Module 4: voorkoming van
witwassen & nanciering van
terrorisme en de naleving van
nanciële embargo’s
1. Wettelijk kader
1.1. Het repressieve luik
Het repressieve luik van de anti-witwaswetgeving voorziet in de strafbaarstelling van het
witwassen van illegaal verkregen vermogensvoordelen alsook de inbeslagneming en
verbeurdverklaring van deze vermogensvoordelen. De repressieve wetgeving wordt geregeld door
verschillende toepasselijke bepalingen uit het Strafwetboek en het Wetboek voor Strafvordering:
• Artikel 505 Strafwetboek omvat het strafrechtelijke verbod op witwassen;
• Artikelen 42, 43, 43bis, 43ter, 43quater en 505 Strafwetboek en artikel 524bis Wetboek van
Strafvordering regelen de verbeurdverklaring van illegale vermogensvoordelen;
• Artikelen 35, 35bis en 35ter Wetboek van Strafvordering regelen de inbeslagneming van
illegale
vermogensvoordelen.
1.2. Het preventieve luik
1.2.1. Het Europese wettelijk kader
De huidige anti-witwaswetgeving is voornamelijk gebaseerd op de vierde Europese anti-
witwasrichtlijn. Deze richtlijn heeft als doel een uniforme interne markt te bevorderen door
consistentie te bewerkstelligen tussen internationale, EU- en nationale benaderingen. De
implementatie van de regelgeving is exibel, met risicogebaseerde regels die zich aanpassen aan
nieuwe bedreigingen. Deze nadruk op de risicogebaseerde aanpak wordt ook weerspiegeld in de
Belgische wetgeving. Bovendien streeft de richtlijn naar harmonisatie met de "Financial Action
Task Force on Money Laundering" (FATF) aanbevelingen.
De FATF is een internationale organisatie gericht op het bestrijden van witwassen, nanciering van
terrorisme en proliferatie van massavernietigingswapens. De 40 FATF-aanbevelingen leiden deze
inspanningen. Alle FATF-leden, inclusief de EU-lidstaten, moeten deze aanbevelingen
implementeren en naleven, gecontroleerd via evaluaties zoals het rapport van België in 2015.
De vijfde anti-witwasrichtlijn werd in Belgische wetgeving omgezet in juli 2020. De Europese
Commissie stelt het "AML Package" voor om de EU-regels te versterken, inclusief oprichting van
een nieuwe AML/CFT-autoriteit. Dit pakket omvat een nieuwe Europese AML/CFT-autoriteit, een
AML/CFT-verordening met toepasselijke regels, een zesde AML/CFT-richtlijn ter vervanging van
de vierde en herziening van de geldovermakingenverordening om crypto-activa te traceren.
De nieuwe EU-autoriteit, AMLA, zal toezicht transformeren, samenwerking tussen nanciële
inlichtingeneenheden versterken en coördinatie tussen nationale autoriteiten faciliteren om
correcte naleving van EU-regels te waarborgen. Het doel is om illegale stromen te analyseren en
nanciële inlichtingen van waarde te maken voor rechtshandhavingsinstanties. AMLA zou in 2024
operationeel moeten zijn.
Het AMLA zal:
• Een geïntegreerd AML/CFT-toezichtssysteem opzetten met gemeenschappelijke methoden en
strengere normen.
Page 1 of 37
fifi fl fi fi
, • Direct toezicht houden op risicovolle nanciële instellingen over meerdere lidstaten en
coördinatie met nationale toezichthouders.
• Samenwerking en analyses tussen nanciële inlichtingeneenheden bevorderen voor
grensoverschrijdende detectie van illegale nanciële stromen.
• Een EU-handleiding voor AML/CFT opstellen om regels te harmoniseren, inclusief
klantenonderzoek, uiteindelijke begunstigden en taken van toezichthouders en FIE's.
• Nationale bankrekeningenregisters koppelen voor snellere toegang tot informatie, met
waarborgen volgens Richtlijn (EU) 2019/1153.
Het AML-pakket stelt volgende voor:
EU-brede limiet van 10.000 euro voor contante betalingen instellen, evenals verbod op anonieme
crypto-activa-portefeuilles.
EU-maatregelen tegen landen op de FATF-lijst in verhouding tot de risico’s.
Zesde anti-witwasrichtlijn vervangt Richtlijn 2015/849/EU en breidt AML/CFT-regels naar hele
cryptosector uit, zodat crypto-activatransacties traceerbaar zijn.
1.2.2. Het Belgisch wettelijk kader
Het preventieve aspect omvat maatregelen die speci eke beroepen/ondernemingen opleggen om
illegale winsten uit de legale economie te houden en om te voorkomen dat het nanciële systeem
wordt gebruikt voor terrorisme nanciering. Dit omvat de wet van 18 september 2017 ter
voorkoming van witwassen en nanciering van terrorisme, samen met bijbehorende
voorbereidende werkzaamheden.
1.2.2.1. Financiële instellingen die vallen onder het prudentieel toezicht van de
NBB
Bepaalde instellingen vallen onder het toepassingsgebied van de Anti-witwaswet en worden
gecontroleerd door de Nationale Bank van België (NBB). Dit omvat kredietinstellingen,
verzekeringsondernemingen voor levensverzekeringen, betalingsinstellingen, uitgevers van
elektronisch geld, elektronisch geldinstellingen, vere eningsinstellingen, centrale
e ectenbewaarinstellingen, maatschappijen voor onderlinge borgstelling en
beursvennootschappen. Deze instellingen moeten voldoen aan aanvullende regelgeving, zoals het
Anti-witwasreglement van de NBB en relevante circulaires, waaronder die over risicobeoordeling
en rapportage.
De relevante bepalingen zijn overzichtelijk ingedeeld in thema's en kunnen worden geraadpleegd
op de NBB-website onder 'Voorkoming van het witwassen van geld en de nanciering van
terrorisme'. Deze cursus zal relevante verwijzingen maken naar de commentaren en
aanbevelingen van de NBB op deze website.
1.2.2.2. Financiële instellingen die vallen onder het prudentieel toezicht van de
FSMA
Bepaalde instellingen vallen onder de Anti-witwaswet en staan onder toezicht van de Autoriteit
voor Financiële Diensten en Markten (FSMA). Dit omvat vermogensbeheer- en
beleggingsadviesvennootschappen, beheervennootschappen van collectieve beleggingen,
beleggingsvennootschappen, alternatieve nancieringsplatformen, marktexploitanten,
valutawisseldienstverleners en andere nanciële dienstverleners zoals makelaars, planners en
verzekeringsbemiddelaars.
Deze instellingen vallen onder aanvullende regelgeving naast de Anti-witwaswet, waaronder het
Anti-witwasreglement van de FSMA, circulaires over organisatorisch kader, periodieke
vragenlijsten, risicogebaseerde aanpak en aandachtspunten bij het invullen van vragenlijsten.
Hoewel commentaren en aanbevelingen van de NBB op haar website richtinggevend zijn voor
instellingen onder FSMA-toezicht, zijn ze niet bindend.
Page 2 of 37
ff fifi fi fi fi fi fffi fi fi
, 2. Toepassingsgebied
2.1. Repressief luik
2.1.1. Omschrijving van het begrip “witwassen”
Artikel 505 van het Strafwetboek verbiedt witwassen als speciale vorm van heling, maar de term
"witwassen" wordt niet expliciet gebruikt. Witwassen omvat:
1. Het kopen, ruilen, om niet ontvangen, bezitten, bewaren of beheren van illegale
vermogensvoordelen indien men op het ogenblik van de aanvang van deze handelingen de
illegale oorsprong van die zaken kenden of moesten kennen (het zgn. eerste witwasmisdrijf)10
(voorbeelden: erven, het storten en afhalen van geld op een bankrekening, het beheer van
vermogensvoordelen,...);
2. Het omzetten of weer overdragen van illegale vermogensvoordelen met de bedoeling de
illegale herkomst ervan te verbergen of te verdoezelen of een persoon die betrokken is bij een
misdrijf waaruit deze zaken voortkomen, te helpen ontkomen aan de rechtsgevolgen van zijn
daden (het zgn. tweede witwasmisdrijf) (voorbeelden: aankoop van e ecten, aankoop van
vastgoed, de inbreng in vennootschappen met illegale kapitalen); of
3. Het verhullen van de aard, de oorsprong, de vindplaats, de vervreemding, verplaatsing of
de eigendom van illegale vermogensvoordelen indien men op het ogenblik van de aanvang van
deze handelingen de illegale oorsprong van die zaken kenden of moesten kennen (het zgn. derde
witwasmisdrijf).
2.1.2. Deelneming van witwassen
De strafrechtelijke sanctie voor het witwasverbod geldt niet alleen voor degenen die de misdrijven
zelf plegen, maar ook voor deelnemers. Er zijn twee soorten deelnemers: mededaders en
medeplichtigen. Voor deelneming moet aan de volgende voorwaarden zijn voldaan:
deelnemingsopzet, speci eke wilsovereenstemming en het daadwerkelijk plegen van het misdrijf.
Financiële instellingen kunnen strafrechtelijk worden vervolgd als ze bewust en al dan niet
noodzakelijke hulp bieden bij witwassen of andere misdrijven. Bij het eerste en derde
witwasmisdrijf kunnen nanciële instellingen alleen worden vervolgd voor deelname als de
vermogensvoordelen afkomstig zijn van ernstige scale fraude met ingewikkelde mechanismen of
internationale omvang.
2.1.3. Geadresseerden van de wetgeving
Gezien zijn strafrechtelijk karakter, geldt het verbod op witwassen voor alle natuurlijke en
rechtspersonen.
2.2. Preventief luik
2.2.1. Omschrijving van de begrippen “witwassen” en “financiering van
terrorisme”
De preventieve anti-witwaswetgeving de nieert "witwassen van geld" als de omzetting,
overdracht, verhulling of verwerving van geld of goederen die zijn verkregen uit criminele
activiteiten. Dit omvat medeplichtigheid, poging, hulp, aanzetten tot en meer. Voor goederen om
als "illegaal verkregen" te worden beschouwd, moeten ze afkomstig zijn van basismisdrijven zoals
sociale fraude, georganiseerde misdaad, drugshandel, mensenhandel en ernstige scale fraude.
Preventieve wetgeving richt zich dus op vermogensvoordelen uit ernstige misdaden, terwijl
repressieve wetgeving geld witwassen behandelt zonder onderscheid naar misdrijf.
Voor deze wetgeving wordt " nanciering van terrorisme" gede nieerd als de verstrekking of
Page 3 of 37
fi fi fi fi fi fi ff fi
