Samenvatting Basisboek Luisteren en Spreken: H1 Helpen voor professionals
Legenda voor alle tekens:
Teken: Betekenis:
Dus
=> Gevolg:
<= Door (/de oorzaak)
↑ Omhoog
↓ Omlaag
↔ Tussen
Hoofdstuk 1. Helpen
§ 1.1 Wat is helpen?
§ 1.1.1 Een jong vak in ontwikkeling
* Nieuw: gesprekken (luisteren en spreken) gebruiken als hulp
* Helpen = in ontwikkeling: 2 grote veranderingen:
1) Helpen is verwetenschappelijkt
* Losgemaakt van natuurlijke sociale verbanden (omgeving)
* Onderbouwd met kennis & kunde: methoden en technieken aanleren en toepassen.
* Wat je doet moet onder de noemer ‘Evidence-based Practice’.
2) Helpen is verschoven van ‘iets wat je uit liefde doet’ naar een ‘vrijmarktsituatie’
* Hulpverlener verdient geld met helpen
=> Toen de tijd door deze ontwikkelingen: afstandelijkere en (vaak) té gespecialiseerde aanpak.
Pogingen te corrigeren: De cliënt behandelen als mens (en geen ‘geval met een bepaalde problematiek’)
Menselijk verloop van behandeling: gezien, gehoord en gesteund worden vertrouwen. (=> duurzaamheid
hulp ↑).
Wat het niét om gaat:
- Kennis achterhouden omdat je alleen mag coachen
- Geen uitleg geven vanwege het ‘zelf ontdekken’
- Geen heldere diagnose geven vanwege etiket opplakken
Waar het wél om gaat:
* Iets menselijks toevoegen aan jouw:
- expertise
- vaardigheden op gebied van gesprekstechnieken
- manier van helpen m.b.v. deskundigheid: een ontmoeting met cliënt
* Tijdens gesprekken kun je er professioneel voor kiezen: wel of geen eigen inbreng (bijv. eigen perspectief, iets
wat in je opkomt, wat je ervaart)
- Risico: het wordt veel persoonlijker met de combinatie menselijke nabijheid & deskundig werken:
- Relatie moet een werkplaats zijn (waar je een omgeving, van doormaken en oefenen, voor de ontwikkeling
v/d cliënt kunt creëren): resultaat hangt dan af van wat je samen creëert.
§ 1.1.2 Jouw filosofie van helpen
*Iemand helpen via gesprekken: vanuit jouw eigen opvattingen & uitgangspunten: bepaalt wat en op welke
manier je dingen doet of laat.
- Belangrijk: jouw eigen filosofie over ‘gesprekken die helpen’ goed kennen: het bepaalt jouw rol.
- Voor een goed gesprek dus jouw eigen uitgangspunten en veronderstellingen goed kennen
- Jouw visie op de cliënt beïnvloedt jouw aanpak heeft gevolgen
* Als helper kun je heel actief zijn (luisteren, begrijpen, vragen stellen, doorvragen, empathie tonen, feedback
geven, spiegelen, adviseren, oplossen & interveniëren) of juist de relatie centraal hebben staan.
, (‘fout’) - Een actieve helper bedenkt vanuit zichzelf juist een rationele helper zijn:
(‘goed’) - Juist vanuit een relatie vertrouw je op uitwisseling met elkaar wat zelf een richting oplevert.
Wel geef je helpende activiteiten plek in de werkrelatie, zonder ze meteen op te leggen/verplichten.
- Afwisseling tussen accepterend begrijpen en eigen inbreng van wat je ziet/denkt/voelt
- Helper zet kennis dus in, maar laat gesprek er niet door bepalen (want vrager heeft ook eigen kijk).
§ 1.1.3 Helpen: een definitie
Wat cliënten nodig zeggen te helpen als ze hulp als helpend willen ervaren:
- Erkenning: volwaardige menselijke behandeling: acceptatie zonder oordelen
- Veiligheid: ‘angstvrije’ gespreksruimte, waar cliënt zichzelf & eigen problemen kan onderzoeken
- Persoonlijke werkrelatie: transparant opstellen, echt & open stellen, gelijkwaardig gerichte relatie
- Hoop: positief perspectief, geloofwaardigheid & duidelijke veranderingen
- Hulp: bij helder krijgen eigen doelen & ontdekking van eigen mogelijkheden daarbij
- Zeggenschap:in doelen, inhoud traject en werkomgang/relatie
- Inzichtelijke structuur van de hulpverlening
- Concrete steun bij materiële problemen
- Advies bij de implementatie van gedragsverandering
Wat de cliënt dus wil: (1) acceptatie, (2) luisterend oor, (3) gesprekspartner en (4) hulp.
→ Volgorde is van belang want het heeft elkaar nodig
- Bij hulp is dus accepteren, luisteren en spreken nodig: een context van acceptatie met ruimte voor luisteren;
dan pas spreken (; wat je bij de ander hoort, ziet en ervaart).
De 2 basisbenaderingen van ‘helpen’:
1) Medisch model: helpen = gericht op (be)handelen.
Als helper:
- Expert problemen analyseren, behandelplan opstellen & uitvoeren (e.v. confronteren & adviseren)
Kenmerkend voor deze manier van hulp: hiërarchische werkrelatie, focus op wat ontbreekt & nadruk
op kennis, techniek & protocollen.
- Wat helpt moet je aanleren, weerstand = individueel probleem, behandeling gericht op verleden &
heden en problemen zijn intra- of interpsychisch
2) Empowermentmodel: helpen = gericht op het begeleiden & leren hanteren van problemen.
- Als helper werken aan gelijkwaardige werkrelatie gericht op samenwerking
- Focus ligt op al bestaande hulpbronnen bij cliënt
- Cliënt is ‘eigen baas’: = zelf: de expert, betekenis aan eigen ervaringen geven, doelen stellen &
oplossingen bedenken
- Weerstand = signaal storing in werkrelatie
Deze manier van helpen: gericht op heden & toekomst (& de visie op problemen = meer contextueel)
Als professional deze combineren, behalve bij een helpend gesprek: uitgaan van empowermentmodel, want:
* Sleutel van helpen in handen van cliënt, als helper optimale condities bieden voor goede werkrelatie
* Helpen zelf ontwikkelt zich i/d richting van een menselijke ontmoeting met ‘deskundige’ die ook aanwezige
doelen & hulpbronnen serieus neemt
* Waardevol voor hulpzoekers: onbevooroordeelde acceptatie, luisteren & (dan pas) spreken
Wat je zegt en doet moet bij de ander terechtkomen, maar de ander ziet jou pas als jij diegene helpt te zien,
horen, denken en voelen.
Diegene moet zichzelf dan eerst zien en in de gaten krijgen dat jij diegene ook ziet.
Kan pas op jou reageren als diegene leert op zichzelf reageren. Eerst dus helpen naar zichzelf te luisteren.
Anders gezegd: aansluiting met cliënt als hij zich openstelt en jou je gang wil en kan laten gaan is aan de
ander: hem & situatie volledig respecteren voelt hij zich gerespecteerd? --> respecteert jouw inbreng.
Ook al accepteert hij dit niet --> toch dichter bij zichzelf
Je helpt de ander dus door eigen verklaringen, doelen en oplossingen vinden.
