Inhoudsopgave
Samenvatting handboek gezondheidsrecht.............................................................................................................................. 2
1 PLAATSBEPALING EN UITGANGSPUNTEN VAN HET GEZONDHEIDSRECHT ........................................................................................................... 2
1.6 gezondheidsrecht in het geval van een (wereldwijde) crisis .................................................................................................. 2
2 RECHTEN VAN PATIËNTEN...................................................................................................................................................................... 2
2.5 recht op informatie ................................................................................................................................................................ 2
2.6 toestemmingsvereiste ............................................................................................................................................................ 4
2.7 minderjarige patiënten .......................................................................................................................................................... 4
2.8 wilsonbekwame meerderjarigen ........................................................................................................................................... 5
2.10 einde van de behandelingsovereenkomst ............................................................................................................................ 6
2.11 drang en dwang................................................................................................................................................................... 7
2.12 beroepsgeheim .................................................................................................................................................................... 7
2.13 privacy ................................................................................................................................................................................. 8
3 GEZONDHEIDSZORG EN DERDENBELANGEN ............................................................................................................................................. 10
3.3 wetenschappelijk onderzoek ................................................................................................................................................ 10
8 PREVENTIE ...................................................................................................................................................................................... 11
8.4 vaccinatie............................................................................................................................................................................. 11
9 RECHTSHANDHAVING ......................................................................................................................................................................... 11
9.1 inleiding ............................................................................................................................................................................... 11
9.2 klachtrecht ........................................................................................................................................................................... 11
Samenvatting artikelen ........................................................................................................................................................ 12
WEEK 1 – INTRODUCTIE ....................................................................................................................................................................... 12
Patient’s rights in de european union, 2016 .............................................................................................................................. 12
Nhs scotland charter on patient’s rights and responsibilities .................................................................................................... 12
Cohen & ezer, human rights in health care ................................................................................................................................ 13
Toelichting voorstel herziening belgische patiëntenrechten wet 2023....................................................................................... 13
Evaluatie wkkgz 2021, p. 197-231 ............................................................................................................................................. 13
WEEK 2 – RECHTEN VAN DE PATIËNT ALGEMEEN ........................................................................................................................................ 13
WEEK 3 – INFECTIEZIEKTEBESTRIJDING .................................................................................................................................................... 13
J.c.j. Dute ‘de aanpak van de covid-19-epidemie: een juridische tussenbalans ......................................................................... 13
Ehrm vavricka e.a. Tegen tsjechië .............................................................................................................................................. 14
Maatregelen om de vaccinatiegraad in nederland te verhogen: een verkenning ...................................................................... 14
Gezondheidsraad: ethische en juridische afwegingen covid-19-vaccinatie ............................................................................... 15
Simons & hendriks: vaccineren van zorgpersoon – gezondheidsrechtelijke en grondrechtelijke aspecten ................................ 15
WEEK 4 – INFORMED CONSENT/INFORMATIE OVER FOUTEN......................................................................................................................... 15
Beroepskader informed consent in de anesthesiologie .............................................................................................................. 15
D. Hall e.a., informed consent for clinical treatment ................................................................................................................. 15
J. Legemaate e.a., openheid over medische fouten, waar staan we? ........................................................................................ 16
A.j. Finley e.a., open disclosure: ethical, professional and legal obligations p. 445-448 ............................................................ 17
B. Laarman e.a., ervaringen met de organisatie van een open beleid in nederlandse ziekenhuizen p. 22-44 ........................... 17
WEEK 5 – DE WILSONBEKWAME PATIËNT ................................................................................................................................................. 17
Thematische wetsevaluatie wilsonbekwaamheid en vertegenwoordiging, p. 427-465 ............................................................. 17
Gezondheidsraad, kernadvies goede vertegenwoordiging ........................................................................................................ 18
Regeringsstandpunt op advies gezondheidsraad....................................................................................................................... 18
H.n. Stelma-roorda, decision-making by and for adults with impaired capacity ....................................................................... 18
WEEK 6 – BEROEPSGEHEIM................................................................................................................................................................... 18
Knmg-richtlijn beroepsgeheim politie en justitie, p. 11-51......................................................................................................... 18
W.r. Kastelein, beroepsgeheim en verschoningsrecht, reikwijdte discussies .............................................................................. 19
1
,Samenvatting Handboek Gezondheidsrecht
1 Plaatsbepaling en uitgangspunten van het gezondheidsrecht
1.6 Gezondheidsrecht in het geval van een (wereldwijde) crisis
De juridische basis voor vergaande beperkingen tijdens COVID-19 was gelegen in een combinatie van bepalingen uit de Wet publieke
gezondheid en de Wet veiligheidsrisico’s.
Daarbij ging het onder meer over de belangrijke vraag welke selectiecriteria mochten worden gebruikt om te bepalen wie wel en
wie niet in aanmerking zou komen voor een IC-bed. In plaats van de gebruikelijke medische criteria voor selectie kwamen ook niet-
medische criteria in beeld, zoals bijvoorbeeld leeftijd. De grote toestroom van patiënten met corona leidde er voorts toe dat
onderzoeken, behandelingen en operaties van patiënten met andere en minder acute aandoeningen (planbare zorg) werden
uitgesteld, vaak voor onbepaalde tijd.
In het geval van burgers die geen toestemming hadden verleend voor de toegankelijkheid voor huisartsenposten en SEH van
patiëntengegevens, werd gevreesd dat daardoor triage van patiënten langer zou duren van noodzakelijk. Om die reden
introduceerde de minister van VWS, na overleg met artsen- en patiëntenorganisaties, de optie van een tijdelijke veronderstelde
toestemming voor mensen die nog geen toestemmingskeuze kenbaar hadden gemaakt.
2 Rechten van patiënten
2.3.1 Zelfregulering
Uit art. 7:453 BW en de rechtspraak volgt dat een hulpverlener gedragsregels en richtlijnen behoort te volgen, tenzij hij in een
individueel geval redenen heeft daarvan af te wijken.
2.4.1 Reikwijdte van de WGBO
De uitvoering van euthanasie valt niet onder de WGBO, omdat het geen gewoon medisch handelen is.
De WGBO heeft werking ten aanzien van handelingen op het gebied van de geneeskunst, rechtstreeks betrekkend hebbend op de
persoon van de opdrachtgever of van een bepaalde derde (art. 7:446 lid 1 BW).
2.5 Recht op informatie
Het recht op informatie staat centraal in de rechten van de patiënt.
Een bijzonder aspect bij het overdragen van informatie door de arts aan de patiënt is dat het kennisverschil tussen arts en p atiënt
wordt verkleind, maar tevens de afhankelijkheid van de patiënt onderstreept, omdat hij de kennis van de arts moet verkrijgen.
Door een expliciete koppeling te leggen tussen het recht op informatie en het zelfbeschikkingsrecht onderstreept de HR dat he t
recht op informatie binnen de patiëntenrechten een cruciale plaats inneemt.
2.5.1 Doelen van het recht op informatie
Informatie en toestemming vallen niet geheel samen:
1. In de eerste plaats mogen in acute gevallen, bijvoorbeeld na een auto-ongeluk, medische handelingen worden verricht
zonder dat informatie is gegeven. Toestemming tot het verrichten van die handelingen mag dan verondersteld worden.
2. In de tweede plaats is de informatieplicht breder dan het bereik van de toestemming van de medische behandeling.
3. In de derde plaats kan de informatieplicht van de arts kleiner zijn dan het bereik van de toestemming, namelijk indien de
arts op goede gronden ter voorkoming van schade bij de patiënt informatie mag achterhouden, de zogenoemde
therapeutische exceptie.
Sinds de wijziging van de WGBO in 2020 is het recht op informatie ook in het teken van de ‘shared desicionmaking’ (SDM) komen te
staan. De belangrijkste kenmerken van de SDM zijn:
- De uitwisseling van informatie tussen de hulpverlener en de patiënt is wederkerig
- De uitwisseling tussen hulpverlener en patiënt betreft zowel medisch-professioneel als persoonlijke informatie
- De hulpverlener en patiënt overleggen samen over alle aspecten die relevant zijn voor de besluitvorming
- De hulpverlener en de patiënt nemen uiteindelijke gezamenlijk het besluit over het te volgen beleid
We zien elementen hiervan terug in art. 7:448 BW. De kern van SDM is dat veel meer rekening wordt gehouden met de waarden en
voorkeuren van de patiënt dan de voorbije jaren het geval was.
2.5.2 Inhoud van het recht op informatie
Het recht op informatie is neergelegd in artikel 7:448 BW. De hulpverlener moet de patiënt op duidelijke wijze en passend bij zijn
bevattingsvermogen inlichten. Het overleg met de patiënt moet ook tijdig plaatsvinden, zodat de patiënt enige bedenktijd heeft.
2
, Tijdens dat overleg stelt de hulpverlener zich op de hoogte van de situatie en de behoeften van de patiënt en nodigt hij hem uit
vragen te stellen (art. 7:448 lid 3 BW). Dit is het SDM-element van de informatieplicht. Hier vloeit tevens uit dat de arts behoort te
luisteren en te reageren naar de patiënt.
In het tweede lid wordt bepaald dat de hulpverlener zich laat leiden door wat de patiënt redelijkerwijze dient te weten ten aanzien
van:
a. De aard en het doel van het voorgenomen onderzoek, de voorgestelde behandeling of de uit te voeren verrichtingen;
b. De te verwachten gevolgen en risico's voor de gezondheid van de patiënt bij het voorgenomen onderzoek, de voorgestelde
behandeling, de uit te voeren verrichtingen en bij niet behandeling;
c. Andere mogelijke methoden van onderzoek en behandelingen al dan niet uitgevoerd door andere hulpverleners;
d. De staat van en de vooruitzichten met betrekking tot diens gezondheid voor wat betreft het terrein van de mogelijke
methoden van onderzoek of behandelingen;
e. De termijn waarop de mogelijke methoden van onderzoek of behandelingen kunnen worden uitgevoerd en de verwachte
tijdsduur ervan.
Van de arts mag worden verwacht dat hij duidelijk communiceert.
Belangrijke factoren bij het beantwoorden van de vraag welke risico’s moeten worden genoemd, zijn de kans dat het risico zich
verwezenlijkt en de aard van het risico als het zich realiseert.
De omvang van de informatie hangt niet af van de zwaarte van de ingreep. Bij minder zware ingrepen is de informatieplicht nie t
kleiner of groter dan bij zware ingrepen of omgekeerd. Het gaat om het verstrekken van zodanige informatie dat de patiënt
verantwoord tot een beslissing kan komen. Van een verzwaarde informatieplicht is wel sprake bij medisch niet-noodzakelijke
ingrepen.
2.5.3 Heeft de patiënt de informatie begrepen?
Artikel 7:448 BW noemt wel dat de informatie moet zijn afgestemd op het bevattingsvermogen van de patiënt, maar stelt niet
expliciet de eis dat de patiënt de informatie begrepen heeft. Verdedigd kan worden dat het ene logisch uit het andere voortvl oeit.
In de rechtspraak is reeds bepaald dat de hulpverlener met name bij ingrijpende verrichtingen de plicht heeft om te checken of d e
boodschap bij de patiënt is overgekomen. De arts moet zich er dan van vergewissen dat de patiënt de informatie c.q. vraag voldoende
heeft begrepen.
2.5.4 Recht op informatie over fouten
Het recht van de patiënt op informatie includeert ook het recht op informatie over fouten. Er kunnen op dit punt verschillend e
relevante juridische invalshoeken worden onderscheiden:
- Het recht van de patiënt op informatie als geregeld in artikel 7:448 BW
- De implicaties van artikel 7:953 BW: als een arts onder omstandigheden aansprakelijkheid mag erkennen, ag hij zeker ook
toegeven dat hij een fout heeft gemaakt.
- De inhoud van richtlijnen uit de beroepsgroep → Gedragscode Openheid medische incidenten; betere afwikkeling
Medische Aansprakelijkheid (GOMA)
- Artikel 10 lid 3 Wkkgz: bepaalt dat de zorgaanbieder de patiënt onverwijld mededeling doet van de aard en toedracht van
incidenten bij de zorgverlening die voor de patiënt merkbare gevolgen hebben of kunnen hebben. Het begrip incident
omvat ook fouten.
Bij het erkennen en aan de patiënt meedelen van fouten hoort ook het maken van excuses.
2.5.5 Uitzonderingen op het recht op informatie
Op het recht op informatie kunnen uitzonderingen bestaan
1. Zo behoeft geen informatie te worden gegeven in het geval in het kader van een therapie een placebo wordt gebruikt
2. Bij jonge minderjarigen en bij wilsonbekwame personen (zie par. 2.6 en 2.7)
3. In het geval van therapeutische exceptie, neergelegd in artikel 7:448 lid 3 BW, alleen bij kennelijk ernstig nadeel.
2.5.6 Recht om niet te weten
Indien de patiënt van informatie over gegevens wenst te blijven verschoond, dan is dat zijn goed recht. In artikel 7:449 BW i s het
recht om niet te worden geïnformeerd neergelegd. Volgens dit artikel mag na weigering van informatie door de patiënt toch
informatie worden verstrekt als het belang van de patiënt bij niet-informeren niet opweegt tegen het nadeel dat daaruit voor hemzelf
of anderen kan voortvloeien.
2.5.7 Recht op keuze-informatie
Dit recht is aan de orde op het moment dat een patiënt moet kiezen door welke hulpverlener of zorginstelling hij zich wil lat en
onderzoeken of behandelen. Het recht van de patiënt op keuze-informatie is indirect al geregeld in artikel 38 lid 4 Wet marktordening
gezondheidszorg. Artikel 10 lid 2 Wkkgz regelt het recht op keuze-informatie ook als een individueel patiënten recht.
3
