LITERATUUR SAMENVATTING JEUGDCRIMINALITEIT EN JEUGDBESCHERMING
HOORCOLLEGE 1
HENDRIKS, STAMS EN ASSCHER 2021
HOOFDSTUK 2: FORENSISCHE ORTHOPEDAGOGIEK: EEN JURIDISCH KADER
Internationale visie op rechten van kinderen
IVRK is het belangrijkste instrument voor het beschermen van het kind. → verdrag verplicht ouders te
ondersteunen in de verzorging en opvoeding van hun kind.
Enkel in extreme gevallen is een uithuisplaatsing (UHP) mogelijk (IVRK, artikel 9), waaraan een
strenge rechtelijke toetsing vooraf moet gaan. Als ouders niet akkoord gaan met de UHP, kan dit toch
worden uitgevoerd als dit in het belang is van het kind (= ultimum remedium).
Het kind moet na een UHP naar:
1. Familieleden
2. Vervangend gezin
3. Passende residentiële instelling
Het kind en de ouders moeten betrokken worden bij de beslissing voor UHP en aan hun mening moet
een passend gewicht worden gehecht
Jeugdwet
De belangrijkste verandering in de Jeugdwet is de transitie van de Jeugdzorg naar de gemeente. De
gemeente is nu verantwoordelijk voor alle aangeboden jeugdhulp en de uitvoering van
kinderbeschermingsmaatregelen. Gemeentes:
• Moeten zorgen voor een toereikend aanbod van jeugdhulp
• Hebben een adviserende rol t.a.v. van jongeren/netwerk/professionals over welzijn van
kinderen
• Bepalen welke jeugdhulp ingezet moet worden
De forensische zorg aan jeugdigen omvat de jeugdbescherming en jeugdreclassering
Evaluatie jeugdwet
• Meer tijd nodig voor implementatie Jeugdwet
• Voor sommige kinderen/ouders is de jeugdhulp niet toegankelijk genoeg
• Betere informatievoorziening nodig om betere toegankelijkheid te creëren
• Er moeten meer verbindingen worden gelegd met andere domeinen (school,
schuldhulpverlening etc.)
Maak lokale teams die voldoende diepgang en professionaliteit hebben over dat thema
Jeugdrecht: civiel en strafrecht
Het civiele kader is geregeld in het Burgerlijk Wetboek (BW) en de Jeugdwet. Hierbij kan de jongere
te maken krijgen met uithuisplaatsing of ondertoezichtstelling (OTS).
Ondertoezichtstelling: gecertificeerde instelling houdt toezicht op het gezin en er komt een
gezinsvoogd
Voorafgaand aan een machtiging UHP moet een indicatiebesluit ten grondslag liggen. In de Jeugdwet
staat dat er verantwoorde hulp geboden moet worden (= veilig, doeltreffend, doelmatig, clientgericht
en afgestemd op de behoeftes van kind of ouder).
Vrijheidsbeperkende maatregelen
• Kunnen alleen ingezet worden in de gesloten jeugdhulp.
• Ze mogen alleen worden ingezet als het
1. Noodzakelijk is voor de veiligheid
2. Ter overbrugging van een tijdelijke noodsituatie
3. Als ze in het hulpverleningsplan zijn opgenomen (hierin is vastgelegd onder welke
voorwaarden/voor welk doel het mag worden ingezet).
1
,Het toepassen van vrijheidsbeperkende maatregelen moet worden vastgelegd in een reglement,
waarin opgenomen wordt hoe en wie deze besluiten neemt → de rechter toetst de toepassing van
dwangmiddelen a.d.h.v. subsidiariteit, proportionaliteit en doelmatigheid
Dwang = kinderbeschermingsmaatregelen die akkoord krijgen van de rechter, waardoor gedwongen
hulp ingezet kan worden.
Drang (preventieve jeugdbescherming) = heeft geen wettelijke basis, waardoor bezwaar of beroep
niet mogelijk zijn. Drang mag niet worden ervaren als dwang
Een minderjarige mag worden aangehouden op grond van een verdenking van schuld aan een
strafbaar feit. Kinderen jonger dan 12 jaar kunnen niet strafrechtelijk worden vervolgd.
Strafrechtelijk kader
Hierin kan iemand worden aangehouden als verdachte van een strafbaar feit. Een minderjarige mag 3
dagen worden vastgehouden (+ maximale verlening van 3 dagen). Verder heeft hij recht op een
advocaat. Als een minderjarige langer moet zitten (14 dagen), wordt hij overgeplaatst naar de justitiële
jeugdinrichting.
Adolescentenstrafrecht
Speciale behandeling van jongeren tussen de 18 en 23 in het strafrecht, sinds 2014, waardoor iemand
volgens het jeugdstrafrecht berecht kan worden. Dit kan op basis van kenmerken van de dader of de
context van het delict
Advies- en Klachtenbureau Jeugdzorg (AKJ)
Bestaat sinds 1971 en voert sinds 2015 landelijk het vertrouwenswerk in de jeugdhulp uit als wettelijke
taak, o.b.v. de Jeugdwet en WMO.
Vertrouwenspersoon: de persoon die jeugdigen, ouders of pleegouders op hun verzoek ondersteunt
in de aangelegenheden die samenhangen met de wettelijke taken en verantwoordelijkheden van het
college van burgemeesters, wethouders, de jeugdhulpaanbieder, de gecertificeerde instelling en Veilig
Thuis.
Cliënten/ouders hebben het recht op gehoord te worden. Het AKJ maakt daarom onderdeel uit van de
rechtspositie van cliënten, waardoor het overheidsingrijpen gelegitimeerd kan worden
Conclusie
• Sinds 2015 ligt de verantwoordelijkheid m.b.t. jeugdhulp bij gemeenten, waarbij de
toegankelijkheid van de hulp aan kinderen en hun systemen van groot belang is
• Jeugdhulp kan geboden worden in het vrijwillige kader, civiele kader en strafrechtelijke
kader. Hierbij is het van belang dat het sociale systeem van het kind wordt betrokken en
inspraak heeft in de vormgeving van de hulpverlening, net als de jeugdige zelf
• Opname van een jeugdige in een residentiele instelling is het ultimum remedium (kan enkel
o.b.v. zwaarwegende redenen en moet ten goede komen van de ontwikkeling).
• Het hoofddoel van vrijheidsbeneming is behandeling en bescherming van het kind, wat
betekend dat vrijheidsbeneming alleen gerechtvaardigd is als dit in volle overeenstemming is
met de wet. De kwaliteit van de zorg is de rechtvaardiging voor de opsluiting
• Op dit moment lijkt de mening van kinderen onvoldoende meegewogen te worden t.a.v.
belangrijke beslissingen in het traject en bestaat onder medewerkers in instellingen geen
consensus over wat vrijheidsbeperkende maatregelen zijn en welke maatregelen hieronder
vallen. Hierdoor ontstaat een grijs gebied waardoor rechten van de kinderen eerder
geschonden worden.
• De wet geeft instellingen de vrijheid hun eigen beleid te maken, maar het blijkt dat dit beleid
niet expliciet genoeg is over de kinderrechten. Ook in preventieve jeugdbescherming (drang)
is de rechtspositie van jongeren onzeker. Doordat drang niet wettelijk geregeld is, zijn er geen
juridische waarborgen (bezwaar en beroep).
2
, HENDRIKS, STAMS EN ASSCHER 2021
HOOFDSTUK 29: GESCHIEDENIS VAN RESIDENTIELE JEUGDHULP
Residentiele jeugdhulp
Residentiele jeugdhulp: een vorm van jeugdhulp waarbij jongeren (0 tot 23 jaar) dag en nacht buiten
hun eigen omgeving verblijven
De duur van de behandeling kan uiteenlopen van kortdurende crisisopvang tot aan zogenoemde
long stay leefgroepen. Daarnaast kan residentiele jeugdhulp zowel open (zoals gezinshuizen en
kamertrainingscentra) als gesloten zijn (zoals de jeugdzorgplus en justitiele jeugdinrichtingen).
De gemeenschappelijke deler van verschillende typen residentiele voorzieningen is dat zij een
intensieve vorm van gespecialiseerde jeugdhulp bieden
De voornaamste doelen van residentiele jeugdhulp zijn:
1. Veilige basis creëren
2. Toe werken naar zelfstandigheid of terug naar huis
3. Weer deel te kunnen nemen aan de maatschappij
Een plaatsing in een crisis opvang, kamertraining, of behandelcentrum richt zich, naast
bovengenoemde doelen) op een specifieke indicatie:
1. De crisis dient gestabiliseerd te worden
2. Vaardigheden voor zelfstandig wonende dienen aangeleerd te worden
3. Specifieke gedragsproblematiek dient behandeld te worden
Indicatiestelling en doelgroep
Residentiele jeugdhulp is niet vrij, zonder indicatie, toegankelijk en dient alleen in het uiterste geval te
worden toegepast.
In het geval van een open plaatsing wordt deze door en met in samenwerking met ouders
aangevraagd. In het gesloten kader kan er sprake zijn van een civielrechtelijke maatregel of een
strafrechtelijke maatregel
Jongeren in de residentiele jeugdhulp vertonen in vergelijking met jongeren in andere vormen van
hulpverlening over het algemeen het meeste gedragsproblemen. In de populatie jongeren binnen de
residentiele jeugdhulp is over het algemeen sprake van complexe, meervoudige problematiek.
Vrijwel alle jongeren hebben een verleden met problemen in de ouder-kindrelatie en traumatische
gebeurtenissen→ bij bijna alle jongeren in de residentiele jeugdhulp is dan ook sprake geweest van
eerdere hulpverlening.
Ontstaan residentiele jeugdhulp
De eerste vorm van residentiele jeugdhulp in Nederland ontstond in 1491, toen in Utrecht het eerste
weeshuis werd gevestigd
Begin 20e eeuw: invoering kinderwetten
1905→ invoering kinderwetten. Deze kinderwetten vormen nog steeds het fundament voor het
bestaande systeem van jeugdbescherming en jeugdstrafrecht. Door deze invoering van de
kinderwetten pleitte men voor meer professionalisering binnen de jeugdhulp.
Voor het bestaan deze kinderwetten was de plaatsing van een jongere namelijk niet afhankelijk van de
individuele problematiek maar van het beschikbare aanbod aan residentiele voorzieningen,
financiële afwegingen en vooral kerkelijke of levensbeschouwende overwegingen.
Ook bestond het personeel grotendeels uit vrijwilligers en ongediplomeerde. Ook waren er geen
wettelijke vereisten voor het uitoefenen van beroepen binnen jeugdhulp en waren de leefgroepen
binnen de instellingen groot.
Na de tweede wereldoorlog: professionalisering van de jeugdhulp
De residentiele jeugdhulp groeide en de professionalisering kwam in een stroomversnelling.
De overheid zorgde voor meer geld waardoor er meer invloed was.
• Er kwamen meer richtlijnen
3
