ISB aantekeningen hoorcollege 1 t/m 6, schooljaar 2017/2018, Roberto Haak
HC1
De Turkse coup: discutabel of het een echte coup was om in gang gezet zodat Erdogan meer macht
kan pakken? *Belangen van minderheden (Koerden, Gulenaanhangers, politieke tegenstanders) zijn
in verdrukking. *Niet het recht maar macht (van Erdogan) dreigt te heersen. * Onafhankelijk
parlement, open debat en onafhankelijke rechtspraak steeds meer bedreigd
Uitspraken Trump over rellen tussen wit dat zwart aanvalt, geweld van beide kanten als er ‘’vredig’’
protesteert wordt? Waarom is moraal bij hoogste (staats)functionaris belangrijk? – Seksueel gedrag
van Clinton leidde tot diepe verontwaardiging bij voornamelijk tegenstanders. –Watergateschandaal
leidde tot afkeuring bij voor- en tegenstanders. – Liegen over dreiging Irak door Bush jr. bracht echter
geen beroering. => President is hoogste ambt dat door weinig externe machten wordt begrensd.
Begrenzing macht is wezenlijk in rechtsstaat: stelt eisen aan persoon en aan ethische opvattingen van
President. => Door aanhoudend afgeven op gevestigde nieuwsmedia (‘’fake news) is open debat in
gevaar. => Belangrijkste centrale instituties zijn evenwel nog niet in gevaar: parlement, media,
rechtspraak en uitvoerend apparaat functioneren adequaat.
Democratische rechtsstaat: twee-eenheid want rechtsstaat bestaat niet zonder democratie en vice
versa:
1. Wil meerderheid is doorslaggevend
2. Tenzij elementaire belangen individuen en minderheden in het geding zijn grondrechten
3. Het recht is de ware soeverein legitimatie van gezag
4. Vrije verkiezingen, onafhankelijk parlement, open debat
5. Vrije en onafhankelijke rechtspraak
De rol van het recht: uitgangspunten waarop elke rechtsopvatting in een democratische rechtsstaat
dient te steunen:
1. Regels die de opzet en de legitimatie van de overheidsorganisatie betreffen zijn van groot belang:
legitimerende functie van het recht (legaliteit, grondrechten, machtsverdeling)
2. Regels die de positie van burgers beschermen moeten in acht worden genomen: waarborgende
functie van het recht (grondrechten, burgerrechten, behoorlijk bestuur, onafhankelijke rechtspraak,
rechtsbescherming)
Aan 1 en 2 wordt getornd als recht louter als instrument wordt gebruikt (instrumentele functie van
het recht), enkel als voertuig van voluntaristisch beleid => balans tussen legitimerende,
waarborgende en instrumentele functie is noodzakelijk.
Belang integratie staats- en bestuursrecht:
- Bestuursrecht recht voor het bestuur: grondslag voor bestuursoptreden (constitutionele beginselen,
Grondwet, wetten)
- Bestuursrecht is recht van het bestuur: instrument voor de uitoefening van bevoegdheden
(besluiten/handelingen)
- Bestuursrecht is recht tegen het bestuur: waarborgen voor burgers tegen bestuursoptreden
(rechtsbescherming, ABBB, etc., maar ook grondrechten)
- Bestuursrecht dus niet alleen bijzonder bestuurswettenrecht en Awb-recht. Ook noties uit
staatsrecht direct van belang: beginselen van democratische rechtsstaat. Elke bestuurshandeling
,dient te getuigen van de waarden en normen van de democratische rechtsstaat.
Essentie in staats- en bestuursrecht
Combinatie van legitimerende functie, waarborgfunctie en instrumentele functie leidt tot volgende
kernvraag, waar in het bestuursrecht (in ruime zin) om gaat:
Wie [1] mag [2] onder welke voorwaarden [3] publiekrechtelijk relevante [4] zeggenschap [5]
uitoefenen?
1. Wie?= instantie die geldt als overheid, wetgevend orgaan of bestuursorgaan
2. Mag?= grondslag en aard taak en/of bevoegdheid van betreffende overheidsorgaan
3. Voorwaarden?= grenzen aan taak en/of bevoegdheid
4. Publiekrechtelijk relevant?= regels publiekrecht bepalend
5. Zeggenschap?= openbaar gezag of publieke taak
1. Wie? Vraag van overheidsorganisatie:
- Steunend op wettelijk voorschrift, AVV=>iedereen mag/moet weten wie overheid is
- Lichamen=>bv. Staat, provincie, gemeente, waterschap, openbare lichamen voor bedrijf en beroep,
andere
-Organen=?>als onderdeel van lichamen, bv. Wetgever, Regering, minister, College B&W, College van
GS etc.
-Zelfstandige bestuursorganen=>zie definitie art. 1 Wet ZBO
2 en 3 Mag onder welke voorwaarden?
- Grondslag/aard bevoegdheid
- Steunend op (Grond)wettelijke regels (AVV) inzake attributie en delegatie=>iedereen moet
weten wat overheid mag
- Regulering bevoegdheid
- Steunend op wettelijke (AVV) bevoegdheidsomschrijving
- Begrensd door (internationaal) constitutioneel recht
- Begrensd door ongeschreven ABBB en ABBW
4. Publiekrechtelijk relevant?
-Publiekrechtelijke rechtshandelingen=>besluiten in de zin art. 1:3 Awb
- Privaatrechtelijke overeenkomsten ter bereiking publiek doel =>publiekrecht of privaatrecht?
- Feitelijke handelingen overheid ten dienste van algemeen belang?
5. Zeggenschap?
- Openbaar gezag=>vaststelling wetten, nemen van ‘’besluiten’’=bevoegdheid
- Publieke taak => handelen buiten openbaar gezag maar in algemeen belang
Invloed Europa: doorwerking Europees recht, EVRM-recht
- Recht van het EVRM op deelterreinen van bestuursrecht, bv.
- Art. 3, 5 en 8 EVRM in het Vreemdelingenrecht
- Art. 2, 8, 1 Eerste Protocol, EVRM in het Omgevingsrecht
-Art. 1 Eerste Protocol in het sociale zekerheidsrecht
- Recht van het EVRM op het algemeen deel van het bestuursrecht, zoals art. 6 EVRM m.b.t.
rechtsbescherming en het bestuurlijk sanctierecht
, - Komt vooral aan de orde in vakken Grondrechten & Rechtsbescherming tegen de overheid
- EU-recht rechtstreeks en met voorrang werkend. Kader voor verdragsconforme interpretatie,
samenwerking en harmonisatie.
- Bestuursrechtelijke relaties EU-lidstaten en harmonisatie.
- Bepaalde bijzondere terreinen van bestuursrecht, zoals douanerecht en landbouwrecht zijn
vergaand bepaald. Op andere terreinen is er sterke invloed, zie milieurecht, vreemdelingenrecht en
economisch bestuursrecht.
-Ook nationaal algemeen deel ondergaat invloed EU-recht:
-Inkadering procedurele autonomie (beginselen van gelijkwaardigheid en doeltreffendheid,
effectieve rechtsbescherming, staatsaansprakelijkheid
- Europeanisering door algemene beginselen van Unierecht en Handvest
- Europeanisering door sectorale Unieregelgeving
- Initiatieven van Europese Awb (vo. Bestuurlijke procedures EU, Model Rules on EU
Administrative Procedures, zie www.reneual.eu
Wat mag EU op terrein staats- en bestuursrecht?
- EU bezit lidstaten bindende normen en bevoegdheden, Verdrage, Handvest grondrechten EU en art.
288 VWEU
- Hoofdregel: institutionele autonomie (art. 4 EU-verdrag) en procedurele autonomie van nationale
lidstaten: de bevoegdheid van lidstaten om zelf te bepalen welke soorten procedures van toepassing
zijn en hoe ze zijn ingericht.
- Uitzondering: [Rewe] 1. De nationale bepaling die wordt gehanteerd ter effectuering van het
Europese recht mag niet ongunstiger zijn dan de bepaling die van toepassing is op soortgelijke
nationale verordeningen (gelijkwaardigheidsbeginsel). 2. De nationale bepaling mag de uitoefening
van het Unierecht niet onmogelijk of uiterst moeilijk maken (doeltreffendheidsbeginsel)
------------HC2 Welke overheid?
Voorbeeld Kafka, verzekeringsagent die werd achtervolgd door vage mannetjes van de overheid die
zich niet legitimeerden. Wie is de overheid? Gelukkig moeten ambtenaren zich een dergelijke situatie
legitimeren tegenwoordig (waarborgfunctie)
Vb. Moet PWN Waterleidingsbedrijf in beginsel aan een Wob-verzoek voldoen? Ja mits bo.:
1:1 lid 1 sub a Awb => nee, drinkwaterwet noch enige andere wet kent aan PWN openbaar gezag toe
1:1 lid 1 sub b Awb=>Nee, ondanks dat provincie NH 100% aandelen heeft, PWN verdient zelf geld
door watergelden, pacht, erfpacht . Sinds 2000 ook geen subsidie meer dus het is een privaat bedrijf.
Bv. Is kabinet des koning bo?
Koning is niet uitgezonderd in 1:1 lid 2 (onderdeel rijksdienst). Koning geen bo=>’’een bo i.d.z.v. kan
slechts als zodanig optreden indien daarvoor ook op de wet voorziene wijzen verantwoording wordt
afgelegd, ook in recht’’
Kabinet des konings ook geen bo=> Het kabinet verricht ‘’uitsluitend ondersteunende taken (…) ten
dienste van de uitoefening van de constitutionele taken van de koning. Aan hem zijn geen eigen,
zelfstandige taken opgedragen’’
