Gezondheidsrecht
COLLEGE 1
Inleiding op het Nederlandse recht en Gezondheidsrecht
Wetgeving is niet hetzelfde als regelgeving!
Alle rechten die worden gemaakt zijn gebaseerd op de fundamentele grondrechten
Zelfbeschikkingsrecht: keuzes maken m.b.t. je eigen lichaam/leven
Nederlands recht:
o Trias politica door de Franse filosoof Charles de Montesquieu;
Wetgevende, uitvoerende, rechtsprekende macht: als deze drie
volledig gescheiden zijn spreken we van een democratische
evenwichtige rechtstaat (een staat die zichzelf kan corrigeren).
Wetgevende macht: eerste en tweede kamer; democratisch
gekozen
Uitvoerende macht: uitvoerende en handhavende taken;
politie, inspectie voor gezondheidzorg, Nederlandse
zorgautoriteit.
Rechtsprekende macht: staat los van wetgevende en
uitvoerende macht en spreekt oordeel uit over die machten.
Rol van de rechter: “La bouche de la loi”
Noodzakelijk omdat in die tijd Frankrijk geregeerd werd door een
geconcentreerde macht, hij wilde deze macht uiteen trekken in 3
elementen.
o Rechtsbronnen voor rechter; hierop baseert de rechter zijn uitspraak:
Verdragen: afspraken tussen landen (bijvoorbeeld voor een minimaal
beschermingsniveau; wat is belangrijk?)
Wetgeving: wetten waarop de rechter zich moet baseren
Jurisprudentie: geeft invulling aan begrippen (casus afhankelijk);
uitspraken door eerdere rechters in soortgelijke situaties
Gewoonterecht: geeft invulling aan begrippen; richtlijnen en
protocollen (casusafhankelijk)
Rechtsleer: vanuit rechtswetenschappers beschreven hoe bepaalde
systemen zouden moeten werken
Lex specialis & Lex generalis (bijzondere en algemene
wetgeving), de bijzondere wetgeving gaat altijd voor op de
algemene wetgeving
o Totstandkoming van een overeenkomst: aanbod & aanvaarding
Door middel van een verklaring geuite wil komt een overeenkomst tot
stand
Problemen in overeenkomst: wilsgebreken, je wilt iets eigenlijk niet
doen maar doet het toch (bijv. bedreiging). Als er geen wilsverklaring
is, is er geen behandelingsovereenkomst.
o Wie kunnen een (rechtsgeldige) overeenkomst sluiten?
, De rechtssubjecten sluiten overeenkomsten (ook met elkaar). Dit zijn
dragers van rechten en plichten die daarmee juridische
persoonlijkheid of rechtspersoonlijkheid hebben. Wie?
Natuurlijke personen (tijdens het leven)
o Overlijden Rechtssubject wordt rechtsobject
Rechtspersonen
Publiekrechtelijke rechtspersonen
o Overheidsinstanties, gemeenten etc.
Einde van het leven bij overlijden treden er gelijk rechten in
werking
Progressieve rechtsbescherming (begin van het leven):
1. Eerste fase voor innesteling (eerste 2 weken)
a. Beperkte bescherming menselijke waardigheid en
respect voor menselijk leven (embryowet)
2. Tweede fase ingenestelde vrucht
a. Toenemende bescherming geen persoon en zaak
(erfrecht, wet afbreking zwangerschap,
levensvatbaarheidsgrens is 24e week)
3. Derde fase geboorte
a. Vrucht in rechtsgemeenschap (rechtssubject)
Vrouw Justitia Symbool voor rechtspraak; weegschaal staat symbool voor de
rechter die belangen afweegt, het zwaard staat voor de beslissingsmacht van de
rechter, ogen neerslaan als symbool om als rechter oog te hebben voor de zaak
(blinddoek symbool voor objectiviteit van rechter)
Gezondheidsrecht:
o Het gezondheidsrecht zit binnen het Nederlands recht
o Privaatrecht rechtsgeldige overeenkomst (burgers onderling)
Personen- en familierecht (huurrecht, consumentenrecht, erfrecht,
huwelijksvermogensrecht, etc.)
Rechtspersonenrecht
Gezondheidsrecht: WGBO
o Publiekrecht (overheid & burger)
Staats- en bestuursrecht (grondwet, Awb, etc.)
Strafrecht
Fiscaal recht
Gezondheidsrecht: Wet publieke gezondheid, Wkkgz, etc.
o Van algemene naar bijzondere overeenkomst
o Fundamentele rechten in het gezondheidsrecht:
Het zelfbeschikkingsrecht: het recht om over je eigen lichaam/leven te
beschikken
Het recht op gezondheidszorg
o Oorsprong van gezondheidsrecht (Leenen, 1968)
Gezondheid en recht zijn twee belangrijke categorieën in de
samenleving, die in het gezondheidsrecht samenkomen.
, Het recht wordt daarbij ingeschakeld bij het realiseren van een zo
goed mogelijke gezondheidszorg.
Daarbij zal enerzijds de erkenning van de menselijke persoon een te
beschermen belang zijn.
Ook voor de beroepsbeoefenaar is het van belang zich beschermt te
weten, anderzijds moet hij weten de grenzen van zijn vrijheid in acht
te nemen.
Anderzijds zullen ook de rechten van de samenleving goed moeten
worden geregeld opdat de collectiviteit eveneens in zijn gezondheid
wordt beschermd.
o Beginselen gezondheidsrecht:
Te herkennen in de grondwet sinds 1983 (vooral art. 10, 11 en 22) en
burgerlijk wetboek sinds 1995 (WGBO, voor patiënt & hulpverlener)
Art. 10 & 11 vormen het zelfbeschikkingsrecht
Art. 22 vormt een verplichting aan de kant van de overheid om
maatregelen te treffen die de volksgezondheid bevordert;
o Bevordering = beschermen en in stand houden van de
natuurlijke of verworven toestand
o Functies van het gezondheidsrecht t.o.v. de rechtsbeginselen; het
gezondheidsrecht kan worden ingezet als:
1. Waarborgfunctie: zorgen voor zekerheid en bescherming
2. Instrumentele functie: nieuwe verhoudingen scheppen en vooruitgang
bevorderen.
o Beginselen (fundamenten) van het gezondheidsrecht:
Recht op zelfbeschikking (art. 10 & 11; zelfstandig fundamenteel
grondrecht)
Recht op gezondheidszorg (art. 22; door middel van regulering houdt
overheid controle en stuurt de zorg)
o Beide zijn basis/fundament voor toekomstige wetgeving.
o Zelfbeschikkingsrecht:
Keuzevrijheid voor patiënt ten aanzien van eigen leven/lichaam
Als de patiënt kan voldoen aan de keuzes maken is het in staat voor
zelfontplooiing.
o Te zien in WGBO, WTLZ (Euthanasiewet), Abortuswet etc..
Beperking zelfbeschikkingsrecht:
o Patiënt kan de hulpverlener niet overrulen; “u vraag, wij
draaien” kan in de zorgverlening niet bestaan er moet altijd
een medische indicatie zijn voor een medische handeling.
o Wilsonbekwaamheid (drugs/alcohol)
o Inbreuk op zelfbeschikkingsrecht van een ander
belangenafweging (prikaccident)
