Een nieuwe vorm van lokale
heerschappij (bladzijde 228-253)
Door de toenemende bevolkingsdichtheid tijdens de middeleeuwse expansie periode,
ontstaat er ‘compartimentisering’. Dit houdt in dat land wordt opgedeeld in eenheden van
wereldlijk en kerkelijk bestuur. Mensen gingen horen bij formele lokale organisaties en
daarbij hoorden rechten en plichten. Er ontstonden lokale gemeenten, landelijke parochies
en lokale heerschappijen.
Een banale revolutie
● Door de rijksdelingen ontstonden autonome vorstendommen. Lokale aristocraten, in
de vroege middeleeuwen zijn aristocraten vooral grootgrondbezitters, gingen zich
een natuurlijk recht aankennen over de boeren op hun land. Het publieke gezag was
niet geheel afwezig: er bestond zoiets als ‘bannus’, dit is soevereine koninklijke
macht die wordt uitgevoerd door graven op regionaal niveau, en door hun
vertegenwoordigers in grotere plaatsen.
● In de 10e en 11e eeuw komen er meer burchten en meer lokale aristocraten die zich
‘heer van’ hun plaats gaan noemen. Er ontstaat een nieuwe manier van heersen: de
macht is niet gebaseerd op grondbezit, maar heersers kennen zichzelf macht toe,
zonder die gekregen te hebben van een koning of graaf. Dit is de ‘banale revolutie’
(ze gaan de ‘bannus’ zelf uitvoeren).
● Dit gebeurde op twee manieren: (1) van bovenaf (de koning wilde zijn macht
versterken door meer burchten te vestigen, stelde lokale heren aan als
vertegenwoordigers, en deze maakten zich langzaam los van de macht van de
koning), (2) óf op eigen houtje (bij afwezigheid van hoger gezag van een koning
bijvoorbeeld, lokale heren die genoeg macht konden verkrijgen en geld hadden om
zelf een burcht op te richten, en daarna hun macht over de lokale bevolking
uitstrooide).
● Deze lokale heersers, ook wel banale heersers genoemd, gingen recht spreken,
belasting heffen, verplichtingen opleggen die normaal alleen voor onvrije boeren
golden en hand- en spandiensten eisen. Dit maakte hen niet populair bij de
bevolking, omdat het vaak gepaard ging met (willekeurig) geweld. Ze hadden
namelijk een privé legertje wat goed getraind en bewapend was, en een burcht voor
bescherming.
Regionale verschillen en feodo-vazallitische verpakking
● In Engeland gebeurde iets vergelijkbaars: zij dwongen ook bepaalde monopolies af
op hun landerijen, en deden een klein beetje aan rechtspraak, maar ze konden niet
om de lokale rechtbank en sheriff heen manouvreren.
● In Spanje konden lokale machthebbers hun macht versterken d.m.v. de Reconquista.
doordat ze hiermee heren aan konden zetten tot het verdrijven van moslims in hun
gebied, en door opstanden van lokale aristocratie tegen hun koning.
● In de 12e eeuw ontstonden er gelaagde feodale netwerken met banale heren die een
feodale band aanhielden met hun koning/graaf/hertog. Dit is de basis van het terug in
gareel dwingen van die banale heren die hun eigen ding doen, het monopoliseren