Anders kijken, theorie en praktijk van de systeembenadering
Hoofdstuk 1 – het karakter en de plaats van de systeemtheorie
1.1 Theorieën over menselijk gedrag
Menselijk gedrag is een complex gegeven, waarvoor geen eenduidige verklaring te geven is. Er zijn
verschillende stromingen ontwikkeld, die allemaal een andere invalshoek hanteren voor het
verklaren van het menselijk gedrag. Er wordt in dit hoofdstuk gesproken over drie belangrijke
stromingen. De systeemtheorie is de vierde stroming.
1.1.1 De psychoanalyse
Sigmund Freud wordt gezien als de vader van de psychologie. Hij heeft een theorie en een
therapeutische methode ontwikkeld, die later als psychoanalyse bekend is geworden. De
psychoanalyse bestaat uit:
- De psychoanalytische theorie: behandelt de dynamiek van de psychische processen van de
mens, die voor een belangrijk deel onbewust zijn en bepaald worden door verdringing en
afweermechanismen.
- De psychoanalytische therapie: is de vorm van therapeutisch handelen waarbij uitsluiten
psychische beïnvloedingsmiddelen worden aangewend om stoornissen op het spoor te
komen en op te heffen, met het doel om ziekten te genezen.
Freuds ontwikkelde zich in feite tot ontwikkelingspsycholoog. Hij was de eerste die een aantal fasen
benoemde die de mens doorloopt van pasgeborene tot volwassene. De lichamelijke, seksuele en
psychische ontwikkeling van mensen hangen volgens hem nauw met elkaar samen.
Freud onderscheidt drie ontwikkelingsfasen: de orale fase, de anale fase en de fallische of genitale
fase. Wanneer een kind een bepaalde fase niet goed doorloopt, zal het de niet-volledig
doorgewerkte elementen meenemen naar de volgende fase, wat zich later kan aandienen als een
persoonlijkheidsstoornis of een psychische aandoening als angst of depressie.
Sommige periodes in de geschiedenis bieden mensen meer ruimte en mogelijkheden bij hun
seksuele ontwikkeling dan andere. De tijd waarin Freud hierover schreef, wordt aangeduid als de
Victoriaanse periode, 1880 – 1915, die wordt gekenmerkt door een burgerlijk cultuurpatroon en een
verstikkende preutsheid. Deze burgerlijkheid en preutsheid waren niet bevorderlijk voor een
geestelijke gezonde ontwikkeling voor de mensen uit die tijd.
Een belangrijk gegeven uit de psychoanalyse is het persoonlijkheidsmodel. Hierin worden drie
elementen onderscheiden: het Es, het Ich en het Über-Ich. In het Es verblijven de driften, de
impulsen, de seksualiteit, die voortdurend de aandacht van de persoon vragen. Het Ich heeft een
sturende en coördinerende functie. Het Über-ich is het gedeelte van de persoonlijkheid waarin het
individu de waarden, normen, geboden en verboden van de samenleving heeft verinnerlijkt. Op deze
wijze kan de samenleving door middel van het Über-ich toezicht houden op het gedrag van het
individu. Door het Über-ich oefent de persoon zelf de sociale controle uit met betrekking tot alle
voorschriften, regels en verboden die hem geleerd zijn.
De verhouding tussen het Es en het Über-ich was in de tijd van Freud eer problematisch.
Een derde aspect van de theorie van Freud is zijn aandacht voor het onbewuste. Met name door zijn
onderzoek naar het droomleven van mensen ontdekte Freud dat er naast ons kennen bewustzijn van
de werkelijkheid, ook heel veel in ons leeft waar we niet bewust van zijn. Hij stelde zich dan ook ten
doel om door middel van de door hem ontwikkelde psychoanalytische therapie mensen in staat te
stellen zich van steeds meer elementen uit hun onbewuste levenssfeer bewust te worden en deze
een plek te geven binnen het gebied van hun kennende bewustzijn.
De essentie van Freuds theorie is dat de mens tijdens zijn leven in het reine moet zien te komen, met
het lustprincipe en het realiteitsprincipe. Het lustprincipe stelt dat je in het leven zo veel mogelijk
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper annemieks. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.