1
Colleges Sociale en cross-culturele
psychologie
, 2
College introductie en H2 (3-2-2021) Research Methods in Social Psychology
Wat is sociale psychologie
• De wetenschap van alledaags sociaal gedrag: denken en voelen, samenwerking en conflict, liefde
en haat.....
• Zonder uitzondering onderwerpen die ieder van ons sterk bezig houden
• Iedereen is een amateur sociaal psycholoog
Definitie sociale psychologie
• SP is an attempt to understand and explain how the thoughts, feelings and behavior of
individuals is influenced by the actual, imagined or implied presence of others (Allport, 1954)
→ Je eigen denkprocessen/gedrag en hoe dit wordt
beïnvloed door sociaal gedrag van anderen.
• Of: Voortdurende wisselwerking tussen cognitie en
gedrag van jezelf en sociaal gedrag van anderen door
sociale beïnvloeding
Bystander effect
• Wat is het?
- Hoe meer mensen aanwezig zijn, hoe minder kans er is dat er iemand zal helpen of
tussenkomen.
• Waarom?
- Diffusion of responsibility
- Evaluatie dat er niets aan de hand is
- Angst om jezelf voor schut te zetten (embarrassment)
• Hoe vermijden?
- Duidelijk maken dat je hulp nodig hebt.
- Verantwoordelijkheden toewijzen.
• Waarom is dit sociale psychologie?
- Of iemand reageert hangt af van of en hoe anderen reageren.
- Individu in sociale omgeving.
Sociale psychologie levert verklaringen
• Wat ging er mis met de crisis in 2008?
• Nobelprijswinnaars Akerlof en Shiller:
- Teveel modellen
- Te weinig sociale psychologie
• Economische modellen voorspellen niet goed door "animal spirits” (Keynes over ‘great
depression’)
→ Economie gaat ervan uit dat mensen altijd rationeel handelen, maar niet is niet altijd het
geval. De economie heeft weinig kennis over de drijfveren menselijke keuzes.
- Instinct en emotie bepalen economische beslissingen, niet alleen rationele overwegingen
• Zitten uw psychische problemen in uw genen?
→ Waar komen psychische problemen vandaan, kan ook komen door sociale aspecten. Zo
vonden zowel Bentall als Verhaeghe dat sociale ontwrichting het grootste risico vormt voor
geestelijke gezondheid.
• Maken we ze inzichtelijk met de hersenscanner?
, 3
• Vinden we er oplossingen voor in het medicijnkastje?
• Andere indicaties (Wilkinson & Pickett)
- Verband tussen sociale ongelijkheid in een regio en het aantal psychische stoornissen
- Dus niet alleen armoede is het probleem
→ Mensen vinden het lastig te zien/accepteren dat anderen meer hebben.
- Ongelijkheid = sociale verschillen
• Psychoses zijn geconcentreerd in steden
Wat is sociale psychologie
• Veel effecten, veel theorieën
• Een onderliggend principe: psychologische processen zijn tot op zekere hoogte functioneel
(helpen het individu)
- Soms focus op gekke of onverwachte effecten (zeker in media)
- Maar in het algemeen zijn psychologische processes door miljoenen jaren evolutie best
efficiënt en functioneel
→ Bijv. het hebben van veel sociale contacten zorgde voor een grotere overlevingskans.
- Mensen zijn zich hier niet bewust van, het is niet dat ze zich bewust functioneel gedragen
→ Mensen hebben vrienden omdat ze het leuk vinden, denken niet aan overlevingskans.
- (Net zoals dieren zich niet bewust zijn van de functionaliteit van hun gedrag)
Wat doen sociaal psychologen
• Empirisch onderzoek (vaak experimenteel)
• Veel effecten, veel theorieën
• In de colleges staat samenhang en visie centraal
• Maar ook de relatie onderzoek – eigen leven
• Voorbeelden
• Lager opgeleiden (waarom kunnen lager opgeleiden
gediscrimineerd worden (datingsites, humor,
verzekering), Weiniers attributietheorie, hangt
stigma op lager opgeleiden (beschaamd))
• Wanneer treedt massagedrag (bijv. demonstreren) op?
Efficacy/macht: denken dat protesteren zinvol is. Hoe meer
mensen, hoe meer macht.
Legitimiteit: vind ik het onrechtvaardig wat er gebeurt in de
wereld. Ja? Demonstreren. Niet elk individu hoeft zich dan
‘benadeeld’ te voelen, maar kan ook over de groep gaan.
→ Bijv. bij aardbevingen Groningen, niet elke demonstrant heeft een huis met schade, maar
vinden het onrechtvaardig voor de Groningers.
(Cross-) culturele psychologie
• Sociale psychologie: sociaal gedrag van "de mens"
→ Onderzoeken vaan universele processen.
- Japan = Europa
• Cross-culturele psychologie: verschillen tussen culturen
- Japan ≠ Europa
• Culturele psychologie: invloed cultuur op psychologisch proces
- Invloed Japanse cultuur op zelfbeeld
, 4
Wat is cultuur?
• Het begrip cultuur verwijst naar verschillende aspecten van onze leefomgeving en ons gedrag •
- Patronen in ons sociale gedrag
- Onze gebruiken en tradities
→ Bijv. afsteken vuurwerk tijdens Oud en Nieuw (NL)
- Sociale normen en regels
- De organisatie van onze samenleving
• "The totality of learned meanings maintained by a human population, or by identifiable
segments of a population, and transmitted from one generation to the next" (Rohner, 1984; cited
in Hewstone et al., 2012)
→ ‘Geleerde betekenissen die worden doorgegeven.’
Het culturele process
• Veel aspecten van cultuur zijn dus een aanpassing aan omgeving
en levensomstandigheden.
→ Van ecologisch naar psychologisch (complex proces).
• Dit proces gaat vaak traag en is niet rationeel of instrumenteel:
mensen vinden cultuur echt belangrijk (bvb taboes over eten)
→ Cultuur verandert niet zomaar tussen generaties.
→ Mensen vinden cultuur belangrijk, maar denken niet na over
oorsprong.
• Cultuur is vanzelfsprekend
→ We weten niet beter.
• Bij verhuis: cultuurschok
• Ecologische context: Een voorbeeld over klimaat, rijkdom en cultuur met twee aannames
(onderzoek van van de Vliert)
1. Afwijkingen van ideale temperatuur (22 graden) zijn bedreigend voor de mens
→ Bij 22 graden is voedselvoorziening optimaal.
2. Als je meer geld (resources) hebt, kun je beter met dreiging omgaan
• De aannames leiden tot drie typen cultuur
→ Cultuur kan soms een reactie zijn op
bedreigingen/uitdagingen uit de omgeving.
1. Survival cultures (hard klimaat/arm):
• unhappy, physical/economic security, extrinsic work
motivation, discrimination, distrust
2. Self-expression cultures (hard klimaat/rijk):
• happy, self actualization, quality of life, intrinsic work
motivation, tolerance, trust
→ Nederland behoort hiertoe (want geen optimaal
klimaat).
3. Easygoing cultures (mild klimaat/arm of rijk):
• gemiddeld, traditional, religious
Het ‘meten’ van cultuur (Geert Hofstede)
