DE NIEUWE GEVOLGEN VAN "HET
JAWOORD"
Een onderzoek naar de gevolgen van wetsvoorstel 33 987 inzake de
beperking van de gemeenschap van goederen voor Hoekstra & Partners
Notarissen
Melissa Nieuwenhuis
Zwolle, 23 juni 2017
Onder begeleiding van mr. W. van Dijk
Hogeschool Windesheim
,Auteur: Melissa Nieuwenhuis
Studentnummer: S1070335
Afstudeerorganisatie: Hoekstra & Partners Notarissen te Zwolle
Bedrijfsmentor De heer mr. R.K. Grit
Onderwijsinstelling: Hogeschool Windesheim
Locatie: Zwolle
Opleiding: HBO-rechten
Afstudeerperiode: Januari 2017 - juni 2017
VOE-code: REvM6.AFST.2017
Docentbegeleider: De heer mr. W. van Dijk
Plaats en datum: Zwolle, 23 juni 2017
1
,Voorwoord
Vol trots presenteer ik u mijn afstudeerrapport ter afsluiting van mijn bachelor HBO-rechten
aan Hogeschool Windesheim. Hoewel ik terugkijk op vier leerzame en gezellige jaren waarin ik
veel nieuwe mensen heb mogen leren kennen, ben ik blij dat ik deze fase heb afgerond en kan
beginnen aan mijn volgende uitdaging: de bachelor notarieel recht aan de Rijksuniversiteit te
Groningen, waarna ik de master notarieel recht wil gaan behalen.
Dit afstudeerrapport is tot stand gekomen tijdens mijn afstudeerstage bij Hoekstra & Partners
Notarissen te Zwolle. Gezien mijn dienstverband bij dit bedrijf en mijn groeiende interesse voor
het personen- en familierecht, is de keuze voor mijn afstudeerorganisatie en
afstudeeronderwerp eenvoudig te verklaren. De inwerkingtreding van wetsvoorstel 33 987
staat centraal in mijn afstudeeronderzoek. Meer in het bijzonder worden de gevolgen hiervan
voor de werkwijze en wijze van advisering van Hoekstra & Partners Notarissen in kaart
gebracht, alsmede de manier waarop zij hier het beste op kunnen anticiperen.
Van deze gelegenheid wil ik ook graag gebruiken maken om een aantal mensen te bedanken
die betrokken zijn geweest bij de totstandkoming van mijn afstudeeronderzoek. Allereerst wil ik
de heer Grit bedanken voor de kans die hij mij heeft gegeven, alsmede voor zijn prettige
begeleiding, vertrouwen en deskundigheid. Alle andere medewerkers van Hoekstra & Partners
Notarissen wil ik tevens bedanken voor de fijne samenwerking en hun behulpzaamheid.
Daarnaast wil ik de heer Van Dijk bedanken voor zijn waardevolle ondersteuning vanuit
Hogeschool Windesheim, zijn betrokken houding, adviezen en (hele) snelle reacties. Ten slotte
wil ik nog graag mijn (schoon)familie en vriend, Tom Cuijpers, bedanken voor hun steun tijdens
mijn afstudeerperiode.
Zwolle, 22 juni 2017
2
,Samenvatting
Het Nederlandse recht ondergaat regelmatig wijzigingen, eliminaties en toevoegingen. Dat is
inherent aan het feit dat de normen en waarden van Nederlandse burgers verschuiven en de
maatschappij verandert, waardoor zij andere behoeftes hebben. De wetgever moet hier zo
adequaat mogelijk op inspelen, zodat zij burgers zo veel mogelijk (rechts)zekerheid kunnen en
blijven bieden. Omdat emoties, religie en cultuur een grote rol spelen op het gebied van
personen- en familierecht, is het moeilijk om ten aanzien hiervan veranderingen te
implementeren.1 Toch is op 28 maart jl. wetsvoorstel 33 987 aangenomen door de Eerste
Kamer en dit wetsvoorstel treedt op 1 januari 2018 in werking.
Deze wetswijziging beoogt een beperking van de gemeenschap van goederen. Voorhuwelijks
vermogen, alsmede erfenissen en giften, vallen niet meer in de gemeenschap van goederen,
maar blijven privé. Middels een insluitingsclausule kan een testateur of schenker echter
bepalen dat de erfenis of schenking wel in de gemeenschap valt.
Het verhaalsrecht van privéschuldeisers wordt ingeperkt tot slechts de helft van de opbrengst
van het uitgewonnen gemeenschapsgoed. De andere helft komt in privé toe aan de echtgenoot
van de schuldenaar. De echtgenoot van de schuldenaar kan er ook voor kiezen om het
gemeenschapsgoed over te nemen tegen betaling uit zijn privévermogen.
Wanneer de gemeenschap na ontbinding onvoldoende baten omvat om de
gemeenschapsschulden te kunnen voldoen, worden de overgebleven gemeenschapsschulden
bij helft gedragen, doch voor zover uit eisen van redelijkheid en billijkheid geen andere
verdeling voortvloeit.
Het wetsvoorstel kent tevens een versoepelt terugneemrecht toe aan de echtgenoot van de
gefailleerde.
Voor zover ondernemingsvermogen buiten de gemeenschap valt, heeft de gemeenschap recht
op een vergoeding voor de kennis, vaardigheden en arbeid die de echtgenoot ten gunste van
die onderneming heeft gebruikt.
Naast sympathie voor het wetsvoorstel bestaan ook grote bezwaren. Zo zijn critici van mening
dat de verschillende vermogensposities ingewikkelde situaties kunnen veroorzaken. Helemaal
nu de echtgenoten geen administratieplicht krijgen opgelegd. Het artikel met betrekking tot de
beperking van het verhaalsrecht leidt tot uitwinning van meerdere gemeenschapsgoederen en
tot uitholling van de gemeenschap. De regeling met betrekking tot de draagplicht is te
onduidelijk onderbouwd en het versoepelde terugneemrecht heeft tot gevolg dat
privéschuldeisers minder beschermd worden. Bovendien zijn er bedenkingen over het artikel
aangaande het ondernemingsvermogen. Ten slotte wordt verwacht dat dit wetsvoorstel
belastingontduiking oplevert.
Gebleken is dat het wetsvoorstel aanzienlijke gevolgen heeft voor zowel de werkwijze als de
wijze van advisering van Hoekstra & Partners Notarissen. Het NIS (zie lijst met afkortingen) en
de personalialijsten moeten aangepast worden en er moeten nieuwe modellen huwelijkse
voorwaarden komen. Ook dient er een insluitingsclausule geformuleerd te worden. De
afwikkeling van een nalatenschap zal ingewikkelder zijn en ook op het gebied van
registergoederenrecht zijn een aantal consequenties te noemen. De wijze van advisering
verandert in zoverre dat over een nieuw huwelijksvermogensstelsel geadviseerd moet worden
1
Verstappen, JV 2016, afl. 4, p. 74
3
,en derhalve dat bepaalde wettelijke bepalingen van groter belang zullen worden en meer
aandacht verdienen.
Dit onderzoek is geschreven in opdracht van Hoekstra & Partners Notarissen te Zwolle.
4
,Inhoudsopgave
Lijst met afkortingen............................................................................................................................... 8
1. Inleiding ............................................................................................................................................ 10
1.1 Bedrijfsachtergrond afstudeerorganisatie en aanleiding ........................................................... 10
1.2 Probleembeschrijving ................................................................................................................. 10
1.2.1 Handelingsprobleem ........................................................................................................... 10
1.2.2 Van handelingsprobleem naar kennisvraag ........................................................................ 11
1.2.3 Doelstelling .......................................................................................................................... 11
1.2.4 Centrale Vraag ..................................................................................................................... 11
1.2.5 Deelvragen ........................................................................................................................... 11
1.3 Strategie en verantwoording ...................................................................................................... 12
1.4 Leeswijzer ................................................................................................................................... 12
2. Strekking en doel wetsvoorstel 33 987 ............................................................................................ 13
2.1 Inleiding ...................................................................................................................................... 13
2.2 Strekking van het wetsvoorstel .................................................................................................. 13
2.3 Doel van het wetsvoorstel .......................................................................................................... 14
2.4 Tussenconclusie .......................................................................................................................... 16
3. Wijzigingen wetsvoorstel 33 987 ...................................................................................................... 17
3.1 Omvang gemeenschap van goederen naar huidig recht ............................................................ 17
3.2 Omvang gemeenschap van goederen na 1 januari 2018 ........................................................... 17
3.2.1 Voorhuwelijks vermogen ..................................................................................................... 17
3.2.2 Erfrechtelijke verkrijgingen en giften .................................................................................. 18
3.2.3 Insluitingsclausule................................................................................................................ 20
3.3 Verhaalbaarheid en draagplicht van schulden ........................................................................... 20
3.3.1 Verhaalbaarheid van schulden naar huidig recht ................................................................ 21
3.3.2 Verhaalbaarheid van schulden na 1 januari 2018 ............................................................... 22
3.3.3 Draagplicht van schulden naar huidig recht ........................................................................ 24
3.3.4 Draagplicht van schulden na 1 januari 2018 ....................................................................... 24
3.4 Faillissement ............................................................................................................................... 24
3.5 Ondernemingsvermogen ............................................................................................................ 25
3.6 Bewijsvermoeden ....................................................................................................................... 27
3.7 Geregistreerd partnerschap ....................................................................................................... 28
3.8 Overgangsrecht........................................................................................................................... 28
3.9 Tussenconclusie .......................................................................................................................... 28
5
,4. Onduidelijkheden en/of problemen van wetsvoorstel 33 987 ........................................................ 30
4.1 Omvang gemeenschap van goederen ........................................................................................ 30
4.2 Administratieplicht ..................................................................................................................... 30
4.3 Verhaalbaarheid van privéschulden ........................................................................................... 31
4.4 Overnemingsrecht ...................................................................................................................... 32
4.4 Draagplicht van schulden ........................................................................................................... 32
4.5 Faillissement ............................................................................................................................... 33
4.6 Ondernemingsvermogen ............................................................................................................ 33
4.7 Belastingontduiking .................................................................................................................... 34
4.8 Tussenconclusie .......................................................................................................................... 34
5. Gevolgen voor de werkwijze en wijze van advisering ...................................................................... 36
5.1 Huidige werkwijze en wijze van advisering ................................................................................ 36
5.1.1 In kaart brengen van relevante informatie ......................................................................... 37
5.1.2 Uitleg van het huwelijksvermogensrecht ............................................................................ 38
5.1.3 Uiteenzetting van de verschillende mogelijkheden ............................................................ 39
5.1.4 Inventarisatie van de gewenste invulling van de huwelijkse voorwaarden ........................ 41
5.1.5 Het maken van afspraken ter afsluiting en voortzetting van de procedure ....................... 41
5.1.6 Aanmaken dossier ............................................................................................................... 42
5.1.7 Opstellen concept huwelijkse voorwaarden ....................................................................... 42
5.1.8 Ondertekening huwelijkse voorwaarden ............................................................................ 42
5.1.9 Afrondende handelingen ..................................................................................................... 42
5.2 Gevolgen werkwijze en advisering omtrent huwelijksvermogensrecht .................................... 43
5.2.1 Gevolgen werkwijze ............................................................................................................. 43
5.2.2 Gevolgen advisering ............................................................................................................ 45
5.3 Gevolgen andere rechtsgebieden............................................................................................... 47
5.3.1 Erfrecht ................................................................................................................................ 47
5.3.2 Registergoederenrecht ........................................................................................................ 49
5.4 Tussenconclusie .......................................................................................................................... 51
6. Conclusie en aanbevelingen ............................................................................................................. 52
6.1 Strekking en doel wetsvoorstel 33 987 ...................................................................................... 52
6.2 Wijzigingen wetsvoorstel 33 987 ................................................................................................ 52
6.3 Onduidelijkheden en/of problemen wetsvoorstel 33 987 ......................................................... 53
6.4 Gevolgen voor de werkwijze en wijze van advisering ................................................................ 54
6.5 Eindconclusie en aanbevelingen................................................................................................. 55
6
, 6.5.1 Werkwijze ............................................................................................................................ 55
6.5.2 Advisering ............................................................................................................................ 56
Bronnenlijst .......................................................................................................................................... 58
Bijlagen ................................................................................................................................................. 65
Bijlage I: resultaten dossieronderzoek ............................................................................................. 65
Bijlage II: resultaten enquête ........................................................................................................... 66
7
,Lijst met afkortingen
afl. Aflevering
art. Artikel
AVDR Academie voor de Rechtspraktijk
BRP Basisregistratie personen
B.V. Besloten Vennootschap
BW Burgerlijk Wetboek
CBS Centraal Bureau voor de Statistiek
CCBR Centraal Curatele en Bewind register
CEFL Commission on European Family Law
CIR Centraal Insolventieregister
CNR Centrum voor Notarieel Recht
CTR Centraal Testamentenregister
D66 Democraten 66
EVRM Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens
ex. Extended
FtV Civiel & Fiscaal Tijdschrift Vermogen
FJR Tijdschrift voor Familie- en Jeugdrecht
Fw Faillissementswet
jl. Jongstleden
jo. Juncto
JV Justitiële Verkenningen
KNB Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie
m.b.t. Met betrekking tot
mr. Meester in de rechten
MvT Memorie van Toelichting
NB Nota bene
NIS Notarieel Informatie Systeem
NJ Nederlandse Jurisprudentie
NJB Nederlands Juristenblad
nr. Nummer
o.a. Onder andere
p. Pagina
PvdA Partij van de Arbeid
8
, Stcrt. Staatscourant
SW Successiewet
TvI Tijdschrift voor Insolventierecht
t/m Tot en met
V-N Vakstudie Nieuws
VIS Verificatie Informatie Systeem
VVD Volkspartij voor Vrijheid en Democratie
Wet IB 2001 Wet inkomstenbelasting 2001
Wet VPS Wet verevening pensioenrechten bij scheiding
WFR Weekblad voor Fiscaal Recht
Wna Wet op het notarisambt
WPNR Weekblad voor Privaatrecht, Notariaat en Registratie
9
