vanaf jaren ’80 dit standaardbeeld bestreden.
Voortbordurend op de ideeën van Kuhn ontwikkelden zij een alternatief. Met de volgende ideeën:
Lokale kennis en waarheden
Kennis wordt niet verkregen door objectieve waarneming door een neutrale onderzoeker. Het is een
product van wetenschappers die gevangen zijn in paradigma’s, maatschappelijke contexten en de
plaats en tijd waarin ze werken. Ook geslacht, nationaliteit, religie etc. beïnvloeden kennis: kennis is
‘situated knowledge’ (Donna Haraway). De waarheid bestaat niet meer, maar is plaats en
tijdsgebonden. Relativisme zet de toon. Barnes: ‘local knowledge’.
Een geconstrueerde werkelijkheid
Er is geen werkelijkheid die onafhankelijk van onze concepten bestaat. De waargenomen
werkelijkheid is niet identiek aan de ‘echte’ werkelijkheid. De meeste constructivisten erkennen het
bestaan ervan wel, maar we kunnen er niet achter komen.
De macht van taal in de politiek
Voor postpositivistische wetenschapper is taal een machtig middel. Teksten creëren werelden en
construeren samenhangen en verleiden lezers om die werelden als juist te zien. Ook politici weten
dit: TGV-net voorbeeld. Maar niet alleen in de politiek is dit belangrijk, ook in het dagelijks leven. Met
taal wordt de werkelijkheid geïnterpreteerd en de sociale werkelijkheid gemaakt.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper TentamensHalen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,09. Je zit daarna nergens aan vast.
