INLEIDING IN
CULTUURGESCHIEDENIS I:
EUROPA IN HET ANCIEN REGIME
(1450-1800)
Open Universiteit, cursus CB0502161722
,Samenvatting CB 0502 Open Universiteit 2017
Aanvullende aanwijzingen bij de bestudering van het handboek:
Samenhang hoofdstukken:
o Hst I: pre-industriële karakter van de vroegmoderne samenleving
ahv demografie, economie en sociale factoren
o Hst IV – IX: Politiek staatkundige aspecten in theorie en praktijk
o Hst XI – XIII: Ontwikkelingen op cultuurhistorisch vlak eg overgang
naar open samenleving en wereldbeeld (secularisatie vs verlichting)
Overkoepelende thema’s:
Moderne centralistische vorstenpolitiek:
o Hst I : economische implicaties
o Hst IV : staatkundig fenomeen
o Hst V & VIII: politiek theoretische implicaties
o Hst IX: reacties van de samenleving (verzet & weerstanden)
o Hst XI: de invloed op de verhoudingen in de kerk
,Samenvatting CB 0502 Open Universiteit 2017
Week I
Handboek: Inleiding
1. Keuze voor het cursusthema: Europa, 1450 – 1800
Europa als geografische identiteit = voor de hand liggend de ontwikkeling van onze
samenleving is onlosmakelijk verbonden met het continent waar we ons op bevinden.
Gekozen periode: twee rechtvaardigingen:
1. Binnen Europa in deze periode veel veranderingen die een breuk vormen met de
traditionele middeleeuwse (standen)maatschappij
Afnemen feodaliteit
Terugtredende rol van de kerk
Opkomst geseculariseerde staat
Wetenschapsontwikkeling
Europeanisering van de buiten-Europese wereld ontdekkingsreizen
Wijziging in wereldbeeld van de Europeanen
2. 1800 weer een cesuur:
Sociaal-politiek: Franse revolutie
Sociaaleconomisch: industriële revolutie
2. Problemen rond opzet en benadering: over geschiedenis, geschiedschrijving en
historiografie
Zoveel mensen, zoveel meningen iedere historicus heeft een andere
interpretatie.
o Geschiedschrijving wordt een “discussie zonder eind”
o Geschiedenis is niet oproepbaar kan met woorden niet in zijn
actualiteit worden geconstrueerd.
o Geschiedschrijving is niet zonder persoonlijke, culturele en
tijdgebonden invloeden.
o Iedere auteur is altijd in gesprek met auteurs en geschriften voor hem
Doel van de student?
o Door kennis te nemen van uiteenlopende aspecten van de discussie
zonder eind
Gewijzigde vraagstellingen
Interpretatieverschillen
Afwijkende inzichten betreffende methode
Andere benaderingen
Etc.
o En deze zorgvuldig te overdenken en vergelijken
o Een kritische houding te ontwikkelingen jegens de kennis van het
verleden
3. Opzet van het handboek
Het handboek volgt globaal een driedeling:
1. Pre-industriële en agrarische karakter van de Europese samenleving 1450-
1800 aan de hand economische, demografische en sociale factoren (hoofdstuk
I)
2. Staatkundige en sociaal politieke aspecten en ontwikkelingen van die
samenleving in de praktijk (hoofdstukken IV, V, VIII en IX)
, Samenvatting CB 0502 Open Universiteit 2017
3. Mentaal-historische leefwereld en de cultuurgeschiedenis in engere zin
(hoofdstuk XI, XII, en XIII)
De term “wereldbeeld” wordt ook op 3 niveau gehanteerd:
1. Geografisch door ontdekkingsreizen wordt wereldbeeld vergroot
2. Veranderingen in astronomie en natuurwetenschappen geocentrisch naar
heliocentrisch
3. Cultuurhistorisch en mentaal-historisch: grote veranderingen in religie, kerk en
wetenschap en de baanbrekende invloed van de verlichting over gang naar
opener wereldbeeld
4. Karakteristiek van een periode: veelvormige dynamiek
Dynamiek het continue optreden van verandering, zowel op korte als op de lange
termijn. Veranderingen zijn werkzaam op alle terreinen van het menselijk bestaan en zeer
gevarieerd in intensiteit en effect.
4.1 een pre-industriële samenleving
Vanaf 1450 veel veranderingen die de destabilisatie en desintegratie van de traditionele
middeleeuwse samenleving hebben bevorderd.
Hoofstuk I: de wisselwerking tussen economie en demografie en de
weerslag daarvan op sociale verhoudingen in de samenleving.
o Westen intercontinentale handel, stedengroei, nijverheidsproducten
o Oosten nieuwe feodaliteit, Hanze macht neemt af, handel en
commercie verschuiven naar de Atlantische kust. Waar het westen
juridisch, sociaal en economisch meer vrijheid krijgt gaat het oosten
juist over naar meer onvrijheid voor grote groepen van de bevolking:
lijfeigenschap.
4.2 Staten en standen, bestuur en bevolking
Maatschappij van de middeleeuwen: corporatistische samenleving collectieve identiteit
Het ancien régime blijft wel een gecentraliseerde standenstaat, meestal georganiseerd
rond een dynastiek (new monarchies) maar wel veel verschillende
staatsvormingsprocessen. Mate van centralisatie, vrijheid en inspraak van de burgers
wisselde.
Naast deze monarchieën ontstonden republiekachtige structuren:
Stadstaten als Genevé en Venetië
Grote verbanden als het Zwitserse eedgenootschap en de Republiek der
Verenigde Nederlanden
Modernisering van de staat ging gepaard met:
Staatkundig centralisme
Uniformering van de rechtspraal
Groeiende staatsbureaucratie
Vorsten ontworstelen zich van de traditionele invloed van kerk en adellijke elites door:
Aantrekken van loyale ambtenaren en adviseurs uit kringen van de burgerij en
lage adel
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper simon136. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,49. Je zit daarna nergens aan vast.