zal dit gedrag geen navolging hebben. Er bestaat echter nog veel
onduidelijkheid of crimineel gedrag wordt geïmiteerd van bijvoorbeeld
antisociaal gedrag getoond in de media. Wel wordt veronderstelt dat
kinderen van ouders die zelf veel agressie vertonen ook vaker agressief
gedrag vertonen, en dat dit wordt veroorzaakt door leren door observatie.
De differentiële associatie theorie (Sutherland) gaat ervan uit dat
crimineel gedrag niet berust op erfelijke aanleg, maar wordt aangeleerd
in contacten met anderen. Het leerproces is hierbij hetzelfde als bij het
aanleren van niet-criminele gedragingen. Het verschil tussen criminelen
en niet-criminelen ligt in deze visie vooral in het soort personen met wie
iemand in aanraking komt. Een persoon zal in meer of mindere mate
crimineel gedrag ontwikkelen afhankelijk van de frequentie, de duur, de
belangrijkheid en intensiteit van de contacten met personen van een
bepaalde criminele groep. Dit leerproces verloopt door middel van
observeren, imiteren en internaliseren, het zich ‘eigen maken’.
Aangeleerd worden zo niet alleen criminele gedragingen en technieken,
maar ook de attitudes en waarden die daarbij horen, alsmede de
rationalisaties waarmee het gedrag kan worden goedgepraat.
HOOFDSTUK 5
5.2 HET ECONOMISCH PERSPECTIEF
Economische theorieën richten zich op de keuzes die mensen maken,
er gaan er alle van uit dat mensen bij hun keuzes een afweging maken
tussen de kosten van gedrag en de baten die gedrag kan opleveren.
5.2.1. KLASSIEKE IDEEËN
De ideeën van de klassieke strafrechtsfilosofie zijn ondertussen al erg
oud maar vormen nog steeds de basis van het strafrecht en de
strafrechtspleging in vele landen in de wereld, waaronder de Verenigde
Staten en Frankrijk. De belangrijkste filosofen op dit terrein waren
Beccaria en Bentham. Zij formuleerden hun ideeën niet om te verklaren
waarom mensen criminaliteit plegen, maar om suggesties te geven voor
een justitiesysteem op basis van rationele principes. Het voornaamste
doel van filosofen in die tijd was te komen tot een eerlijker, gelijker en
humaner systeem van strafrechtspleging.
Beccaria stelde voorop dat alle individuen van nature eigen rechten op
vrijheid hebben en dat die rechten in principe belangrijker zijn dan de
rechten van de overheid. Individuen leven echter in een samenleving en
zijn bereid een deel van hun vrijheid op te geven in ruil voor de
bescherming van een (rechts)staat. De staat moet ze dan als
tegenprestatie bijvoorbeeld beschermen tegen criminaliteit. In andere
63
, woorden, Beccaria was aanhanger van het idee van het sociale contract
en ging ervan uit dat individuen alleen bereid zijn om hun rechten aan de
staat over te dragen als de staat op een verantwoorde en terughoudende
wijze met zijn macht en bevoegdheden omgaat. Beccaria formuleerde
daarom voorstellen voor een in zijn ogen een beter strafrechtssysteem
waarvan veel gebaseerd waren op economische gedachten. De zwaarte
van straffen zouden bijvoorbeeld gerelateerd moeten zijn aan de ernst
van het delict dat gepleegd wordt (het proportionaliteitsbeginsel). Ook
zouden straffen snel en met zekerheid worden uitgevoerd.
Bentham bouwde voort op de ideeën van Beccaria en stelde dat de hoogte
van de straf net hoog genoeg moet zijn om (potentiële) daders ervan te
weerhouden een delict (opnieuw) te plegen. Hij ging er daarbij van uit dat
daders rationeel handelende actoren zijn die afwegingen maken tussen
de kosten van de straf en de baten van het delict. Hij ging uit van de vrije
wil van individuen: mensen kiezen om de wet te gehoorzamen of te
overtreden door een rationele afweging te maken tussen de kosten en de
baten. Het doel van strafwetten wordt daarmee vooral het afschrikken
van crimineel gedrag. Straffen moeten net genoeg leed toedienen om het
voordeel van de criminele handeling teniet te doen, de daders moeten
worden afgeschrikt.
5.2.2. CRIMINOLOGISCH MODEL VAN RATIONELE KEUZES
Economische theorieën veronderstellen dat het plegen van strafbare
feiten het resultaat is van een afweging door de dader van de voor- en
nadelen, van de baten en kosten. Ze gaan uit van de rationele-
keuzetheorie van menselijk gedrag. Volgens de economische theorieën
is het plegen van strafbare feiten vergelijkbaar met ander economisch
gedrag, bijvoorbeeld consumentengedrag. In de economie wordt
uitgegaan van de veronderstelling dat mensen zich in hun gedrag laten
leiden door het rationele streven om tegen minimale kosten maximale
baten te verkrijgen.
Allereerst moet zich de gelegenheid voordoen om een delict te plegen.
Gegeven deze mogelijkheid om crimineel gedrag te plegen, bedenkt een
potentiële dader vervolgens wat de baten ervan zijn. Vervolgens zal een
potentiële dader de inschatting van de baten afzetten tegen de verwachte
kosten. Ook zijn er uiteraard de mogelijke kosten van ontdekking en
strafoplegging. Potentiële daders zullen, ten slotte, kiezen voor de
gedragsvorm met de meeste opbrengst: minimale kosten en maximale
baten. Bij het inschatten van kosten en sancties staat in de economische
benadering het strafrisico centraal: dit is de gemiddelde sanctie die een
regelovertreder kan verwachten als gevolg van het optreden van politie
en justitie. Dat strafrisico wordt in de economische theorieën gezien als
64
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper LM257. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.